Badacze nieustannie poszukują nowych strategii postępowania, które mogłyby okazać się skuteczne w leczeniu pacjentów onkologicznych. Osiągnięcia ostatnich lat związane z rozwojem terapii ukierunkowanych molekularnie, leczenia antyangiogennego czy immunoterapii doprowadziły do poprawy wyników leczenia wielu typów nowotworów złośliwych. Nowoczesne terapie są jednak bardzo kosztowne i tylko częściowo dostępne w krajach o niskim dochodzie narodowym. W ostatnim czasie obserwujemy rosnące zainteresowanie chemioterapią metronomiczną. Wraz z pojawieniem się nowej generacji leków chemioterapeutycznych stosowanych doustnie, znaczenie potencjału chemioterapii metronomicznej jest coraz bardziej dostrzegalne.


Chemioterapia metronomiczna (MCT) polega na stosowaniu dostępnych i dobrze poznanych leków przeciwnowotworowych w małej dawce każdego dnia lub w krótkich odstępach. Skuteczność takiego schematu dawkowania pozwala uzyskać efekt antyangiogenny oraz dodatkowo wpływa stymulująco na układ immunologiczny.

Głównym założeniem dawkowania metronomicznego jest uzyskanie porównywalnej lub wyższej skuteczności leczenia przy lepszej tolerancji (pozytywny wpływ na jakość życia pacjentów) – w porównaniu do standardowej chemioterapii. Termin metronomic został po raz pierwszy użyty przez Hanahana i wsp. w 2000 roku.

– Chemioterapia metronomiczna wykorzystuje te same leki co standardowa chemioterapia, ale cytostatyki podawane są codziennie lub kilka razy w tygodniu, doustnie w małych dawkach. Czyli zupełne inaczej niż standardowa chemioterapia, którą najczęściej stosujemy dożylnie w schematach co 3 tygodnie. Leczenie ma podobną skuteczność. W chemioterapii metronomicznej oprócz niszczenia komórek nowotworowych dochodzi do zahamowania procesu tworzenia naczyń krwionośnych odżywiających nowotwór. Jednocześnie ilość działań niepożądanych jest mniejsza. To powoduje, że pacjenci lepiej tolerują leczenie metronomiczne – tłumaczy dr n. med. Katarzyna Pogoda z Kliniki Nowotworów Piersi i Chirurgii Rekonstrukcyjnej, Centrum Onkologii w Warszawie.
 

Chemioterapia metronomiczna - schematy dawkowania

 

NA CZYM POLEGA CHEMIOTERAPIA METRONOMICZNA?

W ramach postępowania metronomicznego stosuje się ogólnodostępne i refundowane chemioterapeutyki – przede wszystkim w monoterapii lub w wielolekowych schematach. Chemioterapia metronomiczna znajduje obecnie zastosowanie zarówno w leczeniu uzupełniającym, jak i w postępowaniu podtrzymującym w najbardziej agresywnych podtypach biologicznych raka. Jej skuteczność wymaga jeszcze potwierdzenia na podstawie spodziewanych wyników kolejnych badań klinicznych.

Trwają także próby stosowania chemioterapii metronomicznej w ramach leczenia okołooperacyjnego. Zdaniem badaczy – w przyszłości – może ona stanowić wartościową alternatywę dla pacjentów z licznymi obciążeniami, u których nie można zastosować standardowych dawek chemioterapeutyków. Badania kliniczne wskazują na potencjał chemioterapii metronomicznej przede wszystkim w leczeniu rozsianego raka piersi, niedrobnokomórkowego raka płuca i raka prostaty.

Chemioterapia metronomiczna jest naprawdę ciekawą opcją. Pacjenci tabletki przyjmują w domu, terapia jest mniej uciążliwa niż dożylne wlewy. Czasami udaje się także przez to zmniejszyć liczbę wizyt. Niemniej potrzebna jest dobra współpraca z pacjentem. Nasi chorzy często zanim staną się pacjentami onkologicznymi przyjmują po kilka leków, dlatego istotne znaczenie ma wytłumaczenie sposobu dawkowania. W chwili obecnej chemioterapia metronomiczna ma zastosowanie w leczeniu chorych na raka piersi i raka płuca. W tych dwóch nowotworach dysponujemy wynikami badań, które pozwalają u części chorych stosować takie leczenie, zwłaszcza w leczeniu paliatywnym. Moim zdaniem po chemioterapię metronomiczną sięgamy zbyt rzadko. Takie leczenie rozważamy u starszych chorych, z licznymi chorobami obciążającymi. Powinniśmy jednak myśleć o szerszej grupie chorych – tłumaczy dr n. med. Katarzyna Pogoda z Kliniki Nowotworów Piersi i Chirurgii Rekonstrukcyjnej, Centrum Onkologii w Warszawie.
 

SKUTECZNOŚĆ CHEMIOTERAPII METRONOMICZNEJ W LECZENIU ONKOLOGICZNYM

Skuteczność chemioterapii metronomicznej opiera się na trzech mechanizmach działania. Jednym z najlepiej poznanych jest jej efekt antyangiogenny wycelowany w tworzenie nowych naczyń krwionośnych, które zaopatrują nowotwór. W klasycznych schematach chemioterapii występują kilkutygodniowe przerwy, w trakcie których może dochodzić zarówno do odbudowy komórek nowotworowych, jak i neoangiogenezy. W badaniach wykazano, że stosowanie leków cytotoksycznych w małych i częstszych dawkach może pozwolić na pozwala na zmniejszenie proliferacji komórek śródbłonkowych w obrębie guza i ich potencjału neoangiogennego.

Drugi mechanizm chemioterapii metronomicznej polega na bezpośrednim wpływie na macierzyste komórki nowotworowe i hamowaniu ekspresji czynnika indukowanego hipoksją typu 1 alfa.

Chemioterapia metronomiczna działa również stymulująco na funkcje układu immunologicznego – co stanowi trzeci mechanizm działania przeciwnowotworowego omawianej strategii leczenia.
 

DYSKUSJA O CHEMIOTERAPII METRONOMICZNEJ PODCZAS KONGRESU POLSKIEGO TOWARZYSTWA ONKOLOGII KLINICZNEJ PTOK 2018 – RELACJA EKSPERTA

Lek. Małgorzata Osmola – Katedra i Klinika Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych, Specjalistyczny Centralny Szpital Kliniczny w Warszawie:

Chemioterapia metronomiczna (MCT) wzbudza coraz większe zainteresowanie zarówno wśród onkologów, jak i pacjentów. Korzyści to przede wszystkim lepsza tolerancja leczenia przez mniejszą jego toksyczność, a stosowanie leczenia w warunkach domowych wiąże się z mniejszą częstotliwością wizyt na Oddziale Onkologicznym.

Bardzo duże zainteresowanie tematem można było obserwować na ostatnim Kongresie Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej PTOK, odbywającym się w Krakowie w dniach 30.08-1.09.2018r.

Swoje doświadczenia ze stosowania chemioterapii metronomicznej u pacjentek z rakiem piersi prezentowali dr n med. Elżbieta Senkus-Konefka​, dr n. med. Katarzyna Pogoda oraz prof. dr hab. n. med Piotr Wysocki. Zdania ekspertów były podzielone, czy MCT należy stosować jedynie u pacjentek w wieku podeszłym, czy możliwe jest jej zastosowanie we wszystkich grupach pacjentek. Zdecydowanie brak jest wytycznych jednoznacznie określających postępowanie lekarskie.

Ciekawe doniesienia dotyczą zastosowania MCT w raku trzustki. Rozważa się zastosowanie klasycznej chemioterapii, a następnie MCT w celu wydłużenia czasu wolnego od nawrotu choroby. Potrzebne są jednak dalsze badania, które określą rolę chemioterapii metronomicznej w praktyce klinicznej. (1)
 
ZOBACZ: JAK PRZYGOTOWAĆ SIĘ DO CHEMIOTERAPII
 
 
Chemioterapia metronomiczna, opracował Jarosław Gośliński, źródła:
1. Hasnis E, Alishekevitz D, Gingis-Veltski S, et al. Anti-Bv8 Antibody and Metronomic Gemcitabine Improve Pancreatic Adenocarcinoma Treatment Outcome Following Weekly Gemcitabine Therapy. Neoplasia 2014;16(6):501-510. doi:10.1016/j.neo.2014.05.011.
2. Ewa Stuglik, Mirosława Püsküllüoğlu, Agnieszka Słowik, Krzysztof Krzemieniecki – Klinika Onkologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie: Terapia metronomiczna — postęp czy ślepy zaułek?, Onkologia w Praktyce Klinicznej 2014, tom 10, nr 5, 239–243
3. Katarzyna Pogoda, Maciej Krzakowski, Agnieszka Jagiełło-Gruszfeld: Chemioterapia metronomiczna w raku piersi, Onkol Prakt Klin Edu 2017;3(4):181-188