W 2015 roku wprowadzono w życie tzw. pakiet onkologiczny – zestaw regulacji przygotowanych przez Ministerstwo Zdrowia dotyczących funkcjonowania opieki onkologicznej w Polsce. Jednym z najważniejszych założeń programu było zniesienie limitów na leczenie raka, wprowadzenie szybkiej terapii onkologicznej oraz zwiększenie dostępności dla pacjentów do badań diagnostycznych. Odpowiedź na pytanie jak wcześnie wykryć raka, a więc wczesna i skuteczna wykrywalność nowotworów ogrywają kluczową rolę w ramach tzw. szybkiej ścieżki onkologicznej.

Warto pamiętać, że chorzy z nowotworami rozpoznanymi we wcześniejszych stopniach zaawansowania mają istotnie większe szanse na wyleczenie. Warunkiem sukcesu jest zachowanie tzw. czujności onkologicznej, która powinna obowiązywać zarówno społeczeństwo, jak i lekarzy.

Dla pacjentów wyraża się ona znajomością podstawowych objawów choroby nowotworowej i natychmiastowym zgłaszaniem się do lekarza w wypadku wystąpienie niepokojących symptomów.

Dla lekarzy czujność onkologiczna powinna wiązać się z aktywnym poszukiwaniem objawów choroby nowotworowej i angażowaniem wszelkich dostępnych metod diagnostyki onkologicznej.

ZOBACZ WIĘCEJ: KARTA DILO

Jak wykryć raka we wczesnym stadium?

Celem diagnostyki onkologicznej jest odpowiedź na pytanie, czy w ogóle mamy do czynienia z chorobą nowotworową, a jeśli tak, to jaki jest punkt wyjścia nowotworu, jego typ histologiczny i stopień zaawansowania.

Współczesna diagnostyka nowotworów związana jest z zastosowaniem coraz dokładniejszych metod i aparatury. Pomimo ogromnego postępu podstawą rozpoznania jednak nadal prawidłowe myślenie doświadczonego specjalisty. Tylko dobra znajomość objawów chorobowych pozwala na właściwe zdiagnozowanie chorego w możliwie najkrótszym czasie i wykrycie raka.

Niezadowalające wyniki leczenia nowotworów w Polsce to z jednej strony niska świadomość onkologiczna społeczeństwa i późna zgłaszalność do lekarza. Nie są to jednak jedyne powody, gdyż przypadki wielomiesięcznej obserwacji chorych z „podejrzanymi” objawami bez wdrażania jakiejkolwiek diagnostyki nie należą do rzadkości.

ZOBACZ: OBJAWY RAKA – PIERWSZE SYMPTOMY

Diagnostyka nowotworów

Nowotwory złośliwe są chorobami o długim czasie trwania i rozwijają się latami. Rozwój nowotworu w formie dostępnej do wykrycia może trwać nawet dziesięć lat. Na przykładzie raka żołądka wykazano, że może się on rozwijać przez 10, a nawet 20 lat. Objawy kliniczne sugerujące obecność pojawiają się późno, najczęściej gdy leczenie radykalne nie jest już możliwe.

Niezależnie od dyskusji na temat możliwości wykrycia raka bezobjawowego na bardzo wczesnym etapie, każdy potencjalny symptom choroby nie może być lekceważony i wymaga podjęcia konkretnych działań.

Wykrycie fazy przedklinicznej raka, to przedmiot badań wielu ośrodków na świecie, jak dotąd bez ewidentnych sukcesów. Na dzień dzisiejszy bardzo wczesne wykrycie raka może być możliwe w dwóch sytuacjach: dzięki obserwacji stanów przedrakowych oraz obserwacji narządów, w obrębie których w wyniku wywiadów rodzinnych czy badań genetycznych na raka można się spodziewać rozwoju nowotworu.

jak wykryć nowotwór

Lekarz rodzinny a podejrzenie raka

Lekarz pierwszego kontaktu, czyli najczęściej lekarz rodzinny jest pierwszym ogniwem długiego łańcucha diagnostyczno-terapeutycznego dotyczącego chorych z nowotworami złośliwymi. Spośród blisko 170 tysięcy chorych z rozpoznawanymi rocznie nowotworami złośliwymi w Polsce, 75% trafia od początku do lekarza rodzinnego.

Nowotwory we wczesnym stadium zaawansowania mogą nie powodować żadnych objawów klinicznych lub symptomy te są nieswoiste, mało charakterystyczne.

Lekarz rodzinny dysponuje ograniczonym instrumentarium badań diagnostycznych przydatnych w rozpoznawaniu choroby nowotworowej. Może jednak skierować pacjenta na konsultację do specjalisty np. laryngologa, okulisty czy proktologa. Do onkologa, dermatologa i ginekologa nie jest wymagane skierowanie. Niestety problemem są długie kolejki do specjalistów.

Część chorych w takim przypadku decyduje się lub jest zmuszona wykonać badania prywatnie. Należy podkreślić, że na etapie wczesnej diagnostyki szczególnie liczy się czas i właściwe pokierowanie chorych.

Nowotwory pełnoobjawowe są łatwe w diagnostyce, lecz zazwyczaj już trudno uleczalne. Czas w wykrywaniu raka działa na niekorzyść chorego.

PRZEJDŹ DO: CZY TO RAK? SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE

Jak wykryć nowotwór – badania

W onkologii najważniejsze jest wczesne rozpoznawanie zmian ogniskowych tzn. w okresie, gdy nie powodują one objawów klinicznych. Za pomocą niektórych nowoczesnych metod obrazowania (ultrasonografia, rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa, pozytonowa tomografia emisyjna, scyntygrafia czy zdjęcia rentgenowskie) możliwe jest wykrycie nieprawidłowych ognisk (guzów) o średnicy poniżej 10 mm.

Ocena charakteru tak małych zmian nie zawsze jest jednak możliwa. Konieczna jest wówczas dalsza specjalistyczna diagnostyka. Metody obrazowe w diagnostyce onkologicznej umożliwiają m.in.: wykrywanie i wczesne rozpoznanie nowotworu, dostarczenie informacji o umiejscowieniu, morfologii czy rozległości guza, monitorowanie zabiegów diagnostyczno-terapeutycznych (np. biopsji), ocenę naczyń krwionośnych do planowanych zabiegów, ocenę powikłań po zastosowanym leczeniu, wykrywanie przerzutów, ocenę guza resztkowego i czy kontrolę po terapii.

Do podstawowych badań obrazowych służących wykrywaniu nowotworów należą:

Badania z użyciem promieni X

  • radiodiagnostyka konwencjonalna – zdjęcia RTG przeglądowe, warstwowe i celowane, prześwietlenie – skopia, badania RTG kontrastowe,
  • tomografia komputerowa (TK) – badanie podstawowe, badanie po podaniu środka cieniującego, perfuzja TK, angiografia TK
  • badania naczyniowe – angiografia cyfrowa (DSA)

Badania obrazowe bez użycia promieni RTG

  • ultrasonografia (USG – konwencjonalna, dopplerowska, obrazowanie harmoniczne, przestrzenne 3D/4D)
  • rezonans magnetyczny (MR) – badanie konwencjonalne, czynnościowe: perfuzja MR, spektroskopia MR.

Badania radioizotopowe

wykrywanie raka badania

Objawy choroby nowotworowej – jak wcześnie wykryć raka

  1. Zmiany skórne lub błon śluzowych (warga, jama ustna, narządy płciowe). Mogą budzić podejrzenie raka, szczególnie gdy utrzymują się ponad dwa tygodnie. W tych przypadkach konieczne jest pobranie wycinka do weryfikacji histologicznej
  2. Trudności w połykaniu – takie objawy mogą sugerować nowotwór gardła, krtani, przełyku lub żołądka. Standardem powinno być w tych przypadkach badanie endoskopowe i/lub badanie radiologiczne górnego odcinka przewodu pokarmowego oraz kontrola laryngologiczna.
  3. Uczucie pełności i bóle w nadbrzuszu, objawy dyspeptyczne – mogą budzić podejrzenie raka żołądka. Należy wykonać gastroskopię i/lub badanie radiologiczne. Nadmierne uczucie pełności po posiłku może towarzyszyć także innym nowotworom przewodu pokarmowego i rakowi jajnika (warto rozważyć USG jamy brzusznej i badanie krwi utajonej w kale)
  4. Świeża krew w stolcu lub stolec ciemnobrunatny, naprzemienne zaparcia i biegunki, wzdęcia – postępowanie rozpoczyna się od wywiadu i oglądania okolicy odbytu, po czym wykonuje się badanie palcem. Przy objawach wskazujących na guz odbytnicy wykonuje się rektoskopię. Konieczne może być badanie rektosigmoidoskopem lub kolonoskopia. Przy objawach mało swoistych wskazane jest kilkukrotne wykonanie badania krwi utajonej w kale.
  5. Długotrwała chrypka – trwająca ponad 3 tygodnie bezwzględnie wymaga badania laryngologicznego
  6. Krwiomocz wymaga badania moczu, USG nerek, pęcherza moczowego i stercza. Pacjenci powinni być kierowanie do urologa w celu wykonania cystoskopii.
  7. Dysuria (parcie na mocz i trudności w oddawaniu moczu) – nietowarzyszące ostrym stanom – należy wykonać badanie ogólne moczu i zlecić konsultację urologiczną. U kobiet warto rozważyć badanie ginekologiczne.
  8. Nieprawidłowe krwawienie z dróg rodnych może być objawem raka pochwy, szyjki lub trzonu macicy i wymaga badania ginekologicznego. Krwawienie około i pomenopauzalne wymaga bezwzględnie badania histologicznego zawartości kanału i jamy macicy.
  9. Krwioplucie – jest bardzo ważny objawem, gdyż może pozwolić na wykrycie operacyjnego raka płuca. Obowiązuje wykonanie zdjęć rentgenowskich i bronchoskopii
  10. Uporczywy kaszel lub zmiana charakteru kaszlu – należy wykonać zdjęcie rentgenowskie.
  11. Wyczuwalny guz w piersi – nie powinien być diagnozowany w placówkach podstawowej opieki zdrowotnej. Chore powinny być kierowane do specjalistycznych poradni, gdzie wykonane zostaną badania obrazowe (badanie mammograficzne lub USG piersi).
  12. Powiększone węzły chłonne – ewidentnie zmienione i niezwiązane z zakażeniem należy zbadać cytologicznie (BAC) lub histologicznie. Należy weryfikować wszystkie powiększone węzły utrzymujące się ponad trzy tygodnie.
  13. Osłabienie, chudnięcie często towarzyszą chorobie nowotworowej, nie tylko zaawansowanej. Osłabienie może być wyrazem anemizacji lub hiperkalcemii. Kacheksja nowotworowa może mieć wiele przyczyn i występuje w wielu nowotworach
  14. Ból (niewyjaśniony) w jamie brzusznej, okolicy lędźwiowej, klatce piersiowej może być objawem raka. Ból w dole biodrowym wymaga badań w kierunku raka jelita grubego *krew utajona, morfologia krwi, kolonoskopia, ewentualnie badanie dwukontrastowe rentgenowskie). Ból w okolicy lędźwiowej może być symptomem raka nerki (zalecane USG). Bóle w klatce piersiowej mogą zwiastować rozwój raka płuca (zdjęcie rentgenowskie). Bóle koci mogą być objawem przerzutów lub guzów pierwotnych (szpiczaka). Należy rozważyć wykonanie zdjęć rentgenowskich, badania stężenia wapnia i fosfatazy zasadowej.

POLECAMY: DIETA ANTYRAKOWA – ZALECENIA I PRODUKTY