Okres leczenia onkologicznego oraz powrotu do zdrowia po zakończonej terapii przeciwnowotworowej jest bardzo intensywny i często wymaga cierpliwości. W tym czasie pacjenci mogą zmagać się z wieloma efektami ubocznymi terapii, takimi jak: brak łaknienia, utrata wagi czy zaburzenia wypróżniania. Wspomniane dolegliwości stanowią poważny problem podczas leczenia i rekonwalescencji. Istotne znaczenie na każdym z etapów terapii onkologicznej odgrywa właściwe wsparcie żywieniowe, w tym diety przemysłowe i doustne suplementy pokarmowe.

Dieta przemysłowa w chorobie nowotworowej

W przypadku  samodzielnego planowania codziennych posiłków, warto dobierać i bilansować produkty w taki sposób, aby pokrywały one dobowe zapotrzebowanie chorego na podstawowe składniki odżywcze, witaminy oraz składniki mineralne. W przypadku osób cierpiących na nowotwory może stanowić to trudne do osiągnięcia wyzwanie.

Pomocne i efektywne może okazać się uzupełnianie tradycyjnych posiłków gotowymi dietami przemysłowymi.

SPRAWDŹ: NIEDOŻYWIENIE W CHOROBIE NOWOTWOROWEJ

Doustne preparaty dla pacjentów onkologicznych

Doustne preparaty odżywcze dla pacjentów onkologicznych zawierają korzystną dla chorego konsystencję, występują w wielu wersjach smakowych i są dostępne w aptekach bez recepty.

Należy pamiętać, że stosowanie wspomnianych środków warto poprzedzić konsultacją ze specjalistą wykwalifikowanym w żywieniu klinicznym. Może to być lekarz, dietetyk lub pielęgniarka onkologiczna, która przeprowadzi fachową oceną stanu odżywienia u danego pacjenta.

Formuły diet przemysłowych

W przypadku pacjenta onkologicznego najczęściej wybieranymi formułami diet przemysłowych są diety kompletne, hiperkaloryczne i wysokobiałkowe. Znaczna część preparatów stosowanych w onkologii ma jednocześnie działanie immunomodulujące i zawiera substancje dodatkowe: antyoksydanty, cynek, selen czy kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3.

U chorych z chorobą nowotworową ostateczny dobór diety przemysłowej powinien zależeć od wiodących dolegliwości i stanu przewodu pokarmowego pacjenta, szczególnie jeśli został on uszkodzony w przebiegu terapii lub jeśli nowotwór jest zlokalizowany w przewodzie pokarmowym.

SPRAWDŹ: ROLA BIAŁKA W CHOROBIE

Diety przemysłowe i żywność medyczna  – definicja

Diety przemysłowe służą do żywienia drogą przewodu pokarmowego. Wśród diet przemysłowych wyróżniamy dwie grupy preparatów odżywczych:

  • Doustne suplementy pokarmowe (DSP lub ONS)
  • Diety dojelitowe – preparaty do podawania przez sztuczny dostęp do przewodu pokarmowego

Czy doustne suplementy pokarmowe i diety dojelitowe to żywność?

Zgodnie z dyrektywą Unii Europejskiej 1999/21/EC z dnia 25.03.1999, doustne suplementy pokarmowe oraz diety dojelitowe stanowią specjalną kategorię żywności medycznej przeznaczonej do dietetycznego wsparcia pacjentów niedożywionych lub zagrożonych niedożywieniem pod nadzorem wykwalifikowanego personelu medycznego.

Środki te przeznaczone są do wyłącznego lub częściowego żywienia pacjentów z ograniczoną, upośledzoną lub zaburzoną zdolnością przyjmowania, trawienia, wchłaniania, przemiany materii lub wydalania zwykłych środków spożywczych lub niektórych składników odżywczych w nich zawartych lub pacjentów z innymi ustalonymi medycznie wymaganiami odżywczymi, u których dietetyczne odżywianie nie może zostać osiągnięte jedynie przez zmianę normalnej diety.

Doustne suplementy pokarmowe – wskazania do stosowania

Według NationalInstitute for Health and ClinicalExcelence (NICE) dotyczą chorych, u których:

  • występuje zwiększone zapotrzebowanie na składniki odżywcze
  • wskaźnik Body Mass Index (BMI) jest < 18kg/m2
  • niezamierzenie utracili w ciągu ostatnich 3-6 miesięcy powyżej 10% swojej masy ciała
  • wskaźnik masy ciała (BMI) jest < 20kg/m2 oraz koreluje z nim niezamierzona utrata masy ciała w ciągu ostatnich 3-6 miesięcy powyżej 5%
  • występują zaburzenia łaknienia tzn. chory zjada <60% zapotrzebowania energetycznego lub odmawia spożywania posiłków
  • doszło do rozwoju zespołu złego wchłaniania i utraty składników odżywczych

PRZECZYTAJ: CO TO JEST KACHEKSJA NOWOTWOROWA

diety przemysłowe w onkologii

Żywienie drogą doustną

Żywienie medyczne drogą przewodu pokarmowego może odbywać się na dwa sposoby: pokarm podawany jest w formie doustnych preparatów odżywczych (DSP) lub preparaty odżywcze podawane są bezpośrednio przez sondę (zgłębnik) założony do przewodu pokarmowego np. do żołądka lub jelita.

Żywienie drogą doustną jest zdecydowanie najprostszym i najbardziej bezpiecznym sposobem podaży choremu dodatkowej ilości składników odżywczych, które są niezbędne podczas intensywnego leczenia choroby nowotworowej.

W przypadku ograniczonych możliwości przyjmowania posiłków, pacjent u którego zdecydowano się włączyć żywienie medyczne ma do wyboru szeroki wybór preparatów zarówno pod względem smaków, konsystencji, jak i rodzajów.

Zalety żywienia medycznego

Dużą zaletą tych preparatów jest ich wysoka wartość odżywcza przy jednocześnie niewielkiej objętości (zazwyczaj 125ml lub 200ml). Należy pamiętać, że dawkowanie preparatów zależy między innymi od: masy ciała pacjenta, wieku, płci, ilości spożywanych pokarmów oraz potrzeb żywieniowych wynikających z przebiegu leczenia choroby nowotworowej.

Żywienie medyczne w przypadku chorych na raka powinno być wprowadzane już na etapie przygotowywania do właściwej terapii (jeżeli dietetyk i/lub lekarz na pierwszej wizycie stwierdzi ryzyko rozwoju niedożywienia w procesie leczenia), a czas jego stosowania powinien być dobrany indywidualnie do sytuacji klinicznej chorego.

Należy mieć na uwadze, że stosowanie preparatów odżywczych zmniejsza lub pomaga uniknąć rozwinięcia się niedożywienia. Wprowadzanie preparatów odżywczych powinno odbywać się stopniowo, gdyż organizm musi się przyzwyczaić do większej podaży ilości składników odżywczych.

W tym okresie należy dokładnie obserwować reakcje organizmu, a w razie wystąpienia nietolerancji lub dolegliwości bólowych ze strony przewodu pokarmowego konieczna jest konsultacja z lekarzem i/lub dietetykiem. Żywienie medyczne zaleca zakończyć się w momencie, kiedy pacjent jest w stanie sam spożywać wystarczające ilości pokarmu w ramach tradycyjnego żywienia.

Skuteczność kliniczną stosowania ONS przez pacjentów onkologicznych potwierdzają wyniki wielu badań. Odpowiednio wcześnie wdrożone żywienie medyczne poprawia samopoczucie chorego oraz wspomaga proces leczenia oraz dodaje sił do walki z chorobą. Istnieje wiele firm produkujących odżywki dla pacjentów onkologicznych, każda z nich ma w swojej ofercie bogaty wybór smaków.

Rodzaje diet przemysłowych

Doustne suplementy pokarmowe oraz diety dojelitowe dostępne na rynku różnią się składem, przeznaczeniem i postacią. Tyko właściwy dobór preparatu do problemu zdrowotnego chorego, z uwzględnieniem aktualnego stanu przewodu pokarmowego, może zapewnić uzyskanie odpowiedniego celu, jakim jest wsparcie żywieniowe pacjenta niedożywionego

Istnieją następujące rodzaje diet przemysłowych:

  • Podział według kompletności składu
  • Podział według kaloryczności
  • Podział według zawartości białka i energii
  • Podział według hydrolizy białka
  • Podział według zastosowania

Skuteczność kliniczną stosowania diet przemysłowych przez pacjentów onkologicznych potwierdzają wyniki wielu badań. Odpowiednio wcześnie wdrożone żywienie medyczne poprawia samopoczucie chorego oraz wspomaga proces leczenia oraz dodaje sił do walki z chorobą.

Istnieje wiele firm produkujących odżywki dla pacjentów onkologicznych, każda z nich ma w swojej ofercie bogaty wybór smaków.

SPRAWDŹ: LECZENIE ŻYWIENIOWE W ONKOLOGII

Wybór diety przemysłowej dla chorego onkologicznie

Choroba nowotworowa wywołuje w organizmie charakterystyczne zaburzenia metaboliczne. W dobie obecnej wiedzy i postępu badań w obszarze żywienia klinicznego można precyzyjnie określić, które składniki odżywcze, witaminy i składniki mineralne odgrywają szczególną rolę w tej grupie chorych.

Suplementacja żywieniem medycznym powinna być dobierana indywidualnie

Decydując się na włączenie suplementacji, zawsze należy dobierać produkt INDYWIDUALNIE. Można jednak przyjąć, że w zdecydowanej większości przypadków pacjent onkologiczny potrzebuje diety wysokoenergetyczneji wysokobiałkowej, która może zawierać dodatkowo m.in.: antyoksydanty, kwasy omega-3 (EPA+DHA), kwasy MCT, prebiotyki, błonnik czy też składniki immunomodulujące: argininę, nukleotydy, glutaminę.

Należy przy tym zwrócić dużą uwagę na fakt występowania wielochorobowości oraz tolerancję zastosowanego leczenia przeciwnowotworowego.

Pacjenci z rozpoznaną dodatkowo cukrzycą, będą wymagali produktów równie wysoko odżywczych jednak stabilizujących glikemię.

Warto uwzględnić pojawiającą się (jako konsekwencja leczenia cytostatykami) niewydolność wątroby, trzustki (preparaty o zmniejszonej zawartości tłuszczu) czy nerek. Indywidualny dobór diety przemysłowej oraz rzetelna nauka jej spożycia pozwolą wyeliminować problemy związane z jej niewłaściwą podażą.

CZYTAJ: DIETA PODCZAS CHEMIOTERAPII

Psychologiczne aspekty stosowania diet przemysłowych

Planując żywienie z wykorzystaniem diet przemysłowych ważne jest odpowiednie podejście psychologiczne. Jeżeli chory nie będzie widział sensu z stosowania takich odżywek, bądź w efekcie nieprawidłowej podaży wystąpią u niego efekty uboczne, to szybko zaniecha ich stosowania.

Opiekunowie tej grupy chorych muszą być szczególnie wyrozumiali na zmienne nastroje i upodobania żywieniowe pojawiające się w okresie leczenia przeciwnowotworowego. W przypadku, gdy chory mimo prawidłowej, bezpośredniej podaży diety zmaga się z dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego, można spróbować wykorzystać odżywki do przygotowywania na ich bazie całych posiłków.

PRZEJDŹ DO: WSPRCIE ŻYWIENIOWE W CHOROBIE