Onkoserwis – prezentujemy najnowsze doniesienia i ciekawe newsy ze świata onkologii zebrane przez ekspertów Polskiej Ligii Walki z Rakiem. Przegląd aktualności onkologicznych opublikowanych na łamach prestiżowych czasopism i portali medycznych – czerwiec 2025.
Co nowego w onkologii? Zapraszamy do lektury!
Onkoserwis – maj 2025
W Stanach Zjednoczonych umieralność z powodu nowotworów wciąż spada
Według tegorocznego raportu Annual Report to the Nation on the Status of Cancer w Stanach Zjednoczonych ogólna liczba zgonów z powodu nowotworów nadal spada, ale trendy są zróżnicowane w odniesieniu do określonych typów nowotworów i zachorowalności. Raport jest wspólną inicjatywą National Cancer Institute, Centers for Disease Control and Prevention, American Cancer Society oraz North American Association of Central Cancer Registries.
W latach 2018-2022 liczba zgonów z powodu nowotworów zmniejszyła się średnio o 1,7% rocznie wśród mężczyzn i 1,3% wśród kobiet. Wśród nastolatków i młodych dorosłych w wieku 15-39 lat liczba zgonów z powodu nowotworów zmniejszyła się o 2,9% rocznie w latach 2001-2005, o 1% rocznie w latach 2005-2020, a w latach 2020-2022 pozostała stabilna. Zachorowalność pozostaje wyższa wśród mężczyzn niż wśród kobiet (146,0 vs 126,4 na 100 tys. osób).
Podczas gdy zachorowalność i umieralność z powodu nowotworów tytoniozależnych zmniejszyły się, liczba nowotworów związanych z nadmierną masą ciała – w tym raka piersi, trzonu macicy, jelita grubego, trzustki, nerek i wątroby – wzrosła.
Badacze zauważyli, że zmniejszenie ogólnej liczby zgonów z powodu nowotworów można w dużej mierze przypisać stałemu spadkowi zarówno zachorowalności, jak i umieralności z powodu raka płuca i kilku innych nowotworów tytoniozależnych. Wydaje się, że wzrost liczby wykonywanych badań przesiewowych w kierunku raka płuca również odgrywa pewną rolę, ale wskaźnik udziału w badaniach pozostaje na niskim poziomie 18%. Gwałtowny spadek ogólnej zachorowalności był widoczny w 2020 r., co wynika najprawdopodobniej z zakłóceń w opiece zdrowotnej związanych z pandemią.
Źródło: acsjournals.onlinelibrary.wiley.com
Infekcje odpowiadają za 2,5 mln zachorowań na nowotwory
W 2022 r. 2,5 mln zachorowań na raka związanych było z zakażeniami, głównie bakterią Helicobacter pylori. Wśród wirusów największą rolę odgrywają wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) oraz wirusy zapalenia wątroby typu B (HBV) i typu C (HCV). Trzy podstawowe mechanizmy prowadzące do rozwoju nowotworów to wnikanie DNA patogenu do komórki, przewlekły stan zapalny oraz supresja immunologiczna.
H. pylori, przenoszonym głównie drogą fekalno-oralną, zarażamy się najczęściej w dzieciństwie. U osób nieleczonych zakażenie może się utrzymywać w ścianie żołądka latami. Z kolei HPV jest wirusem przenoszonym najczęściej drogą płciową i odpowiada za prawie wszystkie przypadki raka szyjki macicy, 88% nowotworów odbytu, 78% raka pochwy, 50% raka prącia i 43% raka jamy ustnej i gardła. HBV i HCV są potwierdzonymi czynnikami rakotwórczymi klasy 1. Infekcja HBV dotyka 3% populacji świata, a HCV około 1%. Dotychczasowe strategie wykrywania przewlekłych infekcji HBV i HCV były mało skuteczne, a założone cele epidemiologiczne WHO pozostają niespełnione.
Eksperci z kilku krajów, w tym ze Stanów Zjednoczonych, Chin i Australii, uznali badania przesiewowe w kierunku WZW typu B u dorosłych za efektywne kosztowo i zalecają ich wykonywanie. Amerykańskie Centers for Disease Control and Prevention zaleca również badania przesiewowe w kierunku WZW typu C.
Źródło: www.medscape.com
Zespół metaboliczny pogarsza rokowanie chorych na raka piersi
Według metaanalizy kobiety, u których w momencie rozpoznania raka piersi występował zespół metaboliczny, miały znacznie wyższe ryzyko nawrotu choroby i zgonu niż kobiety bez tego schorzenia. W analizie uwzględniono dane ponad 42 tys. chorych pochodzące z 17 badań obserwacyjnych i klinicznych.
Zespół metaboliczny zdefiniowano zgodnie z wytycznymi American Heart Association jako obecność trzech lub więcej z następujących pięciu czynników ryzyka: wysokie ciśnienie krwi, wysoki poziom trójglicerydów, niski poziom lipoprotein o dużej gęstości, wysoki poziom glukozy na czczo i otyłość centralna.
Pierwszorzędowym punktem końcowym badania był czas przeżycia wolny od nowotworu. Średni czas obserwacji wynosił 94,8 miesiąca. Chore na raka piersi z zespołem, w porównaniu do kobiet bez zespołu metabolicznego, miały zwiększone ryzyko nawrotu (HR 1,69, 95% CI: 1,39-2,06), zgonu z powodu nowotworu (HR 1,83, 95% CI: 1,35-2,49) oraz krótszy czas przeżycia wolnego od nowotworu (HR 1,57, 95% CI: 1,36-1,81).
Źródło: fingertips.phe.org.uk/static-reports
Zaburzenie motoryki przełyku zwiększa ryzyko nowotworów
Achalazja jest najczęstszą chorobą motoryczną przełyku. Występujące w niej upośledzenie rozkurczu dolnego zwieracza przełyku oraz brak motoryki jego środkowej części powodują, że zalegający pokarm wywołuje przewlekłą reakcję zapalną.
Szwedzcy badacze przeprowadzili badanie z udziałem 704 chorych na achalazję. Pierwszorzędowym punktem końcowym badania była ogólna umieralność. Podczas obserwacji (mediana 9,1 roku) umieralność chorych z achalazją i osób z grupy kontrolnej wyniosły odpowiednio 69,4 i 51,9 na 1000 osobolat. Odpowiadało to jednemu dodatkowemu zgonowi na każdych sześciu pacjentów z achalazją w ciągu 10 lat. Chorzy na achalazję mieli o 42% wyższe ryzyko zgonu niż osoby z grupy kontrolnej (skorygowany współczynnik ryzyka [aHR], 1,42). Achalazja zwiększała ryzyko zgonu z powodu nowotworów ogółem (aHR, 1,65) oraz z powodu raka przełyku (aHR, 23,19).
Źródło: www.cghjournal.org/article
Leczenie onkologiczne w młodości zwiększa ryzyko zgonu z przyczyn nienowotworowych
W porównaniu z populacją ogólną, nastolatkowie i młodzi dorośli (AYA) po leczeniu onkologicznym mają podwyższone ryzyko zgonu z przyczyn nienowotworowych. W cytowanym badaniu analizie poddano dane blisko 130 tys. AYA chorych na nowotwory w wieku 15-39 lat z 63 populacyjnych rejestrów nowotworów 19 krajów europejskich. Odsetek wyleczeń przekraczał 90% w przypadku chorych na chłoniaka Hodgkina, nowotwory zarodkowe i czerniaka skóry u kobiet, natomiast u chorych na ostrą białaczkę limfoblastyczną (ALL) oraz mężczyzn chorych na ostrą białaczkę szpikową nie przekraczał 50%.
Odnotowano znaczne różnice w odsetkach wyleczeń pomiędzy nastolatkami i chorymi w wieku 30-39 lat leczonymi z powodu ALL, nowotworów mózgu i jelita grubego, z odsetkiem wyleczeń niższym o 10-20 punktów procentowych w starszych grupach wiekowych. Zwiększone ryzyko zgonu ogółem, niezależnie od płci, stwierdzono u chorych na białaczki, chłoniaki, nowotwory mózgu i czerniaka skóry, raka zarodkowego jądra u mężczyzn oraz raka piersi i raka szyjki macicy u kobiet. W przypadku nowotworów hematologicznych i guzów mózgu ryzyko zgonu z przyczyn nienowotworowych było znacznie wyższe u kobiet niż u mężczyzn.
Źródło: www.ejcancer.co
Stres, samotności i nuda skłaniają do sięgnięcia po używki
Waporyzacja i palenie marihuany były najczęściej stosowanymi używkami przez młodych dorosłych w Stanach Zjednoczonych w 2019 r. W cytowanym badaniu przeanalizowano dane blisko 600 osób, które w ostatnich 30 dniach spożywały alkohol. Średnia wieku badanych wyniosła 19 lat, a 66% stanowiły kobiety. Według ankiet badani używali alkoholu, marihuany lub nikotyny/tytoniu przez 3086 dni.
Zidentyfikowano sześć nałogów: waporyzację nikotyny (34%), palenie marihuany (24%), spożywanie alkoholu (7%), waporyzację konopi indyjskich (12%), stosowanie mieszanych wyrobów tytoniowych (7%) oraz używanie marihuany zarówno w waporyzacji jak i do palenia (7%). Więcej niż jedną używkę dziennie stosowało 52% badanych.
Wyższy poziom stresu, samotności i znudzenia występował częściej w dni, w których nadużywano konopi. Alkohol spożywano najczęściej w weekendy i święta, jak również przy niższych poziomach badanych emocji. Naukowcy zauważyli, że używanie marihuany wiązało się z wyższym prawdopodobieństwem waporyzacji nikotyny i spożywania alkoholu.
Źródło: ww.sciencedirect.com
Leczenie oszczędzające uwarunkowanego genetycznie raka piersi nie jest gorsze od amputacji
W wieloośrodkowym badaniu kohortowym z udziałem 575 południowokoreańskich pacjentek z wariantem patogennym w genach BRCA1 lub BRCA2 nie stwierdzono istotnych różnic między leczeniem oszczędzającym pierś (breast conserving therapy, BCT) a amputacją pod względem nawrotów miejscowo-regionalnych, nawrotów odległych i całkowitego przeżycia.
Obecne wytyczne chorym na raka piersi z predyspozycjami genetycznymi, takimi jak wariant patogenny w genach BRCA1 lub BRCA2, zalecają profilaktyczną obustronną amputację piersi. W cytowanym badaniu przeanalizowano dane chorych, u których wykonano amputację piersi (198 chorych) lub BCT (377 chorych) w latach 2008-2015. Średnia wieku w badanej grupie wynosiła 42 lata. Analiza wieloczynnikowa nie wykazała istotnych statystycznie różnic w przeżyciu wolnym od nawrotów miejscowo-regionalnych, przeżyciu wolnym od nawrotów odległych i przeżyciu całkowitym. Wielkość guza była jedynym czynnikiem istotnie związanym z przeżyciem wolnym od nawrotu nowotworu (HR, 3,87; P < .01), a przerzuty do węzłów chłonnych znacząco wpływały na przeżycie całkowite (HR, 3,78; P < .01).
Na podstawie cytowanych wyników leczenie oszczędzające ze ścisłym nadzorem po jego zakończeniu wydaje się bezpieczną formą terapii wśród kobiet chorych na raka piersi uwarunkowanego genetycznie.
Źródło: jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen
Spożywanie drobiu zwiększa ryzyko zgonu z powodu nowotworów
Spożycie drobiu – powszechnie postrzeganego jako zdrowsza alternatywa czerwonego mięsa – wzrasta. Znaczna jego część jest jednak obecnie spożywana w postaci przetworzonych produktów. Naukowcy postanowili ocenić związek między spożyciem drobiu a ryzykiem zgonu, w tym z powodu nowotworów przewodu pokarmowego.
W badaniu wzięło udział ponad 4,8 tys. osób (51,61% mężczyzn) z dwóch włoskich badań kohortowych. Podczas średniego czasu obserwacji wynoszącego 19 lat gromadzono dane dotyczące m.in. demografii, nawyków żywieniowych oraz chorób towarzyszących. W trakcie trwania badania zmarło 1028 chorych (21,1%). Z powodu nowotworu przewodu pokarmowego zmarło 108 osób, w tym 37 z powodu raka jelita grubego, 28 z powodu nowotworu wątrobowokomórkowego oraz 22 z powodu raka trzustki.
Chorzy, którzy zmarli z powodu nowotworu przewodu pokarmowego spożywali więcej drobiu (średnio 136,7 g/tygodniowo) niż osoby, które zmarły z powodu innych nowotworów (średnio 109,9 g/tydzień) oraz z innych przyczyn (średnio 104,7 g/tydzień). Tygodniowe spożycie drobiu powyżej 300 g zwiększało ryzyko zgonu o 27% w stosunku do spożywania go mniej niż 100 g/tygodniowo. Ryzyko zgonu z powodu nowotworu przewodu pokarmowego było najwyższe dla osób spożywających ponad 300 g drobiu tygodniowo (HR 2,27), średnie dla chorych spożywających 201-300 g/tygodniowo (HR 2,11) i najniższe dla osób spożywających 100-200 g mięsa drobiowego tygodniowo (HR 1,65).
Źródło: www.mdpi.com
Zdalne monitorowanie chorych podczas leczenia systemowego zmniejsza liczbę hospitalizacji
Dotychczas udowodniono, że wdrożenie zdalnego monitorowania chorych (remote symptom monitoring, RSM) do codziennej praktyki klinicznej zmniejsza nasilenie działań niepożądanych leczenia, poprawia jakość życia oraz zmniejsza częstość przerwania leczenia onkologicznego. Rozwiązanie to nie jest jednak powszechnie stosowane.
W JAMA Network Open opublikowano wyniki badania 2. fazy, z udziałem blisko 2 tys. chorych otrzymujących chemioterapię, immunoterapię lub leczenie celowane. W porównaniu do grupy kontrolnej chorzy w badaniu stosujący RSM byli rzadziej hospitalizowani (współczynnik RR po 3- i 6-miesiącach wyniósł odpowiednio 0,81 i 0,87), pomimo takiej samej liczby wizyt w oddziale ratunkowym.
Źródło: jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen
Bakterie przyczyną wzrostu zachorowalności na nowotwory jelita grubego wśród młodych dorosłych
W Stanach Zjednoczonych zachorowalność na nowotwory jelita grubego wśród młodych chorych wzrasta od ponad dwóch dekad. W Nature opublikowano wyniki badania wskazującego na przyczynę tego trendu.
Niektóre szczepy bakterii, w tym E. coli, produkują toksynę kolibaktynę. Dotychczas udowodniono jej związek z ok. 15% przypadków raka jelita grubego. W cytowanym badaniu przeanalizowano materiał biopsyjny od 981 chorych. Okazało się, że kolibaktyna była przyczyną nowotworzenia 3,3 razy częściej u chorych poniżej 40. roku życia niż u chorych po 70. roku życia. Była również odpowiedzialna za ok. 25% mutacji, które inaktywują gen supresorowy nowotworu jelita grubego APC. W badaniu nie uwzględniono jednak dodatkowych czynników ryzyka rozwoju nowotworu, takich jak otyłość, tryb życia i dieta.
Według badaczy przyczyną wzrostu częstości obecności kolibaktyny w przewodzie pokarmowym młodych osób może być nieracjonalna, nadmierna antybiotykoterapia u dzieci.
Źródło: pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
opracowanie: Onkoserwis – serwis onkologiczny dla dziennikarzy – Polska Liga Walki z Rakiem
PRZEJDŹ DO: ONKOSERWIS – MAJ 2025
PRZESKOCZ DO: STRONA GŁÓWNA
