Duszność to niezwykle dokuczliwy objaw, który dotyczy nawet 70% pacjentów onkologicznych w ostatnich tygodniach życia. Do nowotworów najczęściej powodujących duszność należą rak płuca, rak jelita grubego, rak piersi oraz rak gruczołu krokowego. Przyczyny powstawania duszność u chorych na raka są zazwyczaj wieloaspektowe – w zaawansowanej chorobie nowotworowej stwierdza się średnio aż pięć potencjalnych przyczyn wystąpienia duszności. Metody leczenia duszności obejmują w pierwszej kolejności postępowanie przyczynowe.
UCZUCIE DUSZNOŚCI U CHORYCH NA NOWOTWORY
Duszność definiuje się jako subiektywnie odczuwalną trudność w oddychaniu. Jest to bardzo indywidualne wrażenie – które zależy od wielu czynników: mechanizmu powstania duszności, stanu psychicznego i fizycznego chorego oraz jego sytuację rodzinno-społecznej. Nasilenie duszności ocenia się na podstawie wywiadu, skal duszności (np. skala Borga) oraz kwestionariuszy jakości życia.
DUSZNOŚĆ U CHOREGO NA RAKA
U chorych na raka płuca duszność jest najczęściej wynikiem zamykania dużych dróg oddechowych (obturacja) lub znacznego ograniczenia powierzchni wymiany gazowej poprzez naciekanie dużych części miąższu płucnego albo przez ucisk płuca w przebiegu wysięku do płucnej. Uczucie duszności występuje u blisko 60-70% chorych na raka płuca.
Rak płuc, zwłaszcza typ płaskonabłonkowy i drobnokomórkowy, często powoduje zwężenie światła dużego oskrzela, co prowadzi do powstania dokuczliwych duszności. W zależności od rodzaju zwężenia, stanu chorego i rokowania, można rozważać jedną z metod leczenia – np. brachyterapię. W razie duszności spowodowanej wysiękiem w jamie opłucnej metodą leczenia jest drenaż.
JAK LECZYĆ DUSZNOŚĆ
Duszność należy leczyć przede wszystkim przyczynowo. W przypadku zwężenia lub zamknięcia górnych dróg oddechowych lub oskrzela stosuje się radioterapię paliatywną, a w rzadszych przypadkach – chemioterapię cytostatykami. Możliwe jest zastosowanie metod udrażniających – brachyterapii, laseroterapii lub założenie stentu.
Leki zmniejszające duszność u pacjenta onkologicznego stosuje się jako leczenie wspomagające oraz metodę samodzielną, gdy nie ma możliwość leczenia przyczynowego duszności.
Lekiem pierwszego rzutu który szybko tłumi poczucie duszności jest morfina. Preferuje się podawanie doustne w małej dawce, którą stopniowo zwiększa się, aż do uzyskania zadowalających efektów. Podobne działanie do morfiny ma również oksykodon. W przypadku napadu lęku panicznego (paniki oddechowej) należy podać midazolam. W przypadku wystąpienia stanów nagłych np. zespołu żyły głównej górnej, limfangiozy płucnej, gazów obtupujących duże naczynia i oskrzela lub popromiennego zapalenia płuc stosuje się w dużych dawkach.
Warto wspomnieć o niefarmakologicznych środkach walki z dusznością pacjentów onkologicznych. Pomóc może obecność bliskiej osoby lub pielęgniarki, uspokojenie chorego, otwarcie okna, włączenie wentylatora, zwiększenie wilgotności powietrza, ćwiczenia oddechowe, techniki relaksacyjne.
W pewnych przypadkach można rozważyć użycie tlenoterapii. W wielu miastach funkcjonują wypożyczalni koncentratorów tlenu, dzięki czemu możliwe jest zastosowanie tlenoterapii w domu chorego, co może przynieść ulgę w uporczywej duszności.
Duszność w chorobie nowotworowej – leczenie
E. Krajewska-Kułak, T. Dzierżanowski, D. Krzyżanowski, M. Cybulski, Opieka paliatywna, Poradnik dla lekarzy i pielęgniarek rodzinnych oraz rodzin pacjentów, Warszawa 2018,
K. Walden Gałuszko, A. Ciałkowska-Rysz, Medycyna Paliatywna, Warszawa 2015
