Rak trzonu macicy to najczęstszy nowotwór ginekologiczny w Polsce, a liczba zachorowań przekracza już 6 tysięcy rocznie. Choć przez wiele lat pozostawał nieco w cieniu innych nowotworów kobiecych, dziś jego rosnąca częstość występowania i wzrost śmiertelności sprawiają, że staje się istotnym wyzwaniem medycznym i społecznym.
Zapraszamy do lektury wywiadu z dr n. med. Magdaleną Bizoń – ginekolog onkolog, Dyrektor Medyczną LUX MED Onkologia. W artykule rozmawiamy o nowoczesnych metodach diagnostyki, roli klasyfikacji molekularnej, czynnikach ryzyka oraz możliwościach profilaktyki tego coraz powszechniejszego nowotworu.
Jak podaje Polskie Towarzystwo Ginekologii Onkologicznej – we wrześniu przypada miesiąc świadomości nowotworów ginekologicznych.
Leczenie z zakresu ginekologii i ginekologii onkologicznej w LUX MED Onkologia jest realizowane przede wszystkim w ramach umów z NFZ – w poradni ginekologicznej oraz na szpitalnych oddziałach: ginekologii oraz chirurgii onkologicznej (Szpital św. Wincentego, Szpital św. Elżbiety), a także w poradni onkologicznej i oddziałach onkologicznych (Szpital Fieldorfa, Szpital Szamocka).
Pacjentki z rozpoznanym rakiem endometrium, jajnika, szyjki macicy oraz sromu mogą kontaktować się bezpośrednio z Koordynatorką Leczenia Nowotworów Ginekologicznych pod numerem: 722 218 928 (pon.-pt. w godz. 8:00-15:00).
Profilaktyka i diagnostyka raka trzonu macicy
Jarosław Gośliński, Zwrotnik Raka: Pani Doktor, czy rak trzonu macicy to częsty nowotwór i istotny problem medyczny? Jak wygląda jego epidemiologia w Polsce?
Dr n. med. Magdaleną Bizoń: Rak trzonu macicy to najczęściej diagnozowany nowotwór ginekologiczny, to znaczy nowotwór narządu rodnego kobiety. Obserwujemy obecnie wzrost zachorowań do ponad 6 tysięcy rocznie, co powoduje że jest on czwartym nowotworem pod względem częstości występowania u kobiet. Od kilkunastu lat odnotowujemy również niechlubnie wzrost śmiertelności z powodu tego nowotworu nie tylko w Polsce, ale również na świecie, stąd coraz więcej jest prowadzonych badań w tym temacie by lepiej poznać patologie nowotworu i poprawić jakość leczenia.
Klasyczny podział wyróżnia dwa typy raka endometrium, ale obecnie stosowana jest częściej klasyfikacja molekularna. Na czym polega ta zmiana i o czym świadczy?
Nowa klasyfikacja molekularna to właśnie wynik licznych badań na temat patologii raka endometrium. Okazuje się bowiem, że wyróżniamy 4 typy tego nowotworu, a każdy z nich charakteryzuje się innymi rokowaniami i różnicami pod względem PFS (czasu wolnego od progresji) i OS (całkowitych przeżyć). Co więcej, dzięki określeniu typu raka możliwe staje się zindywidualizowane leczenie w oparciu o nowe metody leczenia czyli immunoterapię w przypadku stwierdzenia deficytu w systemie naprawy niesparowanych zasad (dMMR) oraz niestabilności mikrosatelitarnej (MSI). W przypadku stwierdzenia mutacji POLE rokowanie jest najkorzystniejsze, a typ p53 jest najbardziej agresywny.
Wiemy coraz więcej na temat biologii konkretnych nowotworów, a czy nasza wiedza pozwala określić co dokładnie zwiększa ryzyko zachorowania na raka endometrium?
Rak endometrium powstaje z transformacji nowotworowej komórek błony śluzowej macicy. Najczęściej do proliferacji dochodzi na skutek wzrostu stężenia estrogenów. Budulcem cząsteczki estrogenów jest cholesterol, stąd kobiety otyłe mające większe zapasy tkanki tłuszczowej, w skład której wchodzi cholesterol, są w grupie ryzyka. Brak potomstwa, wczesna pierwsza miesiączka i późna menopauza to również stany, gdy organizm kobiet przez dłuższy czas niż statystycznie poddany jest wyższym stężeniom estrogenów. Każdy taki stan sprzyja rozrostom endometrium i podwyższonym ryzykiem raka trzonu macicy.
Jak w takim razie zapobiegać chorobie i ograniczyć ryzyko jej rozwoju?
Profilaktyka pierwotna to działania zapobiegające chorobom nowotworowym. W przypadku raka trzonu macicy nie ma typowej profilaktyki pierwotnej (w raku szyjki macicy dysponujemy szczepieniami HPV) ani też profilaktyki wtórnej, czyli wykonywania przesiewowych cytologii. Niemniej aktywność fizyczna oraz odpowiednia dieta redukują ryzyko otyłości, nadciśnienia tętniczego i cukrzycy, będących głównymi czynnikami ryzyka raka trzonu macicy. Dbając o codzienny ruch i unikanie słodyczy oraz bogatotłuszczowych pokarmów działamy prewencyjnie przeciwnowotworowo.
Kluczowe znaczenie ma wczesne wykrywanie zmian przedrakowych oraz nowotworowych, umożliwiające szybsze wdrożenie leczenia.
W przypadku raka trzonu macicy za takie działania możemy uznać regularne wykonywanie badań USG przezpochwowych. Pozwala to na wczesne wykrycie patologii w obrębie w jamy macicy. Każde podejrzenie przerostu endometrium powyżej normy określanej wedle statutu menopauzalnego lub fazy cyklu miesiączkowego jest wskazaniem do rozszerzenia diagnostyki o ocenę histopatologiczną endometrium.
Warto też podkreślić, że w ramach NFZ do poradni ginekologicznej nie jest wymagane skierowanie.
Brak skierowania do poradni ginekologicznej powinien być tym bardziej motywacją pacjentek do zgłaszania się do ginekologa. Omijają one lekarze rodzinnego i dzięki temu ta droga do specjalisty jest skrócona. Niestety w przypadku raka trzonu macicy nie ma programu badań przesiewowych, ale kontrolne badanie ginekologiczne oraz badanie ultrasonograficzne przezpochwowe co roku pozwoli na wczesne wykrycie zmian. Oczywiście nie wolno zapominać o pobieraniu cytologii szyjki macicy, ale pamiętajmy, że to badanie nie jest badaniem diagnostycznym w kierunku raka trzonu macicy.
Cytologia ocenia komórki znajdujące się na tarczy szyjki macicy oraz w kanale szyjki macicy. Te drugie to komórki gruczołowe o tej samej budowie jak komórki błony śluzowej macicy. W niektórych przypadkach faktycznie nieprawidłowość komórek nabłonka gruczołowego kanału szyjki macicy (AGC) może być związane z patologią endometrium.
A czy istnieje tu ”grupa ryzyka” – Pacjentki, które w szczególności powinny być objęte indywidualnym nadzorem ginekologicznym?
Tak, to właśnie pacjentki z nadwagą i otyłością, ale także z nadciśnieniem tętniczym i cukrzycą. Choroby te są czynnikiem ryzyka rozwoju raka endometrium. Osobną grupę pacjentów, o której warto wspomnieć są pacjentki z grup ryzyka, czyli rodzin obciążonych genetycznie chorobami nowotworowymi, w tym z zespołem Lyncha oraz pacjentek z rakiem piersi w trakcie hormonoterapii. W tych grupach warto wykonywać kontrolne badanie usg przezpochwowe nawet co 6 miesięcy.
Jakie objawy mogą świadczyć o procesie chorobowym i powinny skłonić do szybkiej konsultacji lekarskiej?
Każde krwawienie, plamienie, czy nawet brązowe upławy występujące po menopauzie jest sygnałem alarmowym, z którym kobieta powinna zgłosić się niezwłocznie do ginekologa. U kobiet miesiączkujących obfite miesiączki, krwawienia czy plamienia międzymiesiączkowe lub nagle pojawiające się nieregularne krwawienia z okresie okołomenopauzalnym również mogą być symptomem rozrostu błony śluzowej macicy. Ale są też przypadki raka trzonu macicy bezobjawowego, który został wykryty w trakcie zabiegu diagnostycznego z powodu nieprawidłowego obrazu endometrium.
Pani Doktor, na czym opiera się podstawowa diagnostyka w kierunku raka trzonu macicy?
Podstawową metodą diagnostyczną raka endometrium jest badanie ultrasonograficzne przezpochwowe pozwalające na obrazowanie trzonu macicy, szyjki macicy oraz obustronnych jajników. Przy podejrzeniu przerostu błony śluzowej macicy (endometrium) wskazany jest zabieg diagnostyczny, dzięki któremu możliwe jest pobranie materiału tkankowego z błony śluzowej jamy macicy do badania histopatologicznego. Na tej podstawie stawiane jest ostateczne rozpoznanie choroby.
W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości konieczne jest pobranie materiału do badania histopatologicznego. W tej sytuacji stosuje biopsję aspiracyjną lub tzw. histeroskopię. Co to za procedura i na czym polega? Czy histeroskopię można wykonać w ramach NFZ?
Histeroskopia to zabieg pozwalający uwidocznić jamę macicy, bo w języku greckim hystera to macica, a skopein – oglądać patrzeć. Jest to procedura endoskopowa, polegajaca na wprowadzeniu kamery przez kanał szyjki macicy do jamy macicy i wizualizację obecnych tam zmian. Mięsniaki podśluzówkowe macicy, polipy wywodzące się z przerośniętej błony śluzowej macicy mogą być usunięte pod kontrolą wzroku. Podejrzane miejsca endometrium również są pobierane do badania histopatologicznego. Jest to najbardziej precyzyjna metoda diagnostyczna w kierunku raka trzonu macicy.
Zabiegi histeroskopii można wykonać w ramach finansowania przez Narodowy Fundusz Zdrowia, ale są też ośrodki wykonujące takie zabiegi komercyjnie.
Rozpoznanie raka endometrium potwierdza się na podstawie wyniku badania histopatologicznego pobranego materiału. Co zrobić, gdy wynik badania hist-pat wykaże raka trzonu macicy? Gdzie się zgłosić?
Najważniejszym elementem w momencie diagnozy raka endometrium jest znalezienie odpowiedniego ośrodka onkologicznego zajmującego się leczeniem tego nowotworu. Doświadczenie w leczeniu operacyjnym i dostęp do chirurgii małoinwazyjnej to kluczowe aspekty.
Kwalifikacja do leczenia odbywa się na podstawie wyniku histopatologicznego, typu molekularnego raka endometrium oraz wyników badań obrazowych, czyli tomografii komputerowej klatki piersiowej, jamy brzusznej oraz rezonansu magnetycznego miednicy mniejszej. Oznaczenie typu raka endometrium jest niezbędne nie tylko w momencie rozpoznania choroby, ale także później gdy dochodzi do wznowy, gdzie możliwe staje się zastosowanie immunoterapii w niektórych typach raka.
Dziękuję za rozmowę!
Partnerem publikacji jest LUX MED Onkologia – szpitale onkologiczne wyspecjalizowane w leczeniu nowotworów w ramach NFZ. Materiał promocyjny.
PRZEJDŹ DO: NOWOTWORY GINEKOLOGICZNE
