Badania przeprowadzone w ciągu ostatnich lat potwierdzają istotną rolę żywienia – zarówno w profilaktyce, jak i w leczeniu onkologicznym. Właściwie zaplanowana dieta onkologiczna jest ważna na różnych etapach procesu terapeutycznego – od rozpoznania choroby aż po profilaktykę wznowy.
Warto podkreślić, że nowoczesna terapia pacjentów onkologicznych wymaga podejścia holistycznego i interdyscyplinarnego, obejmującego leczenie guza oraz inne schorzenia współistniejące. Prawidłowo zbilansowana dieta stanowi integralną część całego procesu terapeutycznego.
Na czym polega tzw. dieta podstawowa stosowana w leczeniu onkologicznym i jakie są jej najczęstsze modyfikacje?
Dieta podstawowa w leczeniu onkologicznym
Nie istnieje jedna, uniwersalna dieta onkologiczna, rekomendowana wszystkim pacjentom zmagającym się z nowotworem. W przeciwieństwie do uogólnionych zaleceń żywieniowych dotyczących profilaktyki, wsparcie żywieniowe w chorobie nowotworowej powinno być zindywidualizowane i dostosowane do potrzeb danego pacjenta.
Dieta podstawowa w chorobie nowotworowej powinna uwzględniać wiele czynników:
- wiek i płeć pacjenta,
- rodzaj i lokalizację nowotworu,
- stopień zaawansowania choroby,
- stan zdrowia pacjenta i aktualne wyniki badań,
- stan odżywienia i historię zmian masy ciała,
- rodzaj zaplanowanego leczenia,
- skutki uboczne i niepożądane stosowanej terapii,
- preferencje żywieniowe chorego.
Podstawowa dieta w trakcie leczenia onkologicznego ma na celu zminimalizowanie działań ubocznych i niepożądanych stosowanej terapii poprzez dostarczanie organizmowi niezbędnych składników odżywczych, białek, tłuszczów, węglowodanów oraz witamin i składników mineralnych we właściwych proporcjach. Kluczowe jest, aby pacjent onkologiczny nie tracił na wadze, dlatego nie zaleca się w trakcie terapii stosowania diet ubogoenergetycznych – nawet u osób otyłych.
Dieta podstawowa u pacjentów onkologicznych oparta jest na zasadach racjonalnego żywienia przy uwzględnieniu zwiększonej podaży białka. Dieta ta jest zalecana głównie w leczeniu onkologicznym, np. pomiędzy cyklami chemioterapii oraz po zakończonej terapii. W trakcie zabiegów, jeżeli pacjent odczuwa skutki uboczne leczenia, okresowo zaleca się stosowanie modyfikacji diety podstawowej – np. diety łatwostrawnej lub eliminację produktów źle tolerowanych.
W profilaktyce i leczeniu choroby nowotworowej stosowane są różne strategie żywieniowe i modele diet, które różnią się udziałem makroskładników, ich źródłem pochodzenia czy rekomendowanym czasem spożywania posiłków. W Internecie znaleźć można wskazówki i świadectwa dotyczące stosowania przez chorych na raka diety śródziemnomorskiej, makrobiotycznej, wegetariańskiej, wegańskiej, fleksitariańskiej, paleo, ketogennnej czy też postu przerywanego.
Należy podkreślić, że rekomendowanie niektórych wspomnianych diet w leczeniu pacjentów onkologicznych budzi kontrowersje i wykracza poza standardy dietetyki opartej na dowodach naukowych.
Dieta łatwostrawna dla chorych na raka
Dieta łatwostrawna jest jedną z częstszych modyfikacji tzw. diety podstawowej stosowanej w trakcie leczenia onkologicznego. Opiera się na zasadach zdrowego, racjonalnego żywienia, a niektóre jej składniki – źle tolerowane przez pacjenta – muszą zostać wyeliminowane.
W diecie łatwostrawnej zaleca się podawanie takich produktów, jak: pieczywo jasne i czerstwe, twaróg chudy lub półtłusty, jajka gotowane na miękko, dżem, miód, chude gatunki wędlin, pasty mięsne, pasty mięsno-jarzynowe, jajeczne, twarogowe, warzywa gotowane, gotowane jabłka, banany podawane w postaci surowej.
Potrawy dla pacjentów stosujących dietę łatwostrawną powinny być rozdrobnione, miękkie, nie mogą być słone, bardzo kwaśne i pikantne, aby nie podrażniać błony śluzowej przewodu pokarmowego. Wskazane jest spożywanie posiłków małych objętościowo minimum pięć razy w ciągu dnia. Temperatura potraw nie może być zbyt wysoka lub zbyt niska.
W diecie łatwostrawnej należy wykluczyć spożycie pokarmów powodujących wzdęcia oraz ograniczyć ilość błonnika pokarmowego. Warzywa zaleca się podawać w postaci gotowanej na parze, w postaci musów, soków, przecierów – dotyczy to również owoców.
Ważne jest, aby pamiętać o codziennym nawadnianiu organizmu i piciu wody mineralnej niegazowanej, soków, koktajli.
WARTO WIEDZIEĆ: DIETA W CHOROBIE NOWOTWOROWEJ
Diety o zmienionej konsystencji
W diecie płynnej wzmocnionej oraz diecie łatwostrawnej mielonej u pacjenta leczonego onkologicznie poza prawidłowym zbilansowaniem diety i wykluczeniem produktów źle tolerowanych, ważna jest konsystencja podawanych posiłków. Najczęściej stosowana jest konsystencja płynna, papkowata, mielona.
Dieta płynna wzmocniona stosowana jest najczęściej w chorobach jamy ustnej i przełyku, po zabiegach operacyjnych na górnym odcinku przewodu pokarmowego, po radioterapii obszaru jamy ustnej, przełyku i głowy. Dieta ma na celu dostarczenie choremu odpowiedniej ilości energii i składników mineralnych, witamin oraz podstawowych składników odżywczych. W diecie należy uwzględnić także zwiększone zapotrzebowanie na białko. Charakterystyczną cechą tej diety jest jej płynna konsystencja.
Pożywienie musi być lekkostrawne, ubogie w błonnik pokarmowy, bez ostrych przypraw. Posiłki powinny mieć odpowiednią dla pacjenta wartość kaloryczną, aby nie doprowadzić do niedoborów pokarmowych. Dania należy podawać w umiarkowanej temperaturze, aby wspierać odbudowę uszkodzonej błony śluzowej.
Wszystkie produkty w ramach diety płynnej wzmocnionej mają konsystencję płynną – pokarmy po ugotowaniu są przecierane lub miksowane. Potrawy można wzbogacić mlekiem w proszku lub preparatami przemysłowymi o zwiększonej ilości białka. W aptekach dostępne są dedykowane preparaty odżywcze, których skład został dostosowany do potrzeb pacjentów onkologicznych.
Warto w takiej sytuacji skonsultować z lekarzem możliwość wprowadzenia dodatkowego wsparcia żywieniowego w postaci żywności medycznej. Takie rozwiązanie może okazać się pomocne, kiedy spożycie tradycyjnej żywności jest utrudnione, a pacjent narażony jest na rozwój niedożywienia. Przykładem może być produkt Resource Protein – wysokobiałkowy preparat odżywczy w płynnej formie. To skoncentrowane źródło składników odżywczych i kalorii w niewielkiej objętości. Jego zastosowanie może mieć wpływ na poprawę stanu odżywienia chorego.
Dieta łatwostrawna mielona bazuje na tych samych produktach, które są zalecane i przeciwwskazane w diecie łatwostrawnej o zwiększonej zawartości białka, ale w niektórych przypadkach wymaga ona wyeliminowania produktów spożywczych, które mogą powodować dolegliwości. Dieta ta znajduje zastosowanie w chorobach jamy ustnej i przełyku, w przypadku utrudnionego gryzienia i połykania oraz po niektórych zabiegach chirurgicznych i chemioterapii – według zaleceń lekarza.
Artykuł reklamowy we współpracy z Nestle Health Science
PRZEJDŹ DO: WSPARCIE ŻYWIENIOWE W CHOROBIE
