Jak wskazują statystyki jedna na czternaście kobiet z wykrytym rakiem piersi jest w wieku poniżej 40 lat. Natomiast co ósma pacjentka onkologiczna z nowotworem piersi jest poniżej 45 roku życia. Wiele pacjentek znajdujących się w tej grupie wiekowej planuje w swoim życiu macierzyństwo. Tymczasem temat ciąży po przebytym leczeniu raka piersi wzbudza wśród pacjentek wiele ważnych pytań i niepokojów związanych z bezpieczeństwem, zdrowiem matki oraz przyszłego potomstwa.
Do najczęściej podejmowanych zagadnień należą pytania o to czy ciąża po leczeniu raka piersi jest bezpieczna, czy istnieją skuteczne metody wspomagania rozrodu oraz czy bezpieczne jest karmienie piersią po przebytym leczeniu raka piersi.
Ciąża po leczeniu raka
Zastosowanie chemioterapii podczas leczenia onkologicznego pacjentek z rakiem piersi wiąże się z podawaniem silnych leków przeciwnowotworowych, co w rezultacie skutkuje dużym ryzykiem uszkodzenia gonad. Ryzyko wystąpienia niepłodności jest ściśle związane z rodzajem zastosowanych leków, czasem trwania terapii oraz z wiekiem chorej.
Dodatkowo, u większości młodych pacjentek stosuje się chemioterapię uzupełniającą. Zajście w ciążę po leczeniu raka piersi może być utrudnione także przez zastosowanie długotrwałego hormonalnego leczenia uzupełniającego i uzupełniającego leczenia trastuzumabem (stosowany u części pacjentek). Wiąże się też z niepewnością i obawą o dziedziczne skłonności do choroby, które może odziedziczyć dziecko.
ZOBACZ WIĘCEJ: CHOROBA NOWOTWOROWA W CIĄŻY
Ryzyko niepłodności po chemioterapii
- duże ryzyko wystąpienia niepłodności (>80%) występuje u kobiet po 40 roku życia u których zastosowano skojarzenie leków CMF (vyklofosfamid, metotreksat i fluorouracyl), CEF (vyklofosfamid, epirubicyna i fluorouracyl) lub CAF (cyklofosfamid, doksorubicyna i fluorouracyl )w sześciu cyklach .
- średnie ryzyko wystąpienia niepłodności (około 50%) występuje u kobiet w wieku 30-39 lat poddanych CMF, CEF lub CAF x 6 oraz AC (foksorubicyna i cyklofosfamid) w 4 cyklach u kobiet < 40 lat.
- niskie ryzyko wystąpienia niepłodności po leczeniu raka piersi (<20%) występuje u kobiet poniżej 30 roku życia, którym podano CMF, CEF lub CAF x 6
Obawa o losy potomstwa dotyczy także mężczyzn – partnerów pacjentek onkologicznych, którzy mogą odczuwać strach związany z niepewną przyszłością, lęk przed zwiększoną ilością obowiązków, presję utrzymania rodziny, zapewnienia jej środków do życia oraz obowiązek zwiększonej opieki.
Czy ciąża zwiększa ryzyko nawrotu raka?
Do czynników zwiększających ryzyko zachorowania na raka piersi należą m.in. wczesny wiek pierwszej miesiączki, menopauza w późnym wieku, późny wiek pierwszego porodu oraz długotrwała hormonoterapia zastępcza. Tymczasem stężenie estradiolu (żeński hormon płciowy) w organizmie kobiety jest w czasie ciąży blisko 100 razy wyższe niż u kobiet nie ciężarnych. Wiele pacjentek zadaje sobie pytanie o to, czy ciąża może więc zwiększać ryzyko wznowy guza nowotworowego i nawrotu choroby.
W świetle przeprowadzonych współcześnie badań nie stwierdzono jednak wzrostu ryzyka nawrotu raka piersi u pacjentek, które przeszły leczenie i zaszły w ciążę. Równocześnie nie ma też dowodów, które w sposób kategoryczny dowodzą, że jest to absolutnie bezpieczne.
Czy ciąża u nosicielek mutacji BRCA po leczeniu z powodu raka piersi jest bezpieczna?
Dla wielu młodych kobiet wyleczonych z raka piersi bardzo ważna jest możliwość posiadania potomstwa. Opublikowane do tej pory badania pokazywały,że urodzenie dziecka po wyleczeniu z raka piersi nie zwiększa ryzyka wznowy choroby, jednak dane dla nosicielek mutacji BRCA (mutacja znacznie zwiększająca ryzyko zachorowania na raka piersi i jajnika) były ograniczone.
W dużym międzynarodowym retrospektywnym badaniu przedstawionym w 2019 roku kongresie ASCO (American Society of Clinical Oncology) w USA przeanalizowano dane ponad 1200 kobiet w wieku poniżej 40 lat z rozpoznaniem raka piersi w I-III stadium zaawansowania i nosicielstwem mutacji BRCA. W trakcie 4,5 letniej obserwacji po zakończonym leczeniu onkologicznym, 16% kobiet zaszło w ciążę. W ciążę częściej zachodziły kobiety młodsze i bez ekspresji hormonów estrogenowych w komórkach nowotworowych. W 10% ciąż doszło do poronienia samoistnego, 8% kobiet dokonało aborcji, a 150 kobiet urodziło dziecko.
Po ponad ośmioletniej obserwacji kobiety, które urodziły dziecko, miały dłuższe przeżycie bez nawrotu choroby. Nie wykazano natomiast różnicy w całkowitym przeżyciu w obu grupach.
W kontekście ciąży po leczeniu raka piersi – warto dodać, że:
- wydaje się rozsądne, aby pacjentka po leczeniu raka piersi odczekała 2 lata zanim zajdzie w ciążę;
- przerwanie ciąży nie poprawia rokowania pacjentki;
- po leczeniu raka piersi można karmić dziecko zdrową piersią;
- nie stwierdzono dotychczas zwiększonego ryzyka wad wrodzonych u dzieci, których matki poddane zostały wcześniej leczeniu z powodu raka piersi.
- choć nie ma dowodów, że ciąża nie wpływa na zwiększone ryzyko nawrotu raka piersi, to jeśli wznowa jednak wystąpi – dziecko może pozostać bez matki. U pacjentek z guzami ER+ wznowy występują nawet po 5 latach od zakończonego leczenia.
Techniki wspomaganego rozrodu u pacjentek onkologicznych
- Zamrażanie embrionów – procedura znana i sprawdzona u zdrowych kobiet. Jej wadą jest konieczność stymulacji hormonalnej kobiety przez 10-14 dni od początku cyklu menstruacyjnego, niezbędny jest partner bądź dawna nasienia, procedura związana jest z wysokimi kosztami.
- Zamrażanie oocytów – jej główna zaleta jest brak konieczności posiadania partnera, jest to jednak procedura eksperymentalna i również występuje konieczność stymulacji hormonalnej kobiety przez 10-14 dni od początku cyklu menstruacyjnego
- Zamrożenie tkanki jajnika – brak konieczności stymulacji hormonalnej i posiadania w danym momencie partnera, ale jest to procedura mocno eksperymentalna
Rozwiązaniem godnym rozważenia dla kobiet poddanych leczeniu z powodu raka piersi, które doświadczyły niepłodności z powodu chemioterapii może być adopcja.
