Nowotwory złośliwe powodują śmierć ok. 100 tys. osób rocznie i stanowią drugą przyczynę zgonów w naszym kraju. Prognozy są pesymistyczne – każdego roku notuje się ok. 160 tys. nowych zachorowań, a liczba ta może w najbliższych 10 latach wzrosnąć do poziomu 185 tys.
Opieka onkologiczna w Polsce finansowana jest w zasadniczej części ze środków publicznych w ramach świadczeń gwarantowanych, które obejmują programy profilaktyczne, diagnostykę, leczenie, rehabilitację, opiekę paliatywną oraz refundację leków.
Wprowadzenie tzw. pakietu onkologicznego w 2015 roku sprawiło, że świadczenia realizowane są w szczególnym trybie – nie obowiązuje limit ilościowy, a pacjenci onkologiczni wyposażeni w Zieloną Kartę DiLO zapisywani są w poradniach i pracowniach diagnostycznych do osobnej kolejki.
Leczenie nowotworów w Polsce
Organizacja udzielanych świadczeń zależy od rodzaju nowotworu oraz wieku pacjenta. Istnieje ogólny podział na nowotwory lite i nowotwory krwi oraz podział na nowotwory występujące u osób dorosłych i u dzieci. W Polsce około 90% nowotworów stanowią nowotwory lite u osób dorosłych, około 9% nowotwory krwi u osób dorosłych i około 1% wszystkie rodzaje nowotworów występujących u dzieci.
Opieka nad chorymi na nowotwory lite w przypadku osób dorosłych opiera się na systemie, którego trzon stanowi Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej–Curie – posiadający trzy oddziały (Warszawa, Gliwice, Kraków). W większości województw istnieją także regionalne ośrodki onkologiczne.
Istotną rolę w opiece onkologicznej w Polsce spełniają szpitale kliniczne. Leczenie pacjentów z nowotworem prowadzą również mniejsze ośrodki satelitarne lub oddziały onkologiczne zlokalizowane w szpitalach różnego szczebla. Część świadczeń profilaktycznych, diagnostycznych i leczniczych realizowana jest przez podmioty niepubliczne. Jak podkreślają eksperci – najlepszy szpital onkologiczny zapewnia nie tylko dostęp do nowych metod terapii oraz innowacyjnych leków, ale również opiekę i komfort leczenia.
Opieką nad chorymi na nowotwory krwi zajmują się ośrodki hematologiczne. Głównymi podmiotami zajmującymi się tą grupą nowotworów są Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie oraz ośrodki uniwersyteckie, oddziały hematologiczne w obrębie niektórych regionalnych centrów onkologii i oddziały hematologiczne w niektórych szpitalach specjalistycznych – łącznie 30 ośrodków.
W Polsce wzrasta liczba placówek (publicznych i prywatnych) prowadzących leczenie onkologiczne. Równocześnie powstaje niewiele ośrodków oferujących kompleksowe i skojarzone leczenie nowotworów z użyciem chirurgii, metod systemowych oraz radioterapii.
Leczeniem nowotworów w Polsce zajmują się lekarze chirurdzy wielu specjalności, onkolodzy kliniczni, radioterapeuci, hematolodzy, onkolodzy i hematolodzy dziecięcy, specjaliści medycyny nuklearnej i paliatywnej.
Ogólna liczba lekarzy specjalistów w dziedzinie chirurgii onkologicznej wynosiła w 2016 roku 700, w dziedzinie onkologii klinicznej 820, a w dziedzinie radioterapii 585.
Chociaż w ciągu ostatniej dekady liczba specjalistów w naszym kraju wzrosła dwukrotnie, nadal występują regionalne dysproporcje w dostępności lekarzy poszczególnych specjalności. Dla przykładu – liczba specjalistów z zakresu onkologii na 100 tys. mieszkańców jest w województwie podkarpackim ponad dwukrotnie niższa niż w województwie mazowieckim.
Opieka onkologiczna w Polsce
– Złożoność choroby nowotworowej wymaga podejścia wielospecjalistycznego. Proces diagnostyczno-terapeutyczny powinien być realizowany przez ośrodki doświadczone, dysponujące odpowiednią bazą diagnostyczną, doświadczonym zespołem lekarskim oraz dostępem do programów refundacyjnych. Zawsze lepszym wyborem jest ośrodek doświadczony. Jednakże leczenie, po ustaleniu metody leczenia i monitoringu oraz po wstępnej konsultacji, można realizować w ośrodku regionalnym – tłumaczy prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik – specjalista onkologii Klinicznej, Ordynator Oddziału Onkologii Klinicznej i Chemioterapii w Europejskim Centrum Zdrowia Otwock.
Zdaniem ekspertów – kluczowa w kontekście jakości opieki jest referencyjność oddziałów onkologicznych połączona z certyfikowaniem ośrodków zapewniających najskuteczniejszą opiekę. Niebagatelny wpływ na jakoś opieki onkologicznej ma skala doświadczenia udokumentowana odpowiednią liczbą leczonych chorych. W chirurgii jakość leczenia związana jest z liczbą operowanych pacjentów w danym ośrodku. Zwłaszcza przy rzadszych nowotworach bardziej liczy się to, kto ma doświadczenie w ich leczeniu.
Wiele podmiotów wykonujących świadczenia onkologiczne realizuje jedynie ich wybrane zakresy, takie jak diagnostyka obrazowa, onkologia kliniczna czy radioterapia. Tymczasem bardzo ważnym etapem koordynowanego leczenia jest wielodyscyplinarne podejście do pacjenta już we wstępnej fazie procesu, poprzez współpracę zespołu specjalistów podczas uzgadniania i planowania optymalnej sekwencji działań.
Opracowanie planu leczenia przez wielospecjalistyczny zespół lekarski powinno mieć charakter sformalizowanej czynności, zakończonej omówieniem możliwych i dostępnych opcji terapeutycznych, i zaproponowaniem ich kolejności.
– Kompleksowe podejście w onkologii oznacza wystandaryzowane kroki diagnostyczne i terapeutyczne realizowane sekwencyjnie przez zespoły diagnostyczne i terapeutyczne składające się ze specjalistów w zakresie onkologii klinicznej, radioterapii, chirurgii, patomorfologii. W pierwszym kroku w trakcie diagnostyki obrazowej ustalana jest lokalizacja i stopień zaawansowania nowotworu, następnie po pobraniu materiału tkankowego do diagnostyki histopatologicznej i molekularnej ustala się kierunki postępowania terapeutycznego. W wypadku wczesnego rozpoznania i niskiego zaawansowania możliwa jest ścieżka leczenia radykalnego, realizowana przez chirurgów lub radioterapeutów. W innym wypadku, stosuje się leczenie paliatywne, którego celem jest poprawa jakości oraz wydłużenie czasu życia chorego – objaśnia prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik – specjalista onkologii Klinicznej, Ordynator Oddziału Onkologii Klinicznej i Chemioterapii w Europejskim Centrum Zdrowia Otwock.
Jak wskazują eksperci – przy wyborze ośrodka onkologicznego warto wybrać ten, w którym zostaniemy dobrze przebadani. Chociaż czas ma niebagatelne znaczenie, to dokładna diagnostyka onkologiczna stanowi klucz do wyboru optymalnej terapii nowotworu. W mniejszym ośrodku lub prywatnej pracowni czas oczekiwania na badanie diagnostyczne może być krótszy, jednak specjaliści, którzy pracują w dużym ośrodku, mają w dziedzinie chorób nowotworowych dużo większe doświadczenie.
Samo leczenie – po konsultacji i ustaleniu metody leczenia i monitoringu – można realizować w ośrodku regionalnym. Umożliwi to szansę na częstsze odwiedziny bliskich osób oraz ułatwi kwestie dojazdu i transportu.
Korzystałem z:
Raport All.Can: Poprawa efektywności i stabilności opieki onkologicznej (marzec 2017); dokument Strategia Walki z Rakiem w Polsce (aktualizacja maj 2017), opracowanie Poprawa profilaktyki, diagnostyki i leczenia nowotworów płuca (sierpień 2017).