Poniższy artykuł pochodzi z ebooka „Jak powstaje rak, czyli co robić, aby nie zachorować” autorstwa Eweliny Kamińskiej. W swojej wirtualnej książce naukowczyni postanowiła wziąć na warsztat temat chorób onkologicznych – przyjrzeć się temu, jak powstają nowotwory, czy są genetyczne oraz co zrobić, aby zminimalizować ryzyko zachorowania na raka.

Ebook Jak powstaje rak, czyli co robić, aby nie zachorować do nabycia TUTAJ.

Kiedy nowotwór to rak

Określenia nowotworów mogą być mylące. Warto zaznaczyć, że nie każdy nowotwór to rak! Z angielskiego cancer to każdy złośliwy nowotwór, natomiast polski „rak” nie jest jego bezpośrednim tłumaczeniem, lecz odpowiada łacińskiemu słowu carcinoma oznaczającemu nowotwór złośliwy.

Rak to nazwa zarezerwowana wyłącznie dla nowotworów złośliwych nabłonka. Nomenklatura takich nowotworów polega na użyciu słowa „rak” i połączeniu z nazwą typu zaatakowanej tkanki nabłonkowej, przykładowo: rak trzustki, rak jelita grubego, rak piersi.

Nowotwór to tkanka pochodząca od niekontrolowanie namnażających się komórek. Mogą być nowotwory: nabłonkowe (znajdujące się w tkance wyściełającej układ oddechowy, pokarmowy i w skórze) oraz nienabłonkowe (w tkankach miękkich, kościach, krwi, układzie nerwowym). Wśród nowotworów nabłonkowych łagodnych mamy na przykład brodawczaki czy gruczolaki (nazywane zgodnie z rodzajem tkanki nabłonkowej, z której się wywodzą).

Nazwy nowotworów nienabłonkowych złośliwych tworzy się od ich pochodzenia: tkanki miękkie – mięsaki, komórki pigmentowane – czerniaki, komórki układu limfatycznego (chłonki) – chłoniaki, leukocyty – białaczki, komórki układu nerwowego – dwa typu nowotworów: ośrodkowego układu nerwowego i obwodowego układu nerwowego.

Kiedy nowotwór to rak

Nowotwór łagodny powstaje z komórek, które są dojrzałe i zróżnicowane. Morfologicznie (z budowy) nie różnią się znacząco od swoich zdrowych komórek-sąsiadów. Nie potrafią one atakować innych tkanek, rosną wolno, a po usunięciu nie odnawiają się. Mogą natomiast uciskać zdrowe tkanki miękkie lub nerwy, krwawić, produkować hormony i tym samym powodować dyskomfort oraz zmieniać fizjologię organizmu.

Nowotwór złośliwy tworzy się z nie do końca jeszcze wyspecjalizowanych komórek, które pod wpływem onkogenezy szybko rosną i stają się zdeformowane. Nowotwór złośliwy atakuje sąsiadujące tkanki poprzez liczne nacieki. Podróżując wraz z układem limfatycznym bądź krwioobiegiem, może wędrować po całym organizmie i tworzyć tzw. przerzuty (metastazę). Po usunięciu możliwe są nawroty w tym samym ognisku lub innej części ciała.

Znaki rozpoznawcze nowotworów złośliwych

Istnieje 6 cech komórek nowotworowych, które charakteryzuje złośliwy przebieg choroby:

  1. samowystarczalność w sygnalizowaniu wzrostu (aktywność onkogenów, czyli tych wdepniętych do dechy pedałów gazu);
  2. odporność na sygnały hamujące wzrost (mijanie pitstopów bez zatrzymywania się do kontroli);
  3. uniknięcie apoptozy (procesu zaprogramowanej śmierci komórki);
  4. nieograniczony potencjał namnażania się;
  5. angiogeneza (zaopatrzenie komórek w krew i wartości odżywcze);
  6. inwazja tkanek i przerzuty.

Każdy z tych mechanizmów musi zostać utrzymany przez komórki, aby mogły rozwinąć się do poziomu nowotworu złośliwego. Komórkom rakowym można nadać wyimaginowaną „inteligencję”, ponieważ całkiem sprytnie stwarzają sobie dogodne środowisko rozwoju.

ZOBACZ WIĘCEJ: BIOLOGIA NOWOTWORÓW

Komórka zamiast umrzeć, zmienia się w zombie

Jak już wspominałam, niektóre elementy cyklu komórkowego mają za zadanie sprawdzać, czy komórka jest wystarczająco dobrze wykształcona, aby przejść do kolejnej fazy. Jeśli mechanizmy kontrolujące wykryją, że coś jest nie tak, komórka może ulec procesowi apoptozy. Jest to zaprogramowana śmierć komórki – mechanizm potrzebny do usuwania starych lub uszkodzonych komórek. Nie wytwarza ona stanów zapalnych ani żadnych efektów ubocznych. Za odkrycie tego procesu S. Benner, J.E. Sulston i H.R. Horvitz w 2002 roku otrzymali Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny.

To naturalne, że każda komórka naszego ciała z czasem się starzeje. Mówi się, że po 40–60 podziałach komórki osiągają tzw. limit Hayflicka (komórki nie są w stanie dzielić się w nieskończoność, liczba podziałów jest ograniczona; limit Hayflicka to maksymalna liczba podziałów komórkowych). Krytyczna długość telomerów (końcówek chromosomów chroniących je przed erozją) wywoła sygnały rozpoczynające apoptozę. Nowotwory zmyślnie podkręcają czynniki anty-apoptocyjne, a obniżając pro-apoptocyjne, podwyższają ekspresję genu enzymu telomerazy, która w nieskończoność wydłuża telomery. Dzięki temu w praktyce one nigdy się nie starzeją.

Proces metastazy jest niezwykle ważny dla komórek nowotworów złośliwych. Chodzi tutaj o umiejętność rozprzestrzeniania się na inne organy i układy. Nowotwory w przeciwieństwie do zdrowych tkanek potrafią odkleić porcję komórek i wysłać je w podróż wraz z chłonką lub we krwi do najbliższego organu. Dzieje się to poprzez wyłączenie ważnego dla zdrowych tkanek białka – e-kadheryny. To dzięki niej ściany komórek przylegają do siebie, a nasze ciało jest dość zbitym kawałkiem mięsa i nie rozlatuje się na części, gdy np. chodzimy. Zagnieżdżenie się w nowym miejscu nie jest jednak łatwe, komórki potrzebują uprzednio przygotować się do inwazji obcego środowiska.

Eksponowanie na swojej powierzchni pewnych receptorów, manipulacja ekspresją niektórych genów – można to porównać do zasiania ziarna w nowej glebie w kompletnie innym klimacie. Lecz w chorobach nowotworowych to nie my dostosowujemy swój organizm, czyli środowisko, do rozwoju ziarna. Samo ziarno elastycznie dopasowuje swoje cechy tak, aby jak najlepiej zagnieździć się w nowym miejscu.

POLECAMY: NAJNOWSZE INFORMACJE