Choroby serca oraz choroby nowotworowe to najczęstsze dolegliwości, które występują współcześnie w populacji społeczeństw rozwiniętych. W związku z tym, często zdarza się, iż u pacjenta onkologicznego współistnieje również schorzenie układu krążenia. W takiej sytuacji konieczne jest zastosowanie jednoczesnego leczenia kardiologicznego oraz terapii przeciwnowotworowej. Rozwiązaniem, które ułatwia postępowanie w takim przypadku jest kardioonkologia.

Kardioonkologia to stosunkowa nowa gałąź medycyny dotycząca pacjentów, którzy z powodu chorób układu krążenia wymagają specjalistycznej opieki i indywidualnego leczenia onkologicznego. W ramach kardioonkologii, kardiolodzy wspierają onkologów we właściwej kwalifikacji pacjentów ze schorzeniami układu sercowo-naczyniowego do leczenia operacyjnego i chemioterapii.

Kardiologom i onkologom kardioonkologia oferuje lepsze porozumienie. Pacjentom z nowotworem złośliwym – optymalną terapię dostosowaną do ich potrzeb.

Co to jest kardioonkologia

Zgodnie z definicją, kardioonkologia obejmuje wszystkie działania w zakresie prewencji, diagnostyki i leczenia problemów sercowo-naczyniowych u chorych na nowotwory. Stanowisko ESC (European Society of Cardiology) wskazuje na 9 głównych kategorii (dysfunkcja mięśnia sercowego i niewydolność serca, choroba wieńcowa, wady zastawkowe, zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie tętnicze, choroby zakrzepowo-zatorowe, choroba naczyń obwodowych i udar mózgu, nadciśnienie płucne i powikłania osierdziowe).

Jak tłumaczy dr hab. n. med. Sebastian Szmit (Klinika Krążenia Płucnego i Chorób Zakrzepowo-Zatorowych Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego Europejskie Centrum Zdrowia Otwock) – konsultacja kardioonkologiczna jest niezbędna w dwóch sytuacjach klinicznych – przed rozpoczęciem leczenia przeciwnowotworowego u chorych z wywiadem rozpoznanych chorób układu sercowo-naczyniowego (ta grupa pacjentów ma wysokie ryzyko kardiotoksyczności podczas leczenia onkologicznego i powinna być objęta specjalistycznym nadzorem kardiologicznym) oraz w trakcie leczenia przeciwnowotworowego u pacjentów, którzy doświadczają kardiotoksyczności tzn. pojawiają się powikłania sercowo-naczyniowe będące konsekwencją stosowanych leków onkologicznych.

Dzięki kardioonkologii pacjenci mają szansę na kompleksową ocenę swojego stanu zdrowia i maksymalną indywidualizację terapii poprzez znalezienie optymalnego i najbardziej bezpiecznego rozwiązania w ujęciu interdyscyplinarnym. W przypadku kardiotoksycznego wpływu terapii onkologicznej, kardioonkolog może podjąć odpowiednie działania – np.  zastosować farmakologiczne metody protekcji lub odpowiednio dostosować chemioterapię i cytostatyki do stanu zdrowia pacjenta.

Zadaniem lekarzy specjalizujących się w zakresie kardioonkologii jest przede wszystkim stosowanie leków kardiologicznych, które mają udowodnioną najlepszą skuteczność w populacji chorych na nowotwory oraz kwalifikacja do odpowiedniego i indywidualnie dobranego schematu terapii przeciwnowotworowej. Korzyść z proponowanego leczenia onkologicznego musi być wyższa niż ryzyko ewentualnych powikłań sercowo-naczyniowych.

Wiedza dotycząca kardioonkologii jest bardzo rozległa. Tam gdzie brakuje jednoznacznych danych naukowych należy działać w oparciu o własne doświadczenie kliniczne. To wiedza i doświadczenie mogą zadecydować o korzystnym rokowaniu pacjenta, zarówno kardiologicznym, jak i oczywiście onkologicznym – dodaje dr hab. n. med. Sebastian Szmit.

Kardioonkologia w Polsce

Pierwszy Ośrodek Onko-Kardiologii powstał w MD Anderson Cancer Center w Stanach Zjednoczonych w 2000 roku. Obecnie niemal każdy znaczący amerykański ośrodek onkologiczny ma w swoich strukturach zespół kardioonkologów lub nawet dedykowaną Klinikę Kardioonkologii.

W Europie pionierami byli Włosi, a dokładnie European Institute of Oncology w Mediolanie, gdzie Oddział Kardio-Onkologii stworzyli Carlo Cipolla i Daniela Cardinale. To właśnie podczas kongresu w Mediolanie, zorganizowanego w 2012 roku pod patronatem International Cardio-Oncology Society (ICOS) powstała inicjatywa stworzenia Oddziału Wschodnioeuropejskiego tego towarzystwa (East European Branch of International Cardio-Oncology Society) z siedzibą w Europejskim Centrum Zdrowia Otwock.

Klinikę w Otwocku cechuje rozszerzony profil onkologiczno–kardiologiczny. Pracują tam specjaliści wielu dziedzin, szczególnie kardiologii i onkologii, dlatego mogą oni skutecznie zajmować się chorymi na nowotwór ze współtowarzyszącymi schorzeniami kardiologicznymi. Europejskie Centrum Zdrowia Otwock jest również przygotowane do przeszkolenia w kierunku leczenia kardiologicznego lekarzy z innych ośrodków.

Możemy poszczycić się niezwykłą aktywnością naukową i dydaktyczną. Istniejąca w Europejskim Centrum Zdrowia Otwock Klinika Krążenia Płucnego i Chorób Zakrzepowo-Zatorowych CMKP organizuje kursy do specjalizacji w zakresie kardiologii pt. „Onkologia w Kardiologii”, współredagujemy czasopismo OnCOReview będące oficjalnym czasopismem East European Branch of International Cardio-Oncology Society, uczestniczyliśmy też w tworzeniu Stanowiska ESC dotyczącego kardio-onkologii  – wylicza dr hab. n. med. Sebastian Szmit.

Obecnie nie istnieją dedykowane procedury Narodowego Funduszu Zdrowa dotyczące kardioonkologii. W Europejskim Centrum Zdrowia pilne konsultacje kardioonkologiczne dotyczą chorych hospitalizowanych na Oddziale Onkologii, którzy podczas terapii przeciwnowotworowej doświadczają powikłań sercowo-naczyniowych takich jak: ostra zatorowość płucna, ostra niewydolność serca czy zaburzeń rytmu serca.

Jeśli istnieje potrzeba, to pacjenci są przenoszeni do znajdującej się w tym samym budynku Kliniki Krążenia Płucnego i Chorób Zakrzepowo-Zatorowych CMKP. W pilnych przypadkach ośrodek wykonuje skomplikowane zabiegi: interwencyjne leczenie nowotworowego zapalenia osierdzia z następczą chemioterapią podawaną do worka osierdziowego, interwencyjne leczenie zespołu żyły głównej górnej czy wszczepianie filtrów do żyły głównej dolnej u chorych z żylną chorobą zakrzepowo-zatorową, którzy z różnych powodów onkologicznych nie mogą otrzymywać optymalnej terapii przeciwzakrzepowej.

Do naszej Kliniki w Otwocku przyjmujemy również pacjentów z innych szpitali. Planowe ambulatoryjne konsultacje kardioonkologiczne są świadczone w ramach Poradni działającej przy Oddziale Onkologii. Każdy pacjent może się zapisać. Czasami zapisują się chorzy z odległych zakątków Polski, naprawdę z bardzo trudnymi problemami kardioonkologicznymi – dodaje dr hab. n. med. Sebastian Szmit.

ZOBACZ: LECZENIE WSPOMAGAJĄCE