Współczesne terapie onkologiczne pozwalają skutecznie walczyć z chorobą nowotworową, jednak ich wysoka toksyczność oraz inwazyjność mogą niekorzystne wpływać na kondycję całego organizmu. Efektów ubocznych leczenia przeciwnowotworowego jest wiele, ale najczęstszymi są zmiany w obrębie parametrów krwi. Z tego powodu wielu chorych zadaje sobie pytanie czy i jak poprawić wyniki krwi podczas leczenia onkologicznego oraz chemioterapii.

Jak poprawić wyniki krwi podczas chemioterapii

W trakcie terapii onkologicznej (głównie na skutek działania chemioterapii) może dojść u pacjenta do rozwoju niedokrwistości, neutropenii czy trombocytopenii. Chemioterapia działa na komórki szybko dzielące się (przede wszystkim komórki rakowe), ale przez pewien czas może wywierać negatywny wpływ również na szpik kostny i jego pracę. Z tego powodu u pacjentów onkologicznych często obserwuje się zaburzenia w obrazie paramentów morfologicznych krwi.

Właściwe odżywianie podczas leczenia onkologicznego może pozytywnie wpłynąć na poprawę komfortu życia pacjenta oraz zwiększać skuteczność stosowanych metod. Należy jednak zaznaczyć, że przy pomocy samej diety, nie można wyrównać ciężkich niedoborów. Taka sytuacja wymaga kompleksowego leczenia farmakologicznego, natomiast dobrze skomponowana dieta może wzmocnić postępowanie terapeutyczne.

ZOBACZ: PRZYGOTOWANIE DO CHEMIOTERAPII

Problemy hematologiczne u chorych na nowotwory

Krew jest życiodajnym płynem ustrojowym. Przenosi tlen z płuc do każdej komórki organizmu. Dostarcza glukozę – źródło energii wszystkich komórek, po czym odprowadza metabolity. Krew broni przed infekcjami i uczestniczy w rekonstrukcji naczyń, którymi przepływa. Próbka krwi poddana laboratoryjnej analizie stanowi źródło bardzo wielu informacji.

Chorobom nowotworowym towarzyszą problemy natury hematoonkologicznej. Mogą być one następstwem zarówno choroby podstawowej, jak i powikłaniem zastosowanej terapii. Podstawową zasadą współczesnego krwiolecznictwa jest uzupełnianie niedoborów składników krwi (krwinek czerwonych, płytkowych, granulocytów, osocza) zgodnie z indywidualnym zapotrzebowaniem pacjenta.

Niedokrwistość u chorych na raka

Niedokrwistość jest częstą patologią wśród chorych na nowotwory złośliwe i rozwija się najczęściej jako efekt uboczny toksycznego leczenia. Częstość jej występowania jest zróżnicowana. Szacuje się, że zmaga się z nią blisko 40% chorych na nowotwory lite i występuje u niemalże wszystkich pacjentów zmagających się z białaczką i chłoniakami.

Mianem niedokrwistości określa się zmniejszenie stężenia hemoglobiny poniżej wartości prawidłowych i niedobór krwinek czerwonych.

Rozwój niedokrwistości w przypadku chorób nowotworowych jest procesem wieloczynnikowym, który obejmuje najczęściej: krwawienie, hemolizę, niedobory makro- i mikroskładników, działanie cytokin oraz rodzaj zastosowanej terapii (radioterapia, chemioterapia). Uważa się, że niedokrwistość towarzysząca chorobie nowotworowej (cancer related anemia, CRA) jest istotnym czynnikiem prognostycznym oraz może pogarszać jakość życia chorych.

Główną funkcją czerwonych krwinek jest przenoszenie tlenu z płuc do tkanek i odbieranie stamtąd dwutlenku węgla. Czerwone krwinki zawierają białko o nazwie hemoglobina. Według kryteriów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) niedokrwistość rozpoznaje się w momencie obniżenia stężenia hemoglobiny poniżej prawidłowej wartości. Prawidłowe stężenie hemoglobiny wynosi u dorosłego mężczyzny: 14-18g/dl, a u kobiety 12-14g/dl.

Rodzaje niedokrwistości

Wyróżnia się cztery rodzaje niedokrwistości:

  • łagodną: przy stężeniu hemoglobiny poniżej normy, ale nie mniejszą niż 10 g/dl,
  • umiarkowaną: przy stężeniu hemoglobiny między 8 a 10 g/dl,
  • ciężką: przy wartości 6,5 do 7,9 g/dl,
  • zagrażająca życiu: wartość < 6,5 g/dl

Objawy niedokrwistości

Najczęściej obserwowanymi objawami niedokrwistości są: zmęczenie, depresja, ból głowy, zmniejszona tolerancja na ból, pogorszenie sprawności intelektualnej, utrata popędu płciowego, a w cięższych przypadkach niewydolność oddechowa i krążeniowa. Istotnym następstwem niedokrwistości jest zespół przewlekłego wyczerpania (ZPW).

Najczęściej objawia się on dusznością, bólami w klatce piersiowej, zawrotami i bólami głowy, drażliwością, bladością powłok, spojówek i śluzówek oraz charakterystycznymi objawami dla danego rodzaju niedokrwistości. Udowodniono, że nisko poziom hemoglobiny wśród chorych z nowotworami wiąże się z nasileniem występowania zespołu przewlekłego wyczerpania (ZPW).

Leczenie niedokrwistości u chorych na nowotwór

Proces leczenia niedokrwistości musi być poprzedzonym dokładnym rozpoznaniem przyczyny, a plan leczenia CRA ustala się głównie na podstawie: rozpoznania przyczyny i podjęcia celowanego leczenia (np. niedoboru Fe, witaminy B12, kwasy foliowego czy erytropoetyny), ustalenia czasu trwania niedokrwistości i oceny stopnia przystosowań chorego oraz innych indywidualnych wskazań.

Obecnie obserwowany jest postęp w leczeniu niedokrwistości towarzyszącej chorobie nowotworowej, wśród głównych metod leczenia tej patologii wyróżnia się: przetaczanie KKCz, białka pobudzające erytropoezę (BPE) oraz wyrównywanie niedoborów pokarmowych.

W przypadku niedokrwistości u pacjentów onkologiczniych, dieta ma znaczenie wspomagające. W pierwszej kolejności zawsze należy ustalić jej przyczynę i wdrożyć odpowiednie leczenie. Bezpośrednią decyzję związaną z korygowaniem/uzupełnianiem niedoborów żelaza, witaminy B12 oraz kwasu foliowego powinien podjąć lekarz.

Pod żadnym pozorem nie powinno się samodzielnie przyjmować suplementów diety zawierających wymienione wyżej składniki. Natomiast produkty obfitujące w żelazo, witaminę B12 i kwas foliowy mogą stanowić profilaktykę przed rozwojem tej patologii.

Przyswajalność żelaza przez organizm jest zależna od jego zgromadzonej ilości. Im większe rezerwy są w organizmie, tym mniejsza jest jego przyswajalność pożywienia. Lepiej przyswajalne jest żelazo hemowe, pochodzące z produktów zwierzęcych. Natomiast żelazo niehemowe znajdujące się w surowcach roślinnych przyswajane jest przez organizm w nieznacznym stopniu np. ze szpinaku wchłania się ok. 2%. Na bioprzyswajalność żelaza niehemowego mają wpływ różne składniki zawarte w pożywieniu.

Co zmniejsza wchłanianie żelaza niehemowego?

  • fityniany zawarte w produktach zbożowych z pełnego przemiału,
  • fosforany występujące w dużych ilościach w żółtku jaja i mleku (żółtko jaja zawiera dużo żelaza ok. 7.2mg/100g lecz jest ono słabo przyswajalne),
  • kwas szczawiowy znajdujący się w większych ilościach w szpinaku, szczawiu, rabarbarze,
  • kazeina mleka krowiego,
  • polifenole: tiamina znajdująca się w herbacie, kofeina występująca w kawie, działają hamująco na biodostępność żelaza,
  • nadmiar błonnika pokarmowego w diecie.

Sok z buraka na niedokrwistość?

Burak jest warzywem bogatym w witaminę C, B, kwas foliowy, β-karoten oraz chlor, mangan, wapń, żelazo (niehemowe), sód, fosfor, potas, chrom i magnez. Takie bogactwo składników sprawia, że sok buraczany może stanowić doskonały element codziennej diety, ale ze względu na obecność żelaza niehemowego (organizm przyswaja jedynie do 5%) jego wpływ na poprawę parametrów krwi jest znikomy.

Niewątpliwie jednak regularnie pity sok z buraka pomaga obniżyć zbyt wysoki poziom cholesterolu. Mimo to, ze względu na tak bogaty skład mineralny buraka spożywanie ½ szklanki świeżego soku każdego dnia może wpłynąć korzystnie na funkcjonowanie organizmu. Należy jednak pamiętać, że warzywo to jest wysokoskrobiowe i po spożyciu może powodować wzdęcia oraz biegunkę. Dlatego w okresie leczenia onkologicznego należy dokładnie obserwować organizm po spożyciu świeżego soku z buraka.

ZOBACZ: ŻYWIENIE W CHOOBIE NOWOTWOROWEJ

Jak radzić sobie w okresie niedoboru czerwonych krwinek

  • Zadbaj o rozsądną dietę, zwłaszcza ze sporą ilością żelaza w spożywanych produktach (np. w ciemnozielonych liściastych warzywach).
  • Pij jak najwięcej płynów
  • Spytaj lekarza czy potrzebujesz suplementacji żelazem
  • Nie wstawaj gwałtownie, jeśli podniesienie się z pozycji leżącej powoduje zawroty głowy, zrób kilka głębokich oddechów, aby odzyskać równowagę
  • Zapewnij sobie jak najwięcej wypoczynku

jak poprawić wyniki krwi podczas chemioterapii

Neutropenia i krwinki białe po chemioterapii

Działanie leków chemioterapeutycznych polega na niszczeniu komórek dzielących się często, dlatego chemioterapia działa silniej na komórki nowotworowe aniżeli zdrowe. Niestety, niektóre normalne komórki w naszym organizmie również dzielą się dynamicznie i są narażone na niszczący wpływ cytostatyków.

Neutropenia to zmniejszenie liczby granulocytów obojętnochłonnych poniżej dolnej granicy normy.

Większość leków przydatnych w chemioterapii ogranicza przejściowo zdolność szpiku kostnego do wytwarzania krwinek, ale także białych (odpowiedzialnych za odporność). Ewentualne skutki uboczne chemioterapii zależą od rodzaju przyjmowanych leków, ich dawek oraz częstotliwości kolejnych etapów leczenia. Większość efektów ubocznych chemioterapii ma charakter przejściowy.

W wyniku leczenia toksycznego może dojść do rozwoju neutropenii lub trombocytopenii. W przypadku tych patologii istotne znaczenie ma zachowanie bardzo wysokiego reżimu higienicznego podczas przygotowywania oraz spożywania pokarmów, aby nie doszło do zanieczyszczenia żywności, a w konsekwencji do zatrucia pokarmowego. Należy zaznaczyć, że wszystkie zaburzenia w obrębie krwi po zakończeniu terapii onkologicznej „wracają do normy”, a szybkość regeneracji organizmu jest cechą indywidualną.

SPRAWDŹ: SKUTKI UBOCZNE CHEMII

Spadek liczby leukocytów we krwi po leczeniu onkologicznym

Najczęstszą przyczyną neutropenii u chorych na nowotwory są zaburzenia wytwarzania granulocytów obojętnochłonnych w szpiku kostnym wskutek mielotoksycznego działania leków cytotoksycznych (zależnego od dawki). Największe zmniejszenie liczby granulocytów, zwykle występuje po 7–14 dobach od zastosowania chemioterapeutyku, ale w przypadku niektórych leków (np. pochodne nitrozomocznika) może nastąpić nawet po kilku tygodniach.

Neutropenia jest jednym z najważniejszych czynników predysponujących do wystąpienia zakażeń, dlatego tak ważne jest zachowanie w tym czasie wysokiego reżimu higienicznego podczas spożywania i przyrządzania posiłków. Najczęstszym objawem neutropenii jest tzw. gorączka neutropeniczna (GN), którą leczy się farmakologicznie.

Dla wielu pacjentów poddawanych chemioterapii okres obniżenia liczby białych krwinek nie stanowi poważniejszego problemu. Trzeba jednak w tym okresie chronić się przed infekcjami.

Po zakończeniu chemioterapii możesz się spodziewać, że Twoje mechanizmy obronne zaczną prędzej lub później funkcjonować normalnie.

Jak radzić sobie w okresie niedoboru leukocytów

  • Staraj się nie zbliżać do osób przeziębionych, przechodzących grypę i zainfekowanych
  • Wystrzegaj się dużych skupisk ludzi w zamkniętych pomieszczeniach
  • Dbaj o to, aby Twoja skóra była sucha i czysta – wilgoć sprzyja namnażaniu się bakterii
  • Często myj ręce, przypominaj o higienie rodzinie i bliskim
  • Dbaj o czystość zębów i dziąseł
  • Pij dużo płynów, częste oddawanie moczu chroni przed infekcjami pęcherza
  • Starannie dezynfekuj wszelkie pęknięcie skóry, informuj lekarza o zranieniach, wysypkach i oparzeniach.

POLECAMY: PROFILAKTYCZNA MORFOLOGIA KRWII

słabe parametry krwi po leczeniu onkologicznym

Trombocytopenia – obniżenie liczby płytek krwi

Trombocytopenia (małopłytkowość) oznacza zmniejszenie liczby płytek krwi poniżej 150 000/µl (zakres normy: 150 000–400 000/µl). Najczęstszą przyczyną małopłytkowości jest zmniejszenie wytwarzanie trombocytów w szpiku kostnym w wyniki chemioterapii, radioterapii, zajęcia szpiku przez nowotwór, toksycznego uszkodzenia, niedoborów witaminy B12 i kwasu foliowego bądź zakażeń.

Charakterystyczną cechą małopłytkowej skazy krwotocznej są krwawienia skórno-śluzówkowe, które mogą mieć różnorodną postać np. drobnych wybroczyn w skórze kończyn i tułowia oraz (rzadziej) twarzy i błony śluzowej jamy ustnej lub krwawych podbiegnięć (sińce), krwawień z błon śluzowych jamy ustnej i nosa, dróg moczowych i płciowych czy też krwawień z przewodu pokarmowego i do ośrodkowego układu nerwowego (OUN).

U wielu pacjentów onkologicznych poddawanych chemii nie obserwuje się zagrożenia obfitymi krwawieniami z powodu braku płytek. Dbałość o własne bezpieczeństwo oznacza wystrzeganie się zranień i otarć oraz ochronę organizmu przed kontuzjami.

Małopłytkowość może być leczona przy pomocy koncentratów krwinek płytkowych, kortykosteroidów i preparatów immunoglobulin bądź innym bardziej specjalistycznymi metodami.

Jak radzić sobie w okresie niedoboru płytek krwi

  • Starannie sprawdzaj, czy nie masz na skórze siniaków albo uszkodzeń naczyń krwionośnych. Zgłoś się do lekarza, jeśli ślad stłuczenia jest coraz większy
  • Informuj lekarza o krwotokach z nosa i bólach głowy
  • Nie uprawiaj kontaktowych dyscyplin sportu, które narażają na kontuzje
  • Gol się maszynką elektryczną, unikaj zacięć
  • Czyść delikatnie zęby miękką szczoteczką lub nicią dentystyczną, aby uniknąć krwawienia z błon śluzowych
  • Informuj lekarza prowadzącego o wizytach u dentysty, kręgarza czy podologa

WIĘCEJ: LECZENIE WSPOMAGAJĄCE