Rak jajnika – objawy, diagnostyka i rokowania

Światowe raporty epidemiologiczne wskazują na stały wzrost tendencji do zachorowania na cichego zabójcę – jak określany jest potocznie przez lekarzy rak jajnika. Każdego roku na świecie umiera ponad 114 000 kobiet z guzem jajnika. Większość nowotworów jajnika to guzy sporadyczne, a 5-10% stanowią przypadki uwarunkowane genetycznie.

8 maja 2024 roku przypada Światowy Dzień Świadomości Raka Jajnika.

Zgodnie z najnowszymi danymi, w Polsce co roku odnotowuje się około 3500 nowych zachorowań na raka jajnika, a 75% pacjentek zostaje rozpoznanych w zaawansowanym stadium choroby (stopień III lub IV). Rokowania w raku jajnika zależą przede wszystkim od stopnia zaawansowania guza.

Rak jajnika

Rak jajnika stanowi trudny problem w ginekologii onkologicznej, pomimo dużych wysiłków zmierzających do jego wczesnego wykrycia. Poza przypadkami powikłanymi i rzadko spotykanymi guzami hormonalnie czynnymi, objawy raka jajnika są bardzo słabo wyrażane i najczęściej mają charakter nieswoisty. Symptomy towarzyszące schorzeniu są często mylnie utożsamiane z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego.

Rak jajnika wywodzi się z nabłonka jajnikowego. Jest to najczęściej występujący typ nowotworów złośliwych tego narządu (95%). Istnieją także postacie o granicznej złośliwości (borderline malignancy).

Do czynników zwiększonego ryzyka zachorowania na nowotwór jajnika zaliczamy:

• nosicielstwo mutacji genów BRCA1 i BRCA 2 (dotyczy 16-20% wszystkich przypadków)
• zespołu dziedzicznego raka piersi i raka jajnika
• rodzinne występowanie dziedzicznego niepolipowatego raka jelita grubego
• bezdzietność
• urodzenie pierwszego dziecka po 35 roku życia

– Warto pamiętać, że nowotwór w tej lokalizacji może mieć podłoże genetyczne. Eksperci zalecają, aby u wszystkich pacjentek z rakiem jajnika oznaczyć status mutacji BRCA1/2. Informacja o wykrytej mutacji wpływa na dobór leczenia, ale i opiekę profilaktyczną nad członkami ich rodzin – podkreśla Jarosław Gośliński, redaktor naczelny portalu onkologicznego zwrotnikraka.pl

ZOBACZ WIĘCEJ: DZIEDZICZNY RAK JAJNIKA

Rak jajnika – objawy

W związku z tym, że symptomy raka jajnika nie niepokoją pacjentki lub są mylące, często też nie skłaniają lekarza do zalecenia szczegółowej diagnostyki ginekologicznej, co pozwoliłoby na wykrycie guza nowotworowego we wczesnym stadium jego rozwoju. Często upływa wiele cennego czasu od pojawienia się objawów, które pozwalają postawić diagnozę.

Pojawienie się bardziej charakterystycznych objawów raka jajnika związane jest zazwyczaj z zaawansowaniem i rozrostem guza.

Objawy raka jajnika mają zazwyczaj cechy niecharakterystyczne, przez długi czas nowotwór rozwija się w organizmie w sposób utajony, a symptomy pojawiają się, gdy guz jajnika osiągnie znaczne zaawansowanie. Z tego powodu rak jajnika nazywany jest często cichym zabójcą.

Mogą to być dolegliwości uciskowe w postaci objawów dysurycznych, zaparć, wzdęć, uczucia pełności w brzuchu lub bólów w podbrzuszu. Wczesne symptomy, które wymieniają pacjentki z rakiem jajnika na forum onkologicznym to ból miednicy i brzucha, zwiększenie obwodu brzucha, szybkie uczucie pełności podczas jedzenia i zmiana częstotliwości oddawania moczu.

Guz jajnika – symptomy choroby nowotworowej

Początkowy okres nowotworu jajnika przebiega najczęściej bezobjawowo, na co wskazuje wiele pacjentek na forum onkologicznym. Poza guzami o wydzielaniu dokrewnym, nowotwory jajnika we wczesnym okresie nie dają na ogół żądnych objawów i niepokojących symptomów chorobowych, aż do czasu, gdy powiększy się obwód brzucha i wystąpi ból w podbrzuszu, krwawienie z pochwy, objawy ucisku na narządy sąsiednie.

Gdy nowotwór przekroczy torebkę jajnika pojawiają się wczepy komórek nowotworowych w otrzewnej i płyn w jamie otrzewnej. Skręt lub martwica guza jajnika objawiają się najczęściej bólem w jamie brzusznej, podrażnienie otrzewnej, a nawet rozwojem wstrząsu.

WARTO ZNAĆ: OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ

Najczęstsze objawy raka jajnika

1. 1. Najczęstszym objawem nowotworu jajnika, który skłania pacjentki do konsultacji u lekarza jest wodobrzusze (występuje u 30% chorych)
   2. Pacjentki skarżą się na ogół na uczucie ciężkości w jamie brzusznej, choć często występują bóle o nietypowej lokalizacji dla narządu rodnego.
   3. Dość rzadkie objawy raka jajnika to nerwobóle ud, okolicy kulszowej lub pachwinowej, w związku z zajęciem splotu nerwowego
   4. Uczucie ciężkości lub ucisku może być spowodowane przez własny ciężar dużej torbieli lub ucisk spowodowany przez naciekanie nowotworowe
   5. Powiększanie się rozmiarów guza może objawiać się uczuciem nagłego parcia na mocz, zaparciami oraz okresowo bolesnymi stosunkami płciowymi
   6. Sporadycznie mogą występować objawy raka jajnika w postaci nieprawidłowego krwawienia z dróg rodnych
   7. Wraz z postępem choroby do objawów zaawansowanego raka jajnika, jak można dowiedzieć się z forów onkologicznych, dochodzą: wzdęcia, niestrawność, selektywna nietolerancja pokarmów, nudności, wymioty, brak łaknienia oraz trudności w oddawaniu stolca.
   8. Mocno zaawansowana forma raka jajnika objawia się wyniszczeniem nowotworowym organizmu oraz charakterystycznym zaostrzeniem rysów twarzy
   9. W przypadku raka jajnika, który nie przekracza torebki guza, może wystąpić skręt szypuły guza, który powoduje ataki bólów w miednicy, ustępujące samoistnie, którym mogą towarzyszyć wymioty

   Raka jajnika – diagnostyka i wykrywanie

   Przy podejrzanych objawach mogących sugerować guza jajnika należy wykonać:

   • Badanie ginekologiczne dwuręczne poprzez pochwę i przez odbytnicę;
   • Badania obrazowe – ultrasonografia przez brzuszna i przez pochwowa, umożliwiająca wykrywanie zmian guzowatych, określenie ich wielkości oraz rozległości procesu nowotworowego;
   • Tomografia komputerowa oraz rezonans magnetyczny uzupełniają w wybranych przypadkach badanie ultrasonograficzne w kierunku raka jajnika;
   • W przypadku wodobrzusza można wykonać punkcję jamy otrzewnowej z pobraniem płynu do badania cytologicznego;
   • Diagnostyka laparoskopowa ma ograniczone zastosowanie w przypadku diagnostyka raka jajnika;
   • Badanie stężenia markerów nowotworowych w surowic krwi  (marker CA 125 w rakach jajnika, AFP, HCG, LDH w guzach zarodkowych). Stężenie markera CA 125 jest podwyższone u 80% pacjentek z rakiem jajnika, ale należy pamiętać, że marker może być podwyższony również w przypadku innych schorzeń, takich jak endometrioza, mięśniaki macicy lub stany zapalne w obrębie jamy brzusznej.

   ZOBACZ TAKŻE: RAK SZYJKI MACICY

   Nowotwór jajnika – badanie ginekologiczne

   Wczesny rak jajnika może być wykryty jako nieprawidłowa masa w miednicy podczas rutynowego badania lekarskiego. Obrazowanie za pomocą badania ultrasonograficznego, tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego może potwierdzić obecność guza, wskazującego na istnienie raka jajnika.

   Warto pamiętać, że podstawowym badaniem w celu rozpoznania raka jajnika we wczesnym stopniu zaawansowania klinicznego jest dwuręczne badanie ginekologiczne, które pozwala określić wielkość, konsystencję (zmiana lita lub torbiel) oraz ruchomość jajników w stosunku do innych tkanek.

   Nowotwór jajnika markery

   U około połowy chorych we wczesnym stadium raka jajnika, objawia się on podwyższonym stężeniem markera nowotworowego CA-125.  Marker raka jajnika Ca-125 jest użyteczny w diagnostyce, monitorowaniu oraz prognozowaniu przebiegu choroby oraz rozpoznaniu jej nawrotu. Szacuje się, że ponad 80% kobiet chorych na raka jajnika ma podwyższone stężenie markera CA-125.

   We wrześniu 2009 FDA zaakceptowała test o nazwie OVA1 jako dodatkowy w celu wykrywania raka jajnika. W teście OVA1 oznacza się w próbkach krwi stężenia pięciu białek, które zmieniają się jako objaw raka jajnika. Test OVA1 może pomóc zidentyfikować chore z guzem w miednicy.

   Kolejnym zalecanym badaniem diagnostycznym jest test ROMA, który określa prawdopodobieństwo, że u chorej rozwija się nowotwór.

   ZOBACZ: ZBADAJ BRCA – PLATFORMA EDUKACYJNA O RAKU JAJNIKA

   

   Rak jajnika – rokowania

   Rokowania w raku jajnika zależą od wielu czynników – przede wszystkim stopnia zaawansowania choroby. Około 70% chorych rozpoczyna leczenie raka jajnika w III lub IV stopniu zaawansowania klinicznego. Wczesne rozpoznanie guza jajnika ma najczęściej charakter przypadkowy.

   Rak jajnika jest jednym z najgorzej rokujących nowotworów narządu rodnego – z uwagi na zaawansowane stadium kliniczne, w którym najczęściej zostaje wykryty.

   Podsumowując, nowotwór jajnika ze względu na jego bezobjawowy rozwój we wczesnych fazach, niespecyficzne objawy raka jajnika oraz niedostępność skutecznego badania wykrywającego guz na wczesnym etapie rozwoju, najczęściej rozpoznawany jest w późnym okresie zaawansowania klinicznego. Późna diagnoza wiąże się z potrzebą wprowadzenia agresywnego leczenia onkologicznego i niepewnym rokowaniem.

   Rokowania w raku jajnika zależą od stopnia zaawansowania choroby, typu histologicznego guza, wieku pacjentki oraz zakresu przeprowadzonego leczenia operacyjnego i terapii następowej. Według statystyk epidemiologicznych dla stopni klinicznych przeżycia 5-letnie pacjentek z rakiem jajnika wynoszą:

   • I stopień: 93%
   • II stopień – 70%
   • III stopień – 37%
   • IV stopień – 25%

   Najnowsze metody leczenia celowanego oraz prowadzone na szeroką skalę badania kliniczne nad nowymi terapiami dają nadzieję na poprawę wyników leczenia nowotworów jajnika.

   Jak podkreślają eksperci, u wszystkich pacjentek z rakiem jajnika zaleca się także oznaczyć status mutacji BRCA1/2. Informacja o wykrytej mutacji wpływa na dobór leczenia, ale i opiekę profilaktyczną nad członkami ich rodzin.

   ZOBACZ WIĘCEJ: NOWOTWORY GINEKOLOGICZNE

   PRZEJDŹ DO: LECZENIE RAKA JAJNIKA