Rak trzustki – pierwsze objawy i diagnostyka choroby

Rak trzustki zajmuje 9. miejsce pod względem częstości zachorowań na nowotwory złośliwe u mężczyzn i 10. pozycję u kobiet. W Polsce notuje się blisko 3500 nowych zachorowań rocznie. Pierwsze objawy raka trzustki są niespecyficzne, co utrudnia wczesne postawienie diagnozy. Najczęstszym nowotworem złośliwym trzustki jest rak gruczołowy o różnym stopniu złośliwości.

W poniższym artykule znajdziesz informacje dotyczące najczęstszych symptomów związanych z rozwojem nowotworu trzustki, a także zalecane badania diagnostyczne w kierunku potwierdzenia diagnozy: guz trzustki.

Rak trzustki

Zapadalność na raka trzustki rośnie z wiekiem. Wysoka śmiertelność pacjentów z rakiem trzustki wynika z faktu, że choroba wykrywana jest z reguły w bardzo zaawansowanym stadium, kiedy obecne są już przerzuty, a guz trzustki jest nieoperacyjny.

Z uwagi na układ i pochodzenie komórek wyróżnia się następujące typy histologiczne raka trzustki:

• rak przewodowy trzustki (około 80%)
• rak zrazikowy trzustki
• rak pseudobrodawkowaty trzustki
• około 3-5% przypadków stanowią nowotwory neuroendokrynne

Do czynników zwiększających ryzyko zachorowania na raka trzustki zaliczamy:

• palenie tytoniu,
• przewlekłe nawracające zapalenie trzustki
• cukrzycę typu 1 i 2 oraz otyłość
• spożywanie alkoholu
• ekspozycję na: chlorobenzen, nikiel, chrom
• pewne znaczenie w rozwoju rak trzustki odgrywają również mutacje i czynniki genetyczne (np. mutacje w genach BRCA1 lub BRCA2). Szacuje się, że około 5-10% pacjentów z rakiem trzustki ma krewnego pierwszego stopnia z rakiem trzustki.

WARTO SPRAWDZIĆ: CZY RAK TRZUSTKI JEST DZIEDZICZNY?

Rak trzustki – pierwsze objawy nowotworu

Objawy raka trzustki u pacjentów zależą od wielkości i umiejscowienia guza. Na symptomy raka trzustki wpływa również stopień zaawansowania choroby w chwili jej rozpoznania. Do najczęstszych objawów jakie zgłaszają pacjenci z nowotworem trzustki należą: ból brzucha, nudności, brak apetytu, utrata masy ciała i chudnięcie. Częstym pierwszym objawem raka trzustki jest żółtaczka.

Często pierwszym symptomem rozwoju raka trzustki w organizmie jest chudnięcie i utrata masy ciała (około 10% w krótki czasie) z nieznanej przyczyny.

Początkowo guz trzustki rozwija się podstępnie, a objawy raka trzustki mają charakter niespecyficzny i zależą od lokalizacji guza. Większość chorych ma niecharakterystyczne symptomy choroby nowotworowej trzustki już na kilka miesięcy przed jej wykryciem.

Wczesne objawy raka trzustki to:

• brak łaknienia
• osłabienie
• utrata masy ciała
• dyskomfort i ból w jamie brzusznej
• świeżo wykryta cukrzyca lub zakrzepowe zapalenie żył,
• żółtaczka,
• odbarwione stolce i ciemny mocz
• świąd skóry
• mdłości i wymioty
• szybkie uczucie sytości
• bóle promieniujące do pleców lub łopatki

U około 65% pacjentów z rakiem trzustki powodem zgłoszenia się do lekarza są problemy i dolegliwości wynikające z obecności przerzutów odległych lub postępującym wyniszczeniem nowotworowym.

ZOBACZ: JAKIE OBJAWY DAJE NOWOTWÓR

Symptomy nowotworu trzustki

• BÓL GRZBIETU – najczęstszym objawem jest ból grzbietu, który jest spowodowany naciekaniem przez nowotwór splotu trzewnego i przestrzeni zaotrzewnej lub zapaleniem trzustki. Ból jako objaw raka trzustki opisywany jest jako intensywny, przeszywający i promieniujący do środkowej części grzbietu. Ból może być też zlokalizowany w nadbrzuszu lub prawym podżebrzu. Możliwy jest ból pleców.
• ŻÓŁTACZKA – w większości przypadków raka trzustki może występować żółtaczka jako symptom rozwijającej się w organizmie choroby. Żółtaczka pojawia się wówczas, gdy zmiany chorobowe obejmują odcinek trzustkowy przewodu żółciowego wspólnego.
• DOLEGLIOWOŚCI ŻÓŁĄDKOWO-JELITOWE – objawy raka trzustki mogą wiązać się z naciekaniem przez guz dwunastnicy lub okolicy odźwiernika. W takim przypadku symptomami raka trzustki będą wymioty i nudności. Możliwe są zmiany w częstotliwości oddawana stolca oraz stolce tłuszczowe. Objawy te rzadko występują na wczesnym etapie choroby nowotworowej trzustki. Przy zaawansowanym guzie trzustki może pojawićsię krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego jako konsekwencja naciekania dwunastnicy lub zakrzepicy żtł układu wrotnego i żylaków przełyku.
• NIETOLERANCJA GLUKOZY – świeżo wykryte zaburzenia tolerancji glukozy z towarzyszącymi objawami żołądkowo-jelitowymi powinny być sygnałem alarmowym i potencjalnym objawem skłaniającym lekarza do rozważenia rozpoznania raka trzustki.
• WYCZUWALNY W BADANIU PALPACYJNYM PĘCHERZYK ŻÓŁCIOWY – przy braku zapalenia pęcherzyka lub dróg żółciowych, wyczuwalny palpacyjnie pęcherzyk żółciowy sugeruje niedrożność przewodu żółciowego wspólnego wywołaną procesem nowotworowym, o ile nie zostanie wykryta inna przyczyna tego stanu. Jest to tak zwany objaw Courvoisiera i występuje u 25% wszystkich chorych z rakiem trzustki.
• Inne, rzadziej występujące objawy raka trzustki to: zespół Trousseau (wędrujące zapalenie żył powierzchniowych), wodobrzusze, węzeł Virchowa (węzeł chłonny nadobojczykowy po stronie lewej) lub guz okolicy pępka (tzw. guzki siostry Mary Joseph).

WIĘCEJ: BADANIA PRZESIEWOWE W KIERUNKU RAKA TRZUSTKI

Rak trzustki – badania i diagnostyka

Zgodnie z najnowszymi zaleceniami, w ramach diagnostyki raka trzustki wykonuje się badania: przedmiotowe, obrazowe i oznaczenie markera CA 19-9.

Rozpoznanie raka trzustki należy wziąć pod uwagę u osób, u których obecne są wspomniane wcześniej objawy raka trzustki, szczególnie, kiedy współwystępuje kilka z nich. Dokładny wywiad lekarski powinien obejmować obecność wymienionych objawów raka trzustki, palenie papierosów oraz historię zachorowań na nowotwory w rodzinie.

W badaniu przedmiotowym należy zwrócić uwagę na takie potencjalne objawy raka trzustki jak: spadek masy ciała, powiększenie węzłów chłonnych, żółtaczkę, wodobrzusze, obrzęki obwodowe oraz objawy zaburzenia krzepnięcia. Z badań laboratoryjnych należy wykonać morfologię krwi obwodowej i wykładniki funkcji wątroby.

Objawy raka trzustki mogą cechować się podwyższonym stężeniem bilirubiny i aktywnością fosfatazy zasadowej.

Najbardziej przydatnym markerem nowotworowym u chorych na raka trzustki jest CA19-9, który jest podwyższony u większości chorych. Oznaczenie stężenia markera nowotworowego CA19-9 przed operacją raka trzustki oraz w trakcie chemioterapii ułatwia monitorowanie skuteczności leczenia i pomaga rozpoznać nawrót choroby. Należy podkreślić, że marker CA19-9 nie znajduje zastosowania w szerokich badaniach skriningowych ze względu na możliwość wyników fałszywie ujemnych.

Kluczową rolę odgrywa diagnostyka radiologiczna. Rozpoznanie raka trzustki i raka brodawki Vatera ustala się za pomocą badań obrazowych i endoskopowych. Najczęściej pierwszym badaniem obrazowym jest ultrasonografia jamy brzusznej. U chorych z żółtaczką wykazuje ono poszerzenie zewnątrzwątrobowych dróg żółciowych i obecność guza głowy trzustki.

Miano metody referencyjnej zdobyła wielofazowa tomografia komputerowa jamy brzusznej wykonana metodą spiralną („złoty standard”). Tomografii komputerowej używa się do oceny rozległości zmiany wykrytej w trzustce, określenia zaawansowania choroby oraz poszukiwania przerzutów raka trzustki. Innym pomocnym badanie może być rezonans magnetyczny.

Niezbędny do postawienia ostatecznej diagnozy jest wynik przeprowadzonego badania histopatologicznego. Biopsja trzustki bądź zmienionych węzłów może być wykonana podczas ultrasonograficznego badania endoskopowego. Potwierdzenie histologiczne jest szczególnie ważne u pacjentów nieresekcyjnych, u których planowane jest leczenie za pomocą chemioterapii.

Przeprowadzenie badania genetycznego w kierunku nosicielstwa mutacji w genach BRCA1 i/lub BRCA2 daje szansę (u kilku procent chorych) na zastosowanie terapii celowanej w postaci inhibitora PARP.

Pomimo postępu, jedyną możliwością trwałego wyleczenia pacjenta z rakiem trzustki pozostaje radykalny zabieg chirurgiczny. Podkreśla to rolę, jaką odgrywa zdiagnozowanie choroby na wczesnym etapie zaawansowania.

PRZEJDŹ DO: LECZENIE RAKA TRZUSTKI