Rak trzustki zajmuje piąte miejsce wśród najczęstszych przyczyn zgonów z powodu nowotworów złośliwych w Stanach Zjednoczonych. W Polsce notuje się blisko 3000 nowych zachorowań rocznie. Pierwsze objawy raka trzustki są niespecyficzne, co utrudnia wczesne postawienie diagnozy.

Zapadalność na raka trzustki rośnie z wiekiem. Wysoka śmiertelność pacjentów z rakiem trzustki wynika z faktu, że choroba wykrywana jest z reguły w bardzo zaawansowanym stadium, kiedy obecne są już przerzuty, a guz trzustki jest nieoperacyjny.

Rak trzustki – objawy nowotworu

Objawy raka trzustki u pacjentów zależą od wielkości i umiejscowienia guza. Na symptomy raka trzustki wpływa również stopień zaawansowania choroby w chwili jej rozpoznania. Do najczęstszych objawów jakie zgłaszają pacjenci z nowotworem trzustki należą: ból brzucha, nudności, brak apetytu, utrata masy ciała i chudnięcie. Częstym pierwszym objawem raka trzustki jest żółtaczka.

Do czynników zwiększających ryzyko zachorowania na raka trzustki zaliczamy: palenie papierosów, cukrzycę, wcześniejsze naświetlania na obszar trzustki z powodu innego nowotworu (np. ziarnicy złośliwej lub raka jądra), przewlekłe nawracające zapalenie trzustki oraz podwyższone BMI (otyłość).

Pewne znaczenie w rozwoju groźnego nowotworu jakim jest rak trzustki odgrywają również mutacje i czynniki genetyczne. Zdaniem ekspertów – około 5-10% pacjentów z rakiem trzustki ma krewnego pierwszego stopnia z rakiem trzustki.

Z uwagi na układ i pochodzenie komórek można dokonać podziału nowotworów trzustki na:

  • rak przewodowy trzustki
  • rak zrazikowy trzustki
  • rak endokrynny trzustki

ZOBACZ: JAKIE OBJAWY DAJE NOWOTWÓR

Pierwsze objawy raka trzustki

Początkowo rak trzustki rozwija się podstępnie, a objawy raka trzustki mają charakter niespecyficzny i zależą od lokalizacji guza. Większość chorych ma niecharakterystyczne symptomy choroby nowotworowej trzustki już na kilka miesięcy przed jej wykryciem.

Blisko 80% chorych na raka trzustki w momencie rozpoznania choroby skarży się na objawy takie jak: pobolewanie brzucha, jadłowstręt, uczucie pełności poposiłkowej, nudności i osłabienie. Czasem pierwszym symptomem rozwoju raka trzustki w organizmie jest chudnięcie i utrata masy ciała z nieznanej przyczyny

Wczesne objawy raka trzustki to:

  • brak łaknienia
  • osłabienie
  • utratę masy ciała
  • dyskomfort i ból w jamie brzusznej
  • świeżo wykryta cukrzyca lub zakrzepowe zapalenie żył,
  • żółtaczka,
  • odbarwione stolce i ciemny mocz
  • świąd skóry
  • mdłości i wymioty
  • szybkie uczucie sytości
  • bóle promieniujące do pleców lub łopatki

U około 65% pacjentów z rakiem trzustki powodem zgłoszenia się do lekarza są problemy wynikające z obecnością przerzutów odległych lub postępującym wyniszczeniem nowotworowym.

WARTO SPRAWDZIĆ: CZY RAK TRZUSTKI JEST DZIEDZICZNY?

Rak trzustki – symptomy choroby

  • BÓL GRZBIETU – najczęstszym objawem jest ból grzbietu, który jest spowodowany naciekaniem przez nowotwór splotu trzewnego i przestrzeni zaotrzewnej lub zapaleniem trzustki. Ból jako objaw raka trzustki opisywany jest jako intensywny, przeszywający i promieniujący do środkowej części grzbietu. Ból może być też zlokalizowany w nadbrzuszu lub prawym podżebrzu. Możliwy jest ból pleców.
  • ŻÓŁTACZKA – w większości przypadków raka trzustki może występować żółtaczka jako symptom rozwijającej się w organizmie choroby. Żółtaczka pojawia się wówczas, gdy zmiany chorobowe obejmują odcinek trzustkowy przewodu żółciowego wspólnego.
  • DOLEGLIOWOŚCI ŻÓŁĄDKOWO-JELITOWE – objawy raka trzustki mogą wiązać się z naciekaniem przez guz dwunastnicy lub okolicy odźwiernika. W takim przypadku symptomami raka trzustki będą wymioty i nudności. Możliwe są zmiany w częstotliwości oddawana stolca oraz stolce tłuszczowe. Objawy te rzadko występują na wczesnym etapie choroby nowotworowej trzustki. Przy zaawansowanym guzie trzustki może pojawićsię krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego jako konsekwencja naciekania dwunastnicy lub zakrzepicy żtł układu wrotnego i żylaków przełyku.
  • NIETOLERANCJA GLUKOZY – świeżo wykryte zaburzenia tolerancji glukozy z towarzyszącymi objawami żołądkowo-jelitowymi powinny być sygnałem alarmowym i potencjalnym objawem skłaniającym lekarza do rozważenia rozpoznania raka trzustki.
  • WYCZUWALNY W BADANIU PALPACYJNYM PĘCHERZYK ŻÓŁCIOWY – przy braku zapalenia pęcherzyka lub dróg żółciowych, wyczuwalny palpacyjnie pęcherzyk żółciowy sugeruje niedrożność przewodu żółciowego wspólnego wywołaną procesem nowotworowym, o ile nie zostanie wykryta inna przyczyna tego stanu. Jest to tak zwany objaw Courvoisiera i występuje u 25% wszystkich chorych z rakiem trzustki.
  • Inne, rzadziej występujące objawy raka trzustki to: zespół Trousseau (wędrujące zapalenie żył powierzchniowych), wodobrzusze, węzeł Virchowa (węzeł chłonny nadobojczykowy po stronie lewej) lub guz okolicy pępka (tzw. guzki siostry Mary Joseph).

ZOBACZ: LECZENIE RAKA TRZUSTKI

rak trzustki

Rak trzonu trzustki

Guzy trzonu i ogona trzustki są zwykle później rozpoznawane i leczone inaczej niż guzy głowy trzustki dające charakterystyczną nowotworową żółtaczkę. Z tego powodu są one zazwyczaj bardziej zaawansowane i często nieresekcyjne.

U ponad połowy pacjentów głównymi objawami raka trzonu trzustki są: ubytek masy ciała, opasujące bóle brzucha i pleców oraz wyczuwalna masa w nadbrzuszu. Żółtaczka występuje rzadko. W późniejszy etapie choroby jako objaw raka trzustki pojawiają się wymioty. U części chorych stwierdza się wędrujące zapalenie żył powierzchniowych kończyn dolnych, nietolerancję glukozy lub ujawniająca się cukrzycę.

Guz endokrynny trzustki – objawy

Guzy endokrynne trzustki występują występują rzadko, stanowią zaledwie 5% wszystkich guzów trzustki. Najczęstszym z nich jest wydzielający insulinę INSULINOMA – najczęściej mały guz części wewnątrzwydzielniczej trzustki. Choroba występuje częściej u kobiet, objawia się zwykle między 40 a 50 rokiem życia. Objawy raka trzustki tego typu związane są z niedocukrzeniem krwi, które najczęściej występuje na czczo i po wysiłku fizycznym.

Rozróżnia się objawy wegetatywne, takie jak: tachykardia, kołatanie serca, bóle okolicy przedsercowej, poty oraz objawy neurologiczne (leniwa reakcja źrenic, zaburzenia widzenia, napady padaczki, depresja, splątanie).

Rozpoznanie insulinoma jest często opóźnione, ponieważ chorzy z powodu neuropsychiatrycznych objawów tego guza trzustki przebywają na oddziałach neurologicznych.

Rak trzustki – badania i diagnostyka

Rozpoznanie raka trzustki należy wziąć pod uwagę u osób, u których obecne są wspomniane wcześniej objawy raka trzustki, szczególnie, kiedy współwystępuje kilka z nich. Dokładny wywiad lekarski powinien obejmować obecność wymienionych objawów raka trzustki, palenie papierosów oraz historię zachorowań na nowotwory w rodzinie.

W badaniu przedmiotowym należy zwrócić uwagę na takie potencjalne objawy raka trzustki jak: spadek masy ciała, powiększenie węzłów chłonnych, żółtaczkę, wodobrzusze, obrzęki obwodowe oraz objawy zaburzenia krzepnięcia. Z badań laboratoryjnych należy wykonać morfologię krwi obwodowej i wykładniki funkcji wątroby.

Objawy raka trzustki mogą cechować się podwyższonym stężeniem bilirubiny i aktywnością fosfatazy zasadowej.

Najbardziej przydatnym markerem nowotworowym u chorych na raka trzustki jest CA19-9, który jest podwyższony u większości chorych. Oznaczenie stężenia markera nowotworowego CA19-9 przed operacją raka trzustki oraz w trakcie chemioterapii ułatwia monitorowanie skuteczności leczenia i pomaga rozpoznać nawrót choroby.

Kluczową rolę odgrywa diagnostyka radiologiczna. Rozpoznanie raka trzustki i raka brodawki Vatera ustala się za pomocą badań obrazowych i endoskopowych. Najczęściej pierwszym badaniem jest ultrasonografia jamy brzusznej. U chorych z żółtaczką wykazuje ono poszerzenie zewnątrzwątrobowych dróg żółciowych i obecność guza głowy trzustki.

Miano metody referencyjnej zdobyła wielofazowa tomografia komputerowa jamy brzusznej wykonana metodą spiralną. Obecnie powszechniej używa się tomografii komputerowej do oceny rozległości zmiany wykrytej w trzustce, określenia zaawansowania choroby oraz poszukiwania przerzutów raka trzustki. Innym pomocnym badanie może być rezonans magnetyczny.

Niezbędny do postawienia ostatecznej diagnozy jest wynik przeprowadzonego badanie histopatologiczne. Biopsja trzustki bądź zmienionych węzłów może być wykonana podczas ultrasonograficznego badania endoskopowego. Potwierdzenie histologiczne jest szczególnie ważne u pacjentów nieresekcyjnych, u których planowane jest leczenie za pomocą chemioterapii.

WIĘCEJ: BADANIA PRZESIEWOWE W KIERUNKU RAKA TRZUSTKI