Rak trzonu macicy – objawy, diagnostyka, rokowania

Rak trzonu macicy (inaczej: rak endometrium) to czwarty pod względem zachorowań nowotwór złośliwy u kobiet, a zarazem najczęstszy nowotwór ginekologiczny. Duża skuteczność leczenia i często niski stopnień zaawansowania choroby w momencie jej wykrycia sprawiają, że nowotwór ten zajmuje odległą pozycję wśród przyczyn umieralności pacjentek onkologicznych.

Dopiero 12 lat temu badacze wyróżnili różne typy molekularne raka trzonu macicy, co pozwoliło na dalsze badania i trafniejsze dopasowanie możliwości leczenia. Wyzwaniem pozostaje diagnostyka – znajomość statusu molekularnego pacjentki na jak najwcześniejszym etapie jest kluczowa w planowaniu optymalnego postępowania medycznego.

Nowotwór trzonu macicy – definicja

Rak błony śluzowej trzonu macicy to jeden z najczęściej występujących nowotworów złośliwych u kobiet przeważnie w wieku 55-65 lat, chorujących na otyłość, cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, niepłodność. Pod względem histopatologicznym rak endometrium przypomina prawidłową tkankę endometrialną. Pierwszym objawem choroby są zazwyczaj obfite upławy i nieregularne krwawienia z dróg rodnych.

Rak trzonu macicy jest najczęściej rozpoznawanym, ale i najlepiej rokującym nowotworem złośliwym narządu rodnego kobiety. Choroba jest rozpoznawana w Polsce u około 6000 kobiet rocznie.

Choroba pierwotnie rozwija się w błonie śluzowej wyściełającej wnętrze trzonu macicy. Błona śluzowa (zwana endometrium) – pod wpływem hormonów (estrogenów i progesteronu) – podlega cyklicznym zmianom, powodującym regularne krwawienia menstruacyjne.

Rak trzonu macicy – jakie są przyczyny?

Rak błony śluzowej trzonu macicy występuje przede wszystkim po menopauzie, a około 25% przypadków zdarza się u kobiet przed menopauzą. Najważniejszy wpływ na rozwój raka trzonu macicy wywiera długotrwałe pobudzenie endometrium przez estrogeny, szczególnie przy jednoczesnym niedoborze progestagenów.

Do czynników ryzyka rozwoju raka trzonu macicy należą:

• otyłość
• brak potomstwa i niepłodność
• stosowanie leków o działaniu agonistycznym wobec receptora estrogenowego
• wczesna pierwsza miesiączka
• późna ostatnia miesiączka,
• występowanie cykli bezowulacyjnych,
• cukrzyca,
• nadciśnienie,
• przerost endometrium,
• obciążenia rodzinne,
• zespół Lyncha

Szacuje się, że około 3-5% przypadków raka trzonu macicy ma podłoże genetyczne. Zespołem, który najczęściej predysponuje do zachorowania na raka endometrium jest zespół Lyncha.

Jakie objawy daje rak trzonu macicy?

Objawy raka trzonu macicy mają najczęściej charakter nieregularnych i obfitych ropnych upławów, plamień i krwawień u kobiet przed menopauzą, a u kobiet starszych niepokojącym symptomem mogą być krwawienia w terminie 6 miesięcy do kilku lat po ustąpieniu miesiączki.

Krwawienie może być związane z rakiem trzonu macicy, ale również z patologicznym rozrostem endometrium.

Zaawansowany rak trzonu macicy objawia się bólami w podbrzuszu, okolicy krzyżowej oraz krwisto podbarwionymi upławami. Choć charakterystycznych objawów wczesnego raka endometrium jest niewiele, to ich występowanie jest dość częste. Pacjentki z rakiem trzonu macicy skarżą się również na uczucie pełności w miednicy.

Aż 90% kobiet przed menopauzą zgłasza nieprawidłową wydzielinę z pochwy, a 80% niepokojące krwawienia.

Objawy związane z zaawansowaną fazą guza nowotworowego trzonu to uczucie pełności w miednicy, symptomy wtórne do powiększenia się narządu oraz szerzenia się raka poza jego zakres.

W badaniu ginekologicznym wraz z badaniem per rectum stwierdza się cechy krwawienia z dróg rodnych. W celach diagnostycznych bardzo przydatna jest ultrasonografia przezpochwowa. Gdy grubość endometrium przekroczy 12 cm zachodzi podejrzenie nowotworu lub stanu przednowotworowego. Jest to wskazanie do wyłyżeczkowania.

Szczegółowe rozpoznanie groźnej choroby jaką jest rak endometrium może zostać potwierdzone przez wynik badania histopatologicznego materiału uzyskanego po wyłyżeczkowaniu kanału szyjki i jamy macicy.

Objawy raka trzonu macicy mogą być zbliżone do symptomów jakie daj rak szyjki macicy, rak jajnika lub inne nowotwory ginekologiczne.

Rak trzonu macicy – możliwości leczenia

O metodzie leczenia guza trzonu macicy decyduje stopień zaawansowania nowotworu oraz jego typ. W leczeniu raka trzonu macicy stosuje się metody chirurgiczne, radioterapię i brachyterapię oraz leczenie systemowe – chemioterapię, hormonoterapię i immunoterapię (dostępna w programie lekowym od 1 września 2023 roku).

Podstawową metodą leczenia raka trzonu macicy pozostaje postępowanie chirurgiczne – czyli operacyjne usunięcie macicy z przydatkami (drogą brzuszną, laparoskopowo lub z wykorzystaniem robota da Vinci). U pacjentek ze zmianami umiejscowionymi także poza macicą celem leczenia operacyjnego jest próba całkowitej cytoredukcji.

Radioterapia raka trzonu macicy jest elementem postępowania uzupełniającego zabieg operacyjny lub może stanowić samodzielną metodę leczenia.

W wyborze rodzaju leczenia uzupełniającego po leczeniu operacyjnym – poza stopniem zaawansowania – kluczową rolę odgrywa molekularna klasyfikacja raków endometrium. Ten podział na 4 grupy związany jest z różnymi zaburzeniami genetycznymi. Określenie typu molekularnego guza jest integralną częścią pooperacyjnego badania histopatologicznego.

Warto dodać, że eksperci wyróżniają 2 grupy pacjentek – dMMR, wąską grupę chorych z zaburzeniem molekularnym, oraz pMMR, grupę która nie posiada zaburzeń molekularnych.

Sytuacja pod względem dostępności leczenia w ciągu ostatnich kilku lat zaczęła się stopniowo zmieniać, jednak wyłącznie dla grupy dMMR. Jest to grupa stanowiąca zaledwie1 7-33% populacji chorych na raka endometrium. To oznacza, że grupa pMMR (60-70% pacjentek) nie ma dostępu do żadnego innowacyjnego leczenia.

Dodatkowo, w przypadku raka tronu macicy mówi się o guzach „zimnych” i „gorących”. Gorące to te, które dobrze odpowiadają na immunoterapię i do nich zaliczana jest grupa dMMR. Większą grupę raków endometrium stanowią guzy zimne – pMMR, mniej widoczne dla układu odpornościowego.

Zdaniem ekspertów, aby zwiększyć skuteczność działania immunoterapii należy rozważyć dodanie inhibitora PARP, który spowoduje zmiany w mikrośrodowisku guza – „podgrzewając” go. Dzięki temu guz może stać się „widoczny” dla układu odpornościowego, a pacjentka lepiej odpowiada na działanie terapii skojarzonej: immunoterapii i inhibitorów PARP.

ZOBACZ WIĘCEJ: LECZENIE RAKA TRZONU MACICY

Guz trzonu macicy – rokowania

Rak trzonu macicy cechuje się generalnie dość dobrym rokowaniem, które zależy głównie od stopnia zaawansowania choroby oraz wieku i ogólnego stanu zdrowia pacjentki. Im wcześniej wykryty nowotwór, tym większa szansa na trwałe wyleczenie, zastosowanie mniej obciążającej terapii oraz lepsze rokowania.

Dzięki osiągnięciom diagnostyki molekularnej wiemy, że rak trzonu macicy nie jest nowotworem jednolitym. Badacze poznali jego różne podtypy i to one determinują dobór optymalnej terapii oraz rokowania. Ważne jest, aby pacjentki rozpoczynały swoją ścieżkę diagnostyczno-terapeutyczną w ośrodku wysokospecjalistycznym, który przeprowadzi odpowiednią diagnostykę i na jej podstawie ustali plan leczenia.

Rak trzonu macicy jest często rozpoznawanym, ale i dobrze rokującym nowotworem złośliwym narządu rodnego kobiety.

Ogólny odsetek pięcioletnich przeżyć w raku trzonu macicy w I stopniu zaawansowania wynosi 90%. W II stopniu zaawansowania raka endometrium odsetek wynosi 80%. Rokowanie raka trzonu macicy w stopniu III to 48-60%. Najnowsze terapie daję nadzieję na lepszą kontrolę choroby również w przypadkach najbardziej zaawansowanych.

ZOBACZ: RAK SZYJKI MACICY