Rak krtani

Krtań jest najczęstszą lokalizacją nowotworów złośliwych regionu głowy i szyi. W Polsce rak krtani i gardła stanowi 4% wszystkich nowotworów u mężczyzn i 0,5% nowotworów u kobiet. W obrębie głośni zwykle występują raki wysoko lub średnio zróżnicowane (GI-II), w górnym piętrze krtani – częściej niż w głośni – stwierdza się raki o niskim stopniu zróżnicowania (GIII), których mało charakterystyczne objawy nie zawsze skłaniają pacjentów do odpowiedniej diagnostyki w kierunku tak groźnej choroby, jaką jest nowotwór gardła.

Rzadko występującą formą raka płaskonabłonkowego krtani jest jego postać brodawczakowata. Ponad 90% wszystkich przypadków raka krtani stanowią raki płaskonabłonkowe, mimo że w  przeważającej części krtań pokryta jest nabłonkiem migawkowym. U palaczy nabłonek ulega jednak metaplazji płaskonabłonkowej, przerostowi i dysplazji.

Bezpośrednią zmianą przedrakową, która może przekształcić się w nowotwór gardła, dający często niespecyficzne objawy, jest tzw. dysplazja dużego stopnia. W zależności od lokalizacji w obrębie krtani, raki gardła różnią się częstością występowania, objawami oraz metodami leczenia. Szczyt zachorowań na raka krtani i gardła przypada na VI dekadę życia.

Rak gardła

Za najważniejszy czynnik etiologiczny, sprzyjający rozwojowi raka gardła, uznaje się palenie tytoniu. Rak krtani występuje bardzo rzadko u osób niepalących. Do innych czynników zwiększających ryzyko zachorowania na ten rodzaj nowotworu zalicza się nadużywanie alkoholu.

Innym długoterminowym czynnikiem ryzyka wystąpienia tej podstępnej choroby, jaką jest rak gardła, jest refluks żołądkowo-przełykowy, który podrażnia błonę śluzową gardła dolnego i krtani przez treść żołądkową. Wpływ na rozwój raka krtani może mieć także długotrwała ekspozycja (zawodowa) na drażniące substancje chemiczne, m.in. opary kwasów, kleje, farby, rozpuszczalniki, pyły i metale ciężkie.

Rodzaje raka krtani i gardła

  • Rak głośni stanowi nieco ponad połowę wszystkich raków krtani. Ten rodzaj raka gardła cechuje mała dynamika wzrostu i późne przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych. Objawy raka głośni związane są przede wszystkim z zaburzeniami mowy (od chrypki aż do bezgłosu), które pojawiają się dość wcześnie i dusznością.
  • Rak krtani okolicy nagłośniowej (najczęściej nagłośnia) występuje u blisko 1/3 wszystkich chorych. Cechuje go duża dynamika wzrostu i wczesne przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych. Pierwszym objawem nowotworu gardła okolicy nagłośniowej jest podrażnienie w gardle i uczucie przeszkody przy połykaniu.
  • Rak krtani okolicy podgłośniowej (podgłośnia) jest zaliczany do najrzadszej lokalizacji tego nowotworu. Ten typ raka gardła cechuje niewielka dynamiką i długo przebiega bezobjawowo.

rak krtani

Objawy raka krtani

Diagnostyka onkologiczna raka krtani i gardła jest identyczna jak w przypadku innych nowotworów regionu głowy i szyi. Szczególną rolę odgrywa laryngoskopia pośrednia przy użyciu lusterka krtaniowego i bezpośrednia. O rozpoznaniu nowotworu gardła decydują nie tylko charakterystyczne objawy i symptomy, ale przede wszystkim badanie histopatologiczne wycinka pobranego drogą biopsji wycinkowej w trakcie bezpośredniego wziernikowania narządu (badanie direktoskopowe lub fiberoskopowe).

W ocenie stopnia zaawansowania klinicznego guza krtani obowiązuje wykonanie następujących badan obrazowych: tomografia komputerowa szyi, USG szyi z oceną węzłów chłonnych i przestrzeni przednagłośniowej, RTG klatki piersiowej w 2 projekcjach, tomografia komputerowa klatki piersiowej ( w przypadku masywnych przerzutów raka do węzłów chłonnych grupy III i IV szyi).

Najbardziej charakterystycznym objawem i wręcz symptomem raka krtani i gardła jest chrypka. Zmiana barwy głosu jako wczesny objaw raka krtani dotyczy tylko i wyłącznie poziomu głośni i zmian zlokalizowanych w obrębie fałdów głosowych. Występujące objawy w przebiegu nowotworu gardła mają często charakter sugerujący istnienie przewlekłego schorzenia dróg oddechowych i dlatego długo pozostają lekceważone zarówno przez pacjentów jak i lekarzy. Wczesne objawy raka krtani zależą od pierwotnego umiejscowienia guza i są różne dla poszczególnych poziomów krtani.

Objawy raka krtani i gardła

  • Symptomy raka głośni – objawy nowotworu gardła obserwuje się już we wczesnych stopniach zaawansowania klinicznego guza jako zaburzenia głosu, początkowo o zmianie barwy, osłabienia, braku dźwięczności, męczliwości i okresowej chrypki o zmiennym natężeniu, która nasila się po wysiłku głosowym. Objawy te mogą sugerować przeziębienie, lecz nie ustępują podczas leczenie przeciwzapalnego. W miarę rozwoju guza mogą pojawić się także inne objawy wskazujące na nowotwór gardła: w postaci duszności, stałej chrypki i świstu krtaniowego.
  • Objawy raka krtani okolicy nadgłośniowej – nowotwory te cechują się skrytym i nietypowym przebiegiem, długo dając objawy i dolegliwości sugerujące obecność przewlekłego stanu zapalnego gardła. W początkowym stadium choroby pacjent zgłasza dyskomfort związany z uczuciem zawadzania w gardle, suchości, drapania i podrażnienia. W przypadkach bardziej zaawansowanego raka gardła, przy dużej objętości guza obserwuje się dysfagię związaną z zajęciem sąsiednich struktur, krwioplucie oraz owrzodzenia i nieprzyjemny zapach z ust.
  • Symptomy podgłośniowego raka gardła – jednym z pierwszych objawów raka krtani tego typu może być dyskretna zmiana barwy głosy spowodowana postępującym unieruchomieniem stawu pierścienno-nalewkowego. W niektórych przypadkach ten typ raka gardła długo rozwijają się bezobjawowo, powoli zwiększając objętość i powodując stopniowe zwężanie pasażu powietrznego. W przypadkach bardziej zaawansowanego raka pojawia się duszność, początkowo wysiłkowa, a potem spoczynkowa. Jeżeli dojdzie do rozpadu guza, wówczas u osoby chorej na ten typ nowotworu gardła pojawia się objaw w postaci krwioplucia.[accordion]
    [acc_item title=”RAK KRTANI I GARDŁA – OBJAWY”]Każda chrypka trwająca ponad 3 tygodnie, zwłaszcza u osoby palącej papierosy, stanowi wskazanie do konsultacji z lekarzem i przeprowadzenia badania laryngologicznego.[/acc_item]
    [/accordion]

Leczenie raka krtani

Leczenie raka krtani zależy od lokalizacji guza i stopnia jego zaawansowania klinicznego (system TNM wyróżnia odrębne klasyfikacje dla okolicy nadgłośniowej, podgłośniowej i głośni). Wybierając metodę leczenia raka gardła zawsze należy rozważyć możliwość zaoszczędzenia krtani.

We wczesnych stopniach (T1-2,N0) leczeniem z wyboru u pacjentów ze zdiagnozowanym rakiem gardła jest radykalna radioterapia lub usunięcie guza techniką laserową. Alternatywę stanowi zabieg operacyjny oszczędzający krtań. Zabiegi operacyjne raka krtani wykonywane są zewnątrzustnie lub z dostępu otwartego. Technika zależy od lokalizacji oraz zaawansowania nowotworu krtani.

Podjęcie decyzji o możliwości częściowego usunięcia krtani jest złożonym procesem i zależy od objawów choroby, stopnia sprawności chorego, stopnia zaawansowania raka i doświadczenia chirurga.

W zaawansowaniu T3 najczęściej wykonuje się całkowitą laryngektomię, uzupełnioną napromienianiem. Innym postępowaniem u osób, u których rozpoznano nowotwór gardła, jest radykalna radioterapia lub równoczesna chemioradioterapia; ta metoda pozwala zachować krtań u ponad połowy chorych. Laryngektomię wykonuje się wówczas tylko w przypadku niewyleczenia nowotworu lub jeśli doszło do miejscowego nawrotu. W zaawansowaniu T4 obowiązuje leczenie skojarzone raka gardła (najczęściej z udziałem chirurgii i/lub radioterapii i chemioterapii.

Leczenie raka gardła

W sytuacji, gdy rak gardła daje przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych często kojarzy się wycięcie układu chłonnego szyi (tzw. operacja Jawdyńskiego-Crile’a) z radioterapią. W zaawansowanych stadiach raka krtani i nawrotach po wcześniejszym leczeniu niekwalifikujących się chorych do postępowania miejscowego stosuje się paliatywną chemioterapię.

W raku krtani i gardła częste są przypadki wieloletniego przeżycia pacjentów po zakończonym leczeniu onkologicznym w tym po usunięciu krtani. Wiąże się to z potrzebą rehabilitacji mowy u tych chorych, gdyż jej utrata stanowi dla pacjentów bardzo istotny problem społeczno-psychologiczny.

Rokowanie raka gardła i krtani

Rokowanie w raku krtani zależy od zaawansowania klinicznego i lokalizacji. Najlepsze wyniki leczenia osiąga się w raku głośni i gardła, gdzie przy ruchomych fałdach głosowych odsetek 5-letnich przeżyć wynosi około 90%.

W przypadku raka krtani okolicy nagłośniowej u chorych bez przerzutów do węzłów chłonnych 5-etnie przeżycie wynosi około 80% (przy zajętych węzłach 40%). Nowotwór gardła okolicy podgłośniowej cechuje się gorszym rokowaniem.

Podobnie jak w przypadku innych raków głowy i szyi, chorzy na niezaawansowanego raka krtani lub gardła mogą być leczeni operacyjnie, jak i napromienianiem. Miejscowy rak gardła zaawansowane wymagają leczenia skojarzonego (operacji i radioterapii bądź radiochemioterapii). Radioterapia u pacjentów, u których zdiagnozowano nowotwór gardła, pozwala uzyskać wyleczenia miejscowe na poziomie 75-95% u chorych na raka głośni i nadgłośni w stopniu T1-2.

Odsetek wyleczeń miejscowych po otwartej laryngektomii częściowej w przypadku wczesnego raka krtani wynosi 84-98%. Skuteczność przezustnych zabiegów laserowych wczesnego raka krtani i gardła sięga 82-100%. Zabiegi te wymagają jednak dużego doświadczenia, które ma niewielka liczba ośrodków onkologicznych. Skuteczność leczenia w stopniach T3 nowotworu złośliwego gardła sięga 50%, natomiast w przypadku cechy T4 jest jeszcze niższa.

U chorych na raka krtani, ze względu na wspólne czynniki przyczynowe, istnieje zwiększone ryzyko zachorowania na drugi nowotwór niezależny układu oddechowego (najczęściej rak płuca) lub inny nowotwór narządów głowy i szyi (w tym rak gardła), co należy uwzględniać w trakcie badań kontrolnych po leczeniu.

Warto w tym miejscu podkreślić szczególną rolę, jaką odgrywają zachowanie czujności onkologicznej (zarówno przez pacjentów jak i lekarzy), wczesna diagnostyka onkologiczna pozwalająca na wykrycie nowotworu krtani, gardła czy innego narządu w obrębie głowy i szyi w niezaawansowanym stadium cechującym się lepszym rokowaniem oraz profilaktyka raka krtani (przede wszystkim unikanie alkoholu i papierosów).

ZOBACZ: NOWOTWORY GŁOWY  I SZYI – INFORMACJE

 

Rak krtani i rak gardła – objawy, leczenie, rokowanie – bibliografia

Pod red. R. Kordek, Onkologia, podręcznik dla studentów i lekarzy, Gdańsk 2013.
Pod red. M. Krzakowski, K. Warzocha, Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych 2013, Gdańsk 2013.
Pod red. M Krzakowski, A. Kawecki, Nowotwory złośliwe TOM I, Lublin 2012.
Pod red. W. Szyfter, Nowotwory w otorynolaryngologii, Poznań 2012.