Ultrasonografia jest skuteczną i powszechnie stosowaną metodą wykorzystywaną w diagnostyce nowotworów. Badanie ultrasonografem jest ogólnie dostępne, nieinwazyjne, czułe i tanie. USG stanowi podstawowe badanie pierwszego rzutu, które dostarcza radiologowi istotnych danych do dalszego postępowania w temacie oceny zmian nowotworowych, stopnia ich zaawansowania, zmian w węzłach chłonnych i przerzutowych zmian odległych. Obrazowanie za pomocą ultrasonografii odgrywa znaczącą rolę w diagnostyce onkologicznej.

Ultrasonografia USG w diagnostyce onkologicznej

Ultrasonografia (USG) obejmuje metody diagnostyczne wykorzystujące ultradźwięki tj. fale akustyczne o częstotliwościach od 0,5 MHz do 40 MHz. Fala ultradźwiękowa rozchodząca się w tkankach ulega odbiciu, załamaniu, rozproszeniu i absorbcji. Udział ilościowy tych zjawisk zależy od własności akustycznych tkanek, częstotliwości ultradźwięków i ich prędkości. Te parametry mają różna wartość dla różnych tkanek, co decyduje o obrazie USG.

Jako, że powietrze ma niską gęstość i niską prędkość fali, a kości dużą gęstość i dużą prędkość fali, to na granicy tkanka miękka/gaz dochodzi do prawie całkowitego odbicia fali ultradźwiękowej, co uniemożliwia ocenę struktur położonych niżej. To zjawisko tłumaczy konieczność stosowania do badań USG specjalnego żelu sprzęgającego pomiędzy skórę, a sondę.

Ostatnie lata przyniosły rozkwit popularności ultrasonograficznych środków cieniujących. Są to egzogenne substancje, które podane dożylnie (lub do jam ciała) wzmacniają sygnał ultradźwiękowy. Ich zastosowanie jest coraz szersze, co potwierdzają doniesienia o ich wykorzystywaniu przy ocenie guzów litych, głównie wątroby, ale i raka jąder, gruczoły piersiowego, guzów tkanek miękkich czy czerniaków.

Interpretacja wyniku badania USG

Poniżej wyszczególniono elementy obrazu USG różnych narządów, które powinny wzbudzać niepokój onkologiczny i uruchomić dalszą, pogłębioną diagnostykę onkologiczną:

  • Powiększenie narządu lub jego części,
  • Zmiany ogniskowe o zmienionej echogeniczności w stosunku do otaczających tkanek,
  • Brak ograniczenie torebki lub pseudotorebki guza,
  • Niejednorodność echostruktury zmiany ogniskowej z obszarami zwiększonej komórkowości i martwicy zwapnieniami,
  • Nieprawidłowe, zwiększone unaczynienie patologiczne,
  • Powiększone węzły chłonne o zmienionym kształcie (kuliste) i echostrukturze z patologicznym unaczynieniem,
  • Obecność wolnego płynu w jamie płucnej i otrzewnej,
  • Zaburzenia perystaltyki jelit,
  • Zakrzepica żylna w układzie wrotnym, żyłach nerkowych i VCI oraz żyłach kończyn.

Ultrasonografia dopplerowska

Wprowadzenie w ostatnich latach ultrasonografii dopplerowskiej oraz techniki dopplerowskiej z kolorowym obrazowaniem przepływu krwi (color Doppler) stanowiło duży postęp w diagnostyce obrazowej. Ultrasonografia dopplerowska w sposób całkowicie nieinwazyjny umożliwia ocenę unaczynienia narządów prawidłowych i zmienionych przez nowotwór oraz unaczynienia patologicznego w samym guzie nowotworowym.

USG Doppler pozwala na dynamiczną ocenę ilościową i jakościową przepływów przez naczynia trzewne, naczynia obwodowe, a także unaczynienia w guzach powstałych w procesie neoangiogenezy. Dzięki zastosowanej skali koloru (od czerwonego do niebieskiego) metoda dostarcza informacji o lokalizacji, średnicy i drożności przepływów, jak również o kierunku i charakterze przepływu.

Dopplerowska charakterystyka przepływu w nowotworach złośliwych i łagodnych umożliwia różnicowanie tych zmian, gdyż uzyskiwany sygnał różni się pod względem jakościowym i ilościowym.

Ultrasonografia – wskazania diagnostyczne w onkologii

  • Ocena narządów miąższowych położonych w jamach ciała (wątroba, śledziona, trzustka, nadnercza, nerki, węzły chłonne, narządy miednicy, guzy płuca dochodzące do ściany klatki piersiowej, wraz z  określeniem ich wielkości i echostruktury;
  • Ocena struktur przewodowych – drogi żółciowe, przewód trzustkowy, które poszerzają się powyżej poziomu guza czy nacieku nowotworowego;
  • Ocena pęcherzyka żółciowego, jego wielkości, światła, grubości ścian;
  • Ocena tkanek powierzchniowych i narządów gruczołowych (ślinianki, tarczyca, sutki, jądra) i guzów wychodzących z tkanki podskórnej i mięśniowej oraz węzłów chłonnych;
  • Ultrasonografia uwidocznia zmiany ogniskowe w ich obrębie;
  • Ocena stopnia i wzorca ich unaczynienia z oceną naczyń patologicznych;
  • Ocena ewentualnego naciekania;
  • Ocena zmian w węzłach chłonnych, zmian przerzutowych poza narządami miąższowymi i poza węzłowymi;
  • Ocena obecności płynu w jamie otrzewnej i jamach opłucnych o pochodzeniu nowotworowym;
  • Zastosowanie w kontrolowaniu przeprowadzanej biopsji cienkoigłowej i gruboigłowej oraz mammotomicznej, a także nakłuciu diagnostycznym płynu w jamach ciała.