Rak jądra to jeden z najczęściej występujących nowotworów u młodych mężczyzn. 60% przypadków raka jądra stanowią nienasieniaki, a pozostałe 40% nowotworów jądra to tzw. nasieniaki, które wywodzą się z komórek rozrodczych. U starszych mężczyzn najczęstszym nowotworem jądra są chłoniaki oraz rzadziej – nowotwory sznurów płciowych.

Szacuje się, że rak jądra stanowi około 1% ogółu nowotworów złośliwych występujących u mężczyzn. Zachorowalność na złośliwe guzy jądra wynosi 3 na 100 000 mężczyzn i jest największa w grupie wiekowej 15-35 lat.

Poniższy artykuł zawiera informacje na temat objawów, diagnostyki oraz metod leczenia nowotworów jądra. Konsultacja merytoryczna: lek. med. Sebastian Piotrowicz, FEBU, Europejskie Centrum Zdrowia Otwock, Szpital im. F. Chopina, Klinika Urologii CMKP.

SPIS TREŚCI

Co to jest nowotwór jądra

W Polsce wykrywa się rocznie około 800 przypadków raka jądra. Do czynników zwiększonego ryzyka zachorowania na raka jądra należą: zdiagnozowany wcześniejszy nowotwór w drugim jądrze, wnętrostwo (niezstąpienie jąder) – nawet jeśli jądro zostało prawidłowo odprowadzone, zespół Klinefeltera i hipogonadyzm.

Dotychczas nie dowiedziono wpływu urazów i czynników środowiskowych na rozwój choroby onkologicznej tej lokalizacji. Rodzinne występowanie raka jądra u osób nieobciążonych genetycznie jest słabo udowodnione.

Rak jądra jest nowotworem o dobrym rokowaniu pod warunkiem odpowiedniego leczenia. Czynnikiem sprzyjającym skutecznej terapii jest wykrycie guza jądra na wczesnym etapie zaawansowania.

Listopad został uznany na całym świecie miesiącem solidarności z mężczyznami zmagającymi się z nowotworami gruczołu krokowego oraz rakiem jąder. Nie bez przyczyny również na ten miesiąc przypada akcja Movember (czyli Wąsopad) – kampania społeczna zapoczątkowana w Australii.

Termin Movember powstał w wyniku połączenia dwóch wyrazów moustache (wąsy) oraz November (listopad). Głównym celem akcji jest zmiana oblicza męskiego zdrowia, natomiast wąsy, które przez twórców zostały ustanowione symbolem kampanii, mają ową zmianę oblicza symbolizować.

ZOBACZ: CO TO JEST NOWOTWÓR

Rak jądra – objawy

Najczęstszym objawem raka jądra jest niebolesne powiększenie jądra, któremu niekiedy może towarzyszyć zaczerwienienie skóry moszny. Pierwszy niepokojący objaw stanowi niebolesna masa, niedająca się oddzielić od jądra. Ta cecha odróżnia guz nowotworowy jądra od zapalenia najądrza.

Potencjalnym symptomem choroby może być uczucie ciężaru w mosznie, a także szybko narastające powiększenie moszny wskutek gromadzenia się w niej płynu. Uzasadniony niepokój powinien budzić ból i dyskomfort w obrębie moszny.

– Powiększenie części lub całego jądra z wyczuwalnym guzem jest niepokojącym objawem i powinno skłonić chorego do wizyty u urologa. Najczęściej powiększone jądro jest twarde, wyraźnie cięższe i z reguły niebolesne. Dolegliwości bólowe stwierdza się tylko u co piątego chorego. W sytuacji choroby zaawansowanej pojawiają się objawy ogólne takie jak: osłabienie i spadek masy ciała, bóle brzucha,
ginekomastia oraz powiększenie węzłów chłonnych nadobojczykowych – tłumaczy lek. med. Sebastian Piotrowicz, FEBU, Europejskie Centrum Zdrowia Otwock, Szpital im. F. Chopina, Klinika Urologii CMKP.

Rak jądra dość szybko daje przerzuty, tymczasem zdarza się, że chory nie przyznaje się do obecności guza lub go bagatelizuje.

W zaawansowanym stadium raka jądra pojawiają się objawy i symptomy postępującej choroby nowotworowej w postaci bóli w jamie brzusznej, które powodowane są powiększeniem węzłów chłonnych zaotrzewnowych, kaszel, duszność i krwioplucie (przerzuty raka jądra do płuc), bóle kostne (przerzuty do kości) oraz neurologiczne objawy raka jądra (w przypadku przerzutów do mózgu).

Niektóre guzy jądra nasilają cechy męskie (zwiększone owłosienie skóry, wzrost masy mięśniowej). U 7% mężczyzn stwierdza się powiększenie gruczołów piersiowych (ginekomastia). Wystąpienie raka jądra może być poprzedzone objawem w postaci zmniejszenia wymiarów jądra.

POLECAMY: NAJCZĘSTSZE OBJAWY RAKA
 
objawy raka jądra

Diagnostyka guza jądra

Podstawową rozpoznania klinicznego raka jądra jest badanie fizykalne, którego doskonałym uzupełnieniem jest ultrasonografia. Z pomocą badanie USG można wykryć bardzo małe zmiany znajdujące się w mosznie i jądrze.

W wielu krajach zaleca się młodym mężczyznom samobadanie jąder raz w miesiącu, analogicznie do samokontroli piersi, którą powinny przeprowadzać kobiety. W badaniu palpacyjnym moszny wyczuwa się zwykle twardy, niebolesny guz obejmujący poszczególne struktury narządu lub całe jądro. Wykrycie niepokojącej zmiany powinno zostać jak najszybciej skonsultowane z lekarzem.

Samobadanie jąder polega na przetaczaniu jądra pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym od górnego do dolnego bieguna. Badanie powinno być wykonywane najlepiej pod prysznicem lub podczas ciepłej kąpieli przynajmniej raz w miesiącu. Stwierdzenie jakiejkolwiek nieprawidłowości jest wskazaniem do konsultacji z lekarzem – podkreśla lek. med. Sebastian Piotrowicz, FEBU, Europejskie Centrum Zdrowia Otwock, Szpital im. F. Chopina, Klinika Urologii CMKP.

W przypadku raka jądra nie ma uznanych metod przesiewowych. Jeśli istnieje podejrzenia guza jądra, to wykonuje się badanie ultrasonograficzne. Szczegółowe rozpoznanie choroby nowotworowej opiera się najczęściej na wyniku badania histopatologicznego jądra, usuniętego z dostępu pachwinowego. Orchidektomia stosowana jest również w uogólnionej chorobie nowotworowej.

W celu oceny stopnia zaawansowania procesu chorobowego wykonuje się morfologię i badania biochemiczne (parametry wątrobowe i nerkowe), badanie stężenia markerów nowotworowych (beta-HCG, AFP, LDH), zdjęcie RTG klatki piersiowej, tomografię komputerową jamy brzusznej i miednicy mniejszej, scyntygrafię kości (jeśli występują bóle kostne), rezonans magnetyczny OUN – gdy występują niepokojące objawy neurologiczne. Badanie pozytonową tomografią emisyjną PET stosuje się do oceny charakteru zmian przetrwałych po zastosowanym leczeniu systemowym.

Nie zaleca się przedoperacyjnej biopsji diagnostycznej, gdyż w znakomitej większości przypadków pacjent z przedstawionymi wcześnie objawami raka jądra ma guz złośliwy.

Każde podejrzenie guza jądra w badaniu fizykalnym wymaga przeprowadzenia badań obrazowych oraz markerów nowotworowych łącznie z usunięciem jądra z dostępu pachwinowego (radykalna orchidektomia w trybie pilnym). W zależności od rodzaju nowotworu oraz stopnia jego zaawansowania chory poddawany jest obserwacji lub leczeniu uzupełniającemu w postaci radioterapii, chemioterapii lub wycięciu węzłów chłonnych w obrębie jamy brzusznej. Obecnie dysponujemy nowszą generacją leków, precyzyjniejszymi aparatami do radioterapii oraz chirurgią minimalnie inwazyjną, w tym robotyczną – wyjaśnia lek. med. Sebastian Piotrowicz, FEBU, Europejskie Centrum Zdrowia Otwock, Szpital im. F. Chopina Klinika, Urologii CMKP.

Usunięcie jednego jądra nie wpływa istotnie na płodność mężczyzny. Drugie jądro potrafi wyprodukować wystarczającą do zapłodnienia ilość plemników. Mężczyzna po operacji raka jądra może normalnie współżyć, a jedynym widocznym skutkiem zabiegu jest brak jądra.

ZOBACZ RÓWNIEŻ: RAK PROSTATY

Leczenie raka jądra

Leczenie chorych no nowotwór złośliwy jądra prowadzi się w sposób skojarzony, wykorzystując metody chirurgiczne, jak i chemioterapię oraz radioterapię – w zależności od stopnia zaawansowania choroby, rodzaju histopatologicznego guza (nasieniak, nienasieniak) oraz czynników ryzyka rozsiewu w badaniu histopatologicznym usuniętego jądra.

Nienasieniaki jądra

Nienasieniaki występują zazwyczaj u młodych mężczyzn (III dekada życia). Pierwszym etapem leczenia raka jądra we wszystkich stopniach zaawansowania jest chirurgiczne usunięcie jądra czyli tzw. orchidektomia.

Rak jądra typu nienasieniak jest nowotworem o niskiej promieniowrażliwości. U chorych z wczesnym stopniem zaawansowanie można wykonać limfadektomię zaotrzewnową, natomiast w przypadkach nowotworów zaawansowanych stosuje się chemioterapię.

W I stopniu zaawansowania guza rozważyć można poddanie chorego wnikliwej obserwacji po zabiegu chirurgicznym. Takie postępowanie wymaga jednak ścisłej współpracy na linii pacjent-lekarz. W pierwszym roku po zabiegu, badanie przedmiotowe i podmiotowe oraz oznaczanie stężeń markerów nowotworowych wykonuje się co miesiąc. RTG klatki piersiowej wykonuje się co 2 miesiące, a tomografię jamy brzusznej co pół roku. W kolejnych latach badania diagnostyczne wykonuje się coraz rzadziej.

W przypadku raka jądra w stopniu IIA standardowym postępowaniem jest limfadenektomia zaotrzewnowa, a następnie wnikliwa obserwacja chorego lub chemioterapia uzupełniająca. W stopniu IIB i IIC rak jądra wymaga zastosowania chemioterapii (2-3 cykle), a następnie usunięcia chirurgicznego zmian przetrwałych po leczeniu cytostatykami.

W stopniu III standardowym postępowaniem jest chemioterapia (4 cykle wg programu BEP – bleomycyna, etopozyd i cisplatyna). Pozostałą po leczeniu masę nowotworową usuwa się chirurgicznie. Nieradykalny zabieg raka jądra lub wzrost markerów jest wskazaniem do zastosowania chemioterapii drugiego rzutu.

Nasieniak jądra

Nasieniak jądra występuje najczęściej u mężczyzn w czwartej dekadzie życia. Leczenie raka jądra tego typu zaczyna się od usunięcia jądra (orchidektomii) w każdym stopniu zaawansowania klinicznego. Nasieniaki we wczesnych stopniach zaawansowania leczy się uzupełniająco napromienianiem, natomiast nowotwory zaawansowane – lekami cytostatycznymi lub w sposób skojarzony.

W I stopniu zaawansowania alternatywnym postępowaniem rekomendowanym jest aktywna obserwacja po dokonanym zabiegu chirurgicznym. Jeżeli obserwacja jest niemożliwa lub guz ma cechę T3 lub T4 – stosuje się radioterapię na teren zaotrzewnowych węzłów chłonnych. Dopuszczalne jest również podanie 1 cyklu chemioterapii karboplatyną.

W stopniu IIA i IIB nowotworu jądra stosuje się chemioterapię (3 cykle wg programu BEP lub 4 cykle EP) lub radioterapię. Pole naświetlania powinno obejmować węzły chłonne zaotrzewnowe i jednoimienne węzły biodrowe. Całkowita dawka wynosi około 20 Gy. W stopniu IIC konieczna jest chemioterapia  skojarzona z leczeniem promieniami obszaru masy nowotworu, pozostałej po leczeniu systemowym.

W stopniu III rutynowym postępowaniem jest chemioterapia (3-4 kursy BEP) i ewentualne napromienianie bądź rzadko – chirurgiczne usunięcie zmian resztkowych.

Rak jądra rokowanie

Rokowanie w raku jądra jest dość dobre. We wczesnych stopniach zaawansowania można wyleczyć trwale wszystkich pacjentów (lub prawie wszystkich). Nawet w stopniach zaawansowanych raka jądra większość chorych przeżywa 5 lat od diagnozy.

U chorych na nasieniaka w 1 stopniu zaawansowania klinicznego pięcioletnie przeżycie wynosi 100%, w stopniu II – 70-90%, a w stopniu III raka jądra – 70%.

ZOBACZ:  UROONKOLOGIA