Biegunka po chemioterapii jest stanem polegającym na zmianie prawidłowego rytmu wypróżnień, który może polegać na zwiększonej ilości wypróżnień w ciągu doby (powyżej trzech), zwiększonej ilości stolca (powyżej 200gram) oraz zmianie konsystencji stolca (płynny, półpłynny, zawierający >7 gram tłuszczów).
Przyczyny wystąpienia biegunki mogą być związane z samym nowotworem (np. zespół rakowiaka), z leczeniem operacyjnym raka (np. blokada splotu trzewnego), jako efekt polekowy, rezultat zaburzeń wchłaniania lub mechanicznej niedrożności, jako powikłania po radioterapii.
Biegunki mogą być także związane z zakażaniem przewodu pokarmowego lub być efektem chorób towarzyszących (np. cukrzyca, choroby zapalne jelit) lub diety ( mleko, przetwory mleczne, tłuste potrawy). Długotrwała biegunka zagraża utratą wody i elektrolitów. Leczenie masywnej biegunki musi odbywać się w konsultacji z lekarzem.
Biegunka po chemioterapii
W związku z przyjmowaną chemioterapią, która uszkadza komórki nabłonka jelitowego, często dochodzi do zaburzeń reabsorbcji płynów w jelitach. Zniszczony nabłonek powoduje biegunkę. W trakcie chemioterapii, przy obniżonej odporności, może również wystąpić biegunka o charakterze infekcyjnym. Ponadto niektóre leki cytostatyczne (irynotekan, 5-fluorouracyl, kapecytabina, antracykliny i metotreksat) zwiększają podatność na biegunki z uwagi na specyfikę mechanizmu działania.
Lekiem pierwszego rzutu przy leczeniu biegunki po chemioterapii jest loperamid, który wiążąc się z receptorami dla endorfin doprowadza do hamowania perystaltyki. Dawka początkowa wynosi 4mg, a następnie 2mg po każdym kolejnym luźnym wypróżnieniu. Dawka maksymalna wynosi 16 mg na dobę. Lek może być odstawiony po 12 godzinach bez biegunki. Innym skutecznym lekiem jest preparat difenoksylatu z atropiną (Reasec) stosowany po 5mh co 6 godzin. W sytuacjach szczególnie opornych na leczenie stosuje się podskórnie oktreotyd (np. Sandostatin) w dawce 100-150 ug trzy razy dziennie.
Oprócz wspomnianych leków terapeutycznych w kontekście biegunki po chemioterapii warto rozważyć włączenie substancji towarzyszących. Skuteczne działanie mają leki antycholinerginczne (skopolamina), środki ściągające (Tanninum albuminatum) oraz środki absorbujące (węgiel leczniczy).
Do upośledzenia komórek nabłonka jelitowego może dojść także w wyniku napromieniania. Radioterapia może prowadzić do wystąpienia biegunek, zmian flory jelitowej oraz do zespołu upośledzonego wchłaniania. Poza różnymi środkami przeciwzapalnymi np. kortykosterydy i pochodne kwasu 5-aminosalicylowego duże znaczenie ma w tym zakresie podawanie sukralfatu 9np. 6 x 1g/dobę przez kilka tygodni). Substancja tworzy na uszkodzonej napromieniowaniem błonie śluzowej jelita filtr ochronny, który ogranicza dalsze podrażnienia przez kwasy żółciowe lub składowe pokarmu. W leczeniu biegunki po radioterapii zaleca się podawanie cholestyraminy (4-12 g na dobę) lub kwasu acetylosalicylowego w dawce 300 mg co 4 godziny.
Postępowanie przy biegunce po chemioterapii
- zrezygnować z z ostrych potraw, produktów zawierających alkohol i nikotynę, pokarmów tłuszczowych oraz ze środków przyspieszających perystaltykę;
- zamiast trzech dużych posiłków spożywać w ciągu dnia kilka mniejszych;
- unikać potraw bogatych w błonnik produkty zbożowe, pieczywo pełnoziarniste, suszone owoce, surowe warzywa);
- nie pić mleka ani nie spożywać produktów mlecznych, które nasilają biegunkę;
- jeść dużo produktów bogatych w potas, którego deficyt może pojawić się w wyniku biegunki (banany, ziemniaki, nektar z moreli i brzoskwiń)
- pić dużo płynów niegazowanych(sok jabłkowy, woda mineralna, słaba herbata). Należy je pić powoli i w temperaturze pokojowej.
biegunka po chemioterapii – leczenie, bibliografia
J. Markowska, R. Mądry, Terapie wspomagające w nowotworach złośliwych, Wrocław 2011.
K. Krzemieniecki, Leczenie wspomagające w onkologii, Poznań 2008.
A. Deptała, Onkologia w praktyce, Warszawa 2006.
