Istnieją dwa rodzaje nowotworów – złośliwe oraz nowotwory łagodne, które różnią się istotnie przebiegiem klinicznym. Między rakiem, a nowotworem łagodnym występują fundamentalne różnice na poziomie morfologicznym, immunocytochemicznym, molekularnym i czynnościowym. Do najważniejszych cech nowotworu złośliwego (raka) należą naciekanie i niszczenie okolicznych tkanek oraz zdolność do dawania przerzutów. Te dwie główne cechy raka: naciekanie i przerzuty, ostatecznie decydują o losie chorego. Nowotwór łagodny z reguły nie nacieka okolicznych tkanek i nie daje przerzutów. Rokowania dla pacjenta w przypadku wykrycia nowotworu łagodnego są najczęściej pomyślne.

NOWOTWORY ŁAGODNE I ZŁOŚLIWE – RÓŻNICE

Nowotwór złośliwy cechuje szybki destrukcyjny rozrost, brak otorebkowania, częste wznowy miejscowe, cechy anaplazji (brak zróżnicowania) w budowie histologicznej, duża angiogeneza i heterogeniczność na poziomie molekularnym i morfologicznym. Dynamicznie rozrastający się rak wywołuje uciskanie otoczenia, niszczenie narządów, krwawienia, zakrzepy, nowotwory złośliwe osłabiają i wyniszczają odporność organizmu, wywołują również zakażenia i wydzielają hormony.

Zewnętrzny obrys nowotworów złośliwych i kształt całego guza jest najczęściej nieregularny (w przeciwieństwie do okrągłych, dobrze odgraniczonych od otoczenia guzów łagodnych). Na przekroju guzów towarzyszących rakowi złośliwemu widoczne są często zmiany martwicze i krwotoczne. Należą one do rzadkości w nowotworach łagodnych.

NOWOTWÓR ŁAGODNY – CZYM SIĘ CHARAKTERYZUJE?

Nowotwór łagodny, w odróżnieniu od raka złośliwego cechuje powolny wzrost, choć istnieją wyjątki. Nowotwory łagodne rosną miejscowo w sposób rozprężający, czasem ich wzrost może zatrzymać się na pewien czas, często mają włóknistą torebkę, nie dają wznów miejscowych, mają zróżnicowaną budowę histologiczną, cechuje je niewielka angiogeneza i małą heterogenność na poziomie molekularnym i morfologicznym.

Nowotwory łagodne są dobrze odgraniczone od okolicznych tkanek – podczas zabiegu wystarczy wycięcie guza z niewielkim marginesem zdrowej tkanki. W ich przypadku nawroty nie powstają. Nowotwór łagodny rośnie powoli, dlatego z reguły zawierają odpowiednią liczbę naczyń koniecznych do ich odżywiania. Nowotwory łagodne, mają z reguły dużo lepsze rokowania aniżeli rak (nowotwór złośliwy)

Chociaż cechy makroskopowe nowotworów łagodnych i złośliwych różnią się znacznie, to nie są jednak wystarczające specyficzne, aby na ich podstawie można było ustalić rozpoznanie. Cechy makroskopowe mogą jedynie sugerować złośliwy lub łagodny charakter zmiany. Wszystkie rodzaje nowotworów i podejrzanych zmian nowotworowych wymagają wykonania badań mikroskopowych. Metodą o fundamentalnym znaczeniu w przeprowadzaniu rozpoznania nowotworu jest patomorfologia, a jej podstawowym narzędziem diagnostycznym jest badanie histopatologiczne guza.

JAK POWSTAJE RAK – NOWOTWÓR ZŁOŚLIWY

Podłożem rozwoju nowotworów, zarówno łagodnych, jak i złośliwych są zaburzenia genetyczne, które mogą pojawiać się w różnych okresach rozwoju osobniczego człowieka. Na komórki w każdej chwili naszego życia oddziałują różnorodne czynniki (mutageny), które powodują zaburzenia (mutacje) informacji genetycznej zawartej w komórkowym DNA, mogące przyczyniać się do powstania i rozrostu nowotworu.

Dzięki sprawności wewnątrzkomórkowych mechanizmów ochronnych udaje się zapobiec zdecydowanej większości procesu prowadzącego do rozwoju raka. Mechanizmy te obejmują procesy naprawcze DNA oraz apoptozę (programowaną śmierć komórki). Warunkiem koniecznym do transformacji nowotworowej jest zadziałanie czynnika uszkadzającego o takiej sile, które nie doprowadzi do śmierci komórki, a jednocześnie spowoduje mutację genu/genów istotnych dla procesów proliferacji, apoptozy czy dojrzewania komórkowego.

Aby rozwinął się pełnoobjawowy nowotwór złośliwy (rak), potrzeba kolejnych mutacji genetycznych, których efektem będzie stopniowe powiększanie populacji komórek nowotworowych, nabywanie przez nie atrybutów umożliwiających wzrost miejscowy, a później ekspansję na otaczające tkanki i wreszcie rozsiew (nowotwór złośliwy). Proces uzyskiwania wszystkich tych cech określa się mianem progresji nowotworu. Proces rozwoju raka złośliwego jest wieloetapowy i trwa wiele lat (nawet dziesiątki lat).

NOWOTWÓR ŁAGODNY I ZŁOŚLIWY – DANE STATYSTYCZNE

Nowotwory są grupą schorzeń, która stanowi w Polsce jedną z najpoważniejszych przyczyn zgonów, po chorobach układu krążenia. U mężczyzn nowotwory złośliwe stanowią około 26% zgonów ogółem, a u kobiet odsetek ten wynosi około 23%. W Polsce należy liczyć się z rosnącą liczbą zachorowań i zgonów na raka głównie ze względów demograficznych. W ciągu ostatnich 4 dekad liczba zachorowań na nowotwory gwałtownie rosła.

Chociaż początek lat 90 XX wieku przyniósł zmniejszenie tempa wzrostu liczby zgonów z powodu raka złośliwego, to niewielki spadek odsetka umieralności widoczny jest dopiero do początku XXI wieku.

  • Choroby nowotworowe są przyczyną około 7-8% wszystkich zgonów u dzieci. Umieralność z powodu nowotworów u dzieci spada, przy utrzymującym się poziomie z wskaźnika zachorowań. Wśród nowotworów dziecięcych najczęściej występują w Polsce białaczki i nowotwory mózgu.
  • W grupie młodych dorosłych (20-44 lata) rak złośliwy występuje częściej u kobiet niż mężczyzn. Wśród młodych mężczyzn dominuje zachorowanie na nowotwór jądra, a także na nowotwory płuca, nowotwory jelita. Wśród młodych kobiet najczęstsze nowotwory to nowotwory piersi, szyjki macicy i jajnika.
  • W grupie osób  w wieku 45-64 lata nowotwory są już od ponad 30 lat drugą przyczyną zgonów, zaraz po chorobach układu krążenia. Wśród mężczyzn w średnim wieku dominują nowotwory płuca, jelita grubego i rak prostaty. Wśród kobiet w średnim wieku dominuje nowotwór piersi, a także nowotwory płuca i jelita grubego.
  • W najstarszej grupie wiekowej (powyżej 65 roku życia) notuje się stały przyrost zachorowalności i liczby zgonów na raka złośliwego. Wśród mężczyzn w najstarszej grupie wiekowej najczęściej występują nowotwory płuca, rak jelita grubego i prostaty, zaś u kobiet dominują nowotwory piersi, płuca i jelita grubego.

 
Rodzaje nowotworów – rak złośliwy i guzy łagodne – różnice, bibliografia:
J. Stachura, W. Domagała, Patomorfologia, Tom I, Kraków 2008.
S. Maśliński, J. Ryżewski, Patofizjologia, Warszawa 2009.
P. Thor, Podstawy patofizjologii człowieka, Kraków 2001.
 

JAK POWSTAJĄ KOMÓRKI NOWOTWOROWE?