Białaczka (leukemia) jest chorobą nowotworową narządów krwiotwórczych, która charakteryzuje się nadmiernym i nieprawidłowym rozrostem układu białokrwinkowego i pojawieniem się we krwi obwodowej dużej ilości niedojrzałych krwinek białych. Nazwa historyczna wywodzi się od białawego koloru próbki krwi pacjenta chorego na ostrą białaczkę.

Białaczka charakteryzuje się bowiem ilościowymi i jakościowymi zmianami białych krwinek we krwi, w szpiku oraz w narządach wewnętrznych (śledziona, węzły chłonne) i występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet w proporcji 3:2.

Białaczka – „rak krwi”

Białaczka bywa często nazywana rakiem krwi. Określenie to funkcjonuje w języku potocznym, jednak należy mieć świadomość, że jest nieprawidłowe. Białaczki stanowią 2,5% wszystkich nowotworów złośliwych. Na przestrzeni ostatnich 30 lat liczba nowych przypadków białaczek wyraźnie się zwiększyła.

Białaczki dzieli się ogólnie na ostre i przewlekłe, w ramach których wyróżnia się 4 główne typy:

  • ostrą białaczkę szpikową (AML)
  • przewleką białaczkę szpikową (CML)
  • ostrą białaczkę limfoblastyczną (ALL)
  • przewlekłą białaczkę limfocytową (CLL)

Nowotwory hematologiczne stanowią zróżnicowaną grupę schorzeń, które wywodzą się z różnych komórek szpiku kostnego – białych krwinek (w takim przypadku mówimy o nowotworach układu krwiotwórczego – białaczki) lub z komórek układu limfatycznego takich jak Limfocyty B, limfocyty T i TK (w tym przypadku mamy do czynienia z nowotworami układu limfatycznego chłoniaki).

Rocznie w Polsce na nowotwory hematologiczne zapada około 10 000 osób. Białaczki stanowią 3% ogółu zachorowań na nowotwory w całej populacji. Znajomość charakterystycznych objawów białaczki (nazywanej często potocznie rakiem krwi) daje szansę na wykrycie choroby nowotworowej na wcześniejszym etapie i szybsze wdrożenie leczenia.

Białaczka limfocytowa

Najczęstszym typem białaczki jest przewlekła białaczka limfocytowa. Białaczki szpikowe oraz przewlekła białaczka limfocytowa są typowymi nowotworami wieku dorosłego. Ostra białaczka limfoblastyczna ALL jest natomiast najczęstszym nowotworem złośliwym u osób poniżej 20 roku życia.

Białaczka pochodzenie

Pochodzenie białaczki nie jest wyjaśnione, natomiast do uznanych czynników ryzyka, które sprzyjając zachorowaniu na białaczki należą:

  • nadmierna ekspozycja na promieniowanie jonizujące (z wyjątkiem CLL)
  • związki chemiczne (pestycydy, herbicydy, insektycydy, rozpuszczalniki)
  • palenie tytoniu (tylko AML)
  • cytostatyki (tylko AML)
  • długotrwała immunosupresja po przeszczepieniu narządu
  • choroby genetyczne (tylko AML i ALL) np. zespół Blooma, zespół Downa
  • onkogenne retrowirusy HTLV-1, HTLV-2

Objawy białaczki

Do najczęstszych symptomów klinicznych i objawów występujących w przypadku białaczki należą:

  • gorączka;
  • męczliwość – stan chorego, którego przyczyną może być wiele czynników, np. niedokrwistość, szybko postępujący rozwój nowotworu, zaburzenia hormonalne, depresja, zaburzenia relacji społecznych, izolacja od otoczenia itd.; męczliwość nie jest tożsama z osłabieniem;
  • zmiany w jamie ustnej i w gardle – w wyniku zakażeń wirusowych, bakteryjnych grzybiczych, samej choroby nowotworowej np. przerost dziąseł;
  • krwawienie – zwykle z naturalnych otworów ciała, ale także do skóry w postaci siniaków i wybroczyn lub do ośrodkowego układu nerwowego. Krwawienie jest najczęściej wynikiem małopłytkowości i zaburzeń czynności płytek krwi;
  • powiększenie węzłów chłonnych – szyjnych, nadobojczykowych, podobojczykowych;
  • powiększenie śledziony;
  • zaburzeni neurologiczne wywołane przez białaczkę

Diagnostyka białaczki

Morfologia krwi obwodowej ma istotne znaczenie w rozpoznawaniu nowotworów hematologicznych – w tym białaczki. W przypadku niepokojących objawów mogących sugerować chorobę nowotworową krwi należy wykonać badania krwi. Na podstawie oceny liczby erytrocytów, płytek krwi i leukocytów oraz analizy wzoru odsetkowego (rozmazu) krwinek białych można postawić diagnozę.

  • niedokrwistość – najczęściej ma charakter normocytowy, co wynika z nacieku szpiku przez komórki nowotworowe lub jest to niedokrwistość chorób przewlekłych
  • leukopenia (najczęściej neutropenia) i małopłytkowość, które wynikają z zajęcia szpiku przez proces nowotworowy
  • leukocytoza – jest charakterystycznym objawem białaczek. O tym czy leukocytoza ma charakter „odczynowy” czy jest wynikiem białaczki, decyduje rozmaz krwinek białych.
  • nadpłytkowość i nadokrwistość – są konsekwencją etiopatogenezy przewlekłej białaczki szpikowej, dlatego czasem mogą stanowić jeden z objawów choroby

Zdarza się, że samo badania krwi, a nawet szpiku w warunkach ambulatoryjnych może być niecharakterystyczne. Z tych powodów zaleca się jak najszybsze skierowanie chorego do ośrodka wysokospecjalistycznego. Obok badań krwi wykonuje się zdjęcie RTG klatki piersiowej oraz USG jamy brzusznej. Diagnostyka wykonywana w ośrodku wysokospecjalistycznym polega na pobraniu od chorego szpiku z mostka lub biodra.

białaczka objawy

Ostra białaczka

Ostre białaczki szpikowe to grupa zróżnicowanych chorób nowotworowych krwi o ostrym przebiegu, gdzie śmierć bez leczenia może nastąpić nawet w ciągu kilku dni od rozpoznania. W ostrych białaczkach dochodzi do nadprodukcji komórek, zahamowania ich dojrzewania i różnicowania. Towarzyszy temu stłumienie prawidłowego krwi otworzenia przez komórki białaczkowe, co daje objawy pancytopenii zdrowych komórek. Chorzy zgłaszają się do lekarza najczęściej w wyniku objawów ogólnych, takich jak gorączka, osłabienie, ból kości i stawów, objawy zapalenia płuc, skaza krwotoczna.

Ważnym objawem białaczki ostrej jest wrzodziejące zapalenie jamy ustnej i gardła. Wątroba, śledziona i węzły chłonne są powiększone. Liczba białych krwinek we krwi wynosi średnio 15 000 – 30 000/mm sześcienny. W pierwszej kolejności wykonuje się badanie morfologiczne krwi obwodowej z rozmazem. Ostre białaczki bez leczenia prowadzą do śmierci chorego w szybkim czasie.

Leczenie białaczki – polichemioterapia

Pewien postęp w leczeniu dokonał się w ostatnim 30-leciu, gdy podjęto próby leczenia ostrej białaczki za pomocą polichemioterapii, czyli stosowania w sposób połączony kilku cytostatyków. Obecnie do remisji dochodzi u blisko 80% chorych na ostre białaczki. Remisja nie oznacza całkowitego wyleczenia, lecz ustąpienie objawów choroby. U pewnej grupy chorych udaje się jednak doprowadzić za pomocą polichemioterapii do całkowitego wyleczenia.

Wyniki terapii u dzieci są jeszcze lepsze. U chorych obciążonych dużym ryzykiem nawrotu w dobrym stanie ogólnym i mających dawcę uzasadnione jest alogeniczne przeszczepienie komórek krwiotwórczych lub jeśli nie ma dawcy – autologiczny przeszczep komórek krwiotwórczych pobranych ze szpiku lub z krwi obwodowej chorego. Przeszczepienie komórek znacząca zwiększa szanse chorego na wyleczenie. W badaniach klinicznych znajduje się wiele nowych preparatów, co w niedalekie przyszłości może zaowocować nowym podejściem d terapii ostrych białaczek.

białaczka objawy

Co to jest białaczka przewlekła?

W przypadku białaczek przewlekłych wyróżnia się białaczkę szpikową i białaczkę limfocytową. Obie choroby zacznie się różnią i wymagają innego leczenia. W przypadku obu jednostek chorobowych najczęstszym objawem jest nieprawidłowy wynik morfologii krwi obwodowej, w którym pojawia się zwiększona liczba białych krwinek (leukocytoza).

Mogą również wystąpić objawy niecharakterystyczne takie jak przewlekła gorączka o nieznanym pochodzeniu, potliwość w nocy, osłabienie, męczliwość, spadek wydolności fizycznej, powiększenie śledziony i uczucie pełności w jamie brzusznej, powiększone węzły chłonne oraz bóle kości i stawów. Jeszcze do niedawna znaczna część pacjentów cierpiących na przewlekłą białaczkę rokowała bardzo źle.

Białaczka szpikowa CML

Obecnie nawet wysoko złośliwe postacie białaczki mogą być poddawane skutecznemu leczeniu, które owocuje wieloletnimi przeżyciami. W przypadku przewlekłej białaczki szpikowej CML przełomem było wprowadzenie imatinibu, który stanowi podstawę leczenia pierwszej linii. Przed erą imatinibu leczeniem pierwszego rzutu było alloSCT. Postępowanie terapeutyczne w przewlekłej białaczce limfocytowej CLL przeszło długą ewolucję: od uważne obserwacji poprzez zastosowanie chlorambucilu i analogów puryn do skojarzonej chemioterapii z przeciwciałami monoklonalnymi (rituximab, alemtuzumab) i przeszczepiania KKM autologicznych i allogenicznych. Obecnie w próbach klinicznych dotyczących CLL badana jest spora grupa nowych preparatów.

SPRAWDŹ: PRZEWLEKŁA BIAŁACZKA LIMFOCYTOWA – OBJAWY I LECZENIE

Białaczka, objawy raka krwi, zwrotnikraka.pl

źródła: M.Pawlicki, J.Legutko, Zarys diagnostyki nowotworów złośliwych oraz opieki w trakcie i po leczeniu onkologicznym 2013.; pod. red. R. Kordek, Onkologia dla studentów i lekarzy, Gdańsk 2013.; red. J. Walewski, nowotwory układu chłonnego, Warszawa 2011.; pod. red. M. Frączek, Podstawy diagnostyki i terapii nowotworów, 2008.; pod. red. M. Krzakowski, K. Warzocha, Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych 2013, Tom II, Gdańsk 2013.