Rak ślinianki zaliczany jest do grupy nowotworów głowy i szyi. Nowotwory gruczołów ślinowych stanowią mniej niż 2% ogółu nowotworów występujących u człowieka i są grupą bardzo zróżnicowaną pod względem histologicznym. Ponad 80% guzów ślinianek to guzy łagodne. Najczęstszy z nich to gruczolak wielopostaciowy. Natomiast guzy złośliwe (rak ślinianki) dzieli się na guzy o niskim stopniu złośliwości i o wysokim stopniu złośliwości. Nowotwory gruczołów ślinowych mogą rozwijać się w obrębie dużych gruczołów ślinowych (w śliniankach przyusznych, podżuchwowych i podjęzykowych) oraz w okolicy małych gruczołów ślinowych. Małe gruczoły ślinowe są rozmieszczone w obrębie błony śluzowej jamy ustnej, gardła, jamy nosowej, krtani, zatok przynosowych. Zdecydowana większość nowotworów ślinianek rozwija się w obrębie ślinianek przyusznych.

Przyczyny raka ślinianki są nieznane. Udział w jego powstawaniu mają prawdopodobnie czynniki środowiskowe i genetyczne. Zaobserwowano zwiększoną zachorowalność na nowotwory ślinianek u osób narażonych na promieniowanie jonizujące. Sugeruje się udział zakażeń wirusowych, przede wszystkim wirusem Epsteina-Barr oraz wirusem opryszczki. Zwraca się uwagę na związek dotyczący palenia tytoniu i występowania łagodnych guzów ślinianek. Rak ślinianki występuje częściej u osób narażonych na pył krzemowy.

Najczęstszym nowotworem ślinianki jest gruczolak wielopostaciowy (tzw. guz mieszany, adenoma pleomorphicum), który stanowi prawie połowę wszystkich przypadków nowotworów gruczołów ślinowych i występuje najczęściej w przyusznicy. Występuje on zarówno w dużych śliniankach, jak i w drobnych gruczołach ślinowych błony śluzowej jamy ustnej, gardzieli, warg, zatok szczękowych, oskrzela, w obrębie podniebienia i gruczołów łzowych. Gruczolak wielopostaciowy rośnie powoli, jest kulisty, twardy, o powierzchni gładkiej. Guz ślinianki tego typu może osiągnąć ogromne rozmiary do wielkości głowy człowieka. Przyspieszenie wzrostu lub porażenie nerwu twarzowego mogą świadczyć o jego zezłośliwieniu. Leczeniem z wyboru jest zabieg operacyjny polegający na chirurgicznym usunięciu guza wraz z częścią ślinianki przylegającej, lub usunięcie całej ślinianki objętej guzem z zachowaniem nerwu twarzowego. Gruczolak wielopostaciowy ma skłonność do wznów i odrastania.
rak ślinianki

RAK ŚLINIANKI – OBJAWY I SYMPTOMY GUZA

Podstawowym objawem nowotworu gruczołów ślinowych jest guz. Może on powodować uwypuklenie skóry okolicy przedusznej lub podżuchwowej oraz błony śluzowej w obrębie jamy ustnej. W nowotworach łagodnych oraz w początkowej fazie raka ślinianki skóra lub błona śluzowa nad guzem jest ruchoma względem guza i nie jest zmieniona patologicznie. U chorych na złośliwy nowotwór ślinianki może dojść do naciekania skóry lub błony śluzowej oraz powstawania owrzodzeń. W trakcie rozwoju raka ślinianki może dojść do naciekania mięśni, kości i nerwów, co jest przyczyną unieruchomienia guza. Stanowi to przesłankę na podstawie której można podejrzewać złośliwy charakter nowotworu. Nowotwory gruczołów ślinowych rozwijają się powoli od kilku miesięcy do kilku lat. Gwałtownie rozwijające się guzy ślinianek mają najczęściej charakter zapalny i towarzyszą im bolesność, zaczerwienienie skóry i jej nadmierne ucieplenie. Ból nowotworowy pojawia się zazwyczaj dopiero w zaawansowanym stadium raka ślinianki.
rak ślinianki

Leczenie raka ślinianki

Metodą diagnostyczną z wyboru jest biopsja aspiracyjna cienkoigłowa, która pozwala ustalić rozpoznanie w 80% przypadków. Biopsja gruboigłowa lub chirurgiczna może być brana pod uwagę w przypadku guzów z klinicznymi cechami złośliwości. Guzy ślinianek, które nie wykazują cech złośliwości i z wynikiem biopsji wskazującym na nowotwór łagodny (guz mieszany) powinny być wycinane z założeniem uzyskania marginesu tkanek niezmienionych, co wiąże się z wycięciem dużej części zdrowej ślinianki. Niebezpieczeństwo zabiegu łączy się z możliwością uszkodzenia nerwu twarzowego. Złośliwy rak ślinianki poddawany jest parotidektomii całkowitej uzupełnionej zazwyczaj radioterapią.

Rak ślinianki podżuchwowej

rak ślinianki o niskim stopniu złośliwości – leczenie chirurgiczne – usunięcie przynajmniej gruczołu ślinowego wraz zawartością dołu podżuchwowego i wycięcie układu chłonnego szyi u chorych z cechą N+, a przypadku nacieku przekraczającego torebkę ślinianki – uzupełniająca radioterapia.
rak ślinianki o wysokim stopniu złośliwości – szerokie wycięcie gruczołu ślinowego wraz z zawartością dołu podżuchwowego, możliwość rozszerzenia zabiegu o sąsiednie struktury anatomiczne i ewentualnie rekonstrukcja plus elektywne wycięcie układu chłonnego w raku płaskonabłonkowym, raku śluzowo-naskórkowym lub raku niezróżnicowanym. W pozostałych przypadkach radykalne wycięcie układu chłonnego szyi (przy stwierdzeniu cechy N+) oraz uzupełniająca radioterapia.

Rak ślinianki przyusznej

rak ślinianki o niskim stopniu złośliwości – całkowite wycięcie gruczołu ślinowego z zachowaniem nerwu twarzowego lub wraz z nerwem twarzowym i zajętymi strukturami sąsiednimi, dodatkowo uzupełniająca radioterapia ograniczona do loży pooperacyjnej.
raki ślinianki o wysokim stopniu złośliwości
T1N0 – całkowita resekcja gruczołu ślinowego z zaoszczędzeniem nerwu twarzowego i uzupełniająca radioterapia w raku gruczołowo-torbielowatym, niezróżnicowanym i z przewodów ślinowych.
T2-3N0 – całkowite wycięcie gruczołu ślinowego wraz z nerwem twarzowym, z możliwością rekonstrukcji nerwu plus elektywne wycięcie układu chłonnego w raku płaskonabłonkowym, śluzowo-naskórkowym i niezróżnicowanym oraz uzupełniająca radioterapia ograniczona do loży guza ślinianki z marginesem.
T4N0 – całkowite wycięcie gruczołu ślinowego wraz z nerwem twarzowym, resekcja zajętych struktur sąsiadujących, elektywne wycięcie układu chłonnego i uzupełniające naświetlanie ograniczone do loży guza z marginesem.

 

ZOBACZ: SYMPTOMY I OBJAWY INNYCH NOWOTWORÓW

STRONA GŁÓWNA

Rak ślinianki – nowotwory gruczołów ślinowych, bibliografia
M. Krzakowski, K. Warzocha, Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych 2013, Gdańsk 2013,
A. Jeziorski, Onkologia dla stomatologów, Warszawa 2006,
R. Kordek, Onkologia – podręcznik dla studentów i lekarzy, Gdańsk 2013,
L. Lewandowski, Onkologia szczękowo-twarzowa – wybrane zagadnienia kliniczne, Poznań 2008
rak ślinianki