Naukowcy od dawna marzą o tym, aby nakierować naturalny układ odpornościowy pacjenta na zwalczanie krążących w jego organizmie komórek nowotworowych. Rak skutecznie oszukuje układ immunologiczny człowieka i skrzętnie ukrywa się przed komórkami odpornościowymi. Od kilku lat trwają intensywne badania, aby do walki ze złośliwymi nowotworami wykorzystać modyfikację stanu układu immunologicznego i wzmocnić naturalne siły obronne organizmu.
Choć na ten moment znaczący efekt terapeutyczny immunoterapii udaje się osiągnąć tylko u niektórych pacjentów, to większość ekspertów jest zgodna: leczenie immunologiczne raka to jedna z najbardziej obiecujących metod leczenia w onkologii.
Warto podkreślić, że immunoterapia wielu chorób nowotworowych weszła już na stałe do praktyki leczniczej, a leczenie immunologiczne nowotworów jest dostępne dla polskich Pacjentów.
Leczenie immunologiczne nowotworów – na czym polega
Wyrażenie „immuno” w pojęciu immuno-onkologii odnosi się do układu odpornościowego. W tej strategii leczenia stosuje się leki, które – w przeciwieństwie do tradycyjnej chemioterapii – nie działają bezpośrednio na komórki nowotworowe, ale reaktywują odporność i naturalne siły obronne organizmu. Z tego powodu leczenie immunologiczne nie zaburza procesów namnażania się zdrowych komórek i wiąże się wystąpieniem mniejszej liczby działań niepożądanych.
Za ojca immunologii onkologicznej uznaje się Williama Coleya, chirurga z Nowego Jorku. Pod koniec XIX wieku do gabinetu amerykańskiego lekarza trafiła pacjentka skarżąca się na opuchliznę ręki. Okazało się, że przyczyną niepokojących objawów był mięsak kości. Coley podjął próbę terapii za pomocą specjalnie opracowanego koktajlu z nieaktywnych paciorkowców, zwanego „toksyną Coleya”. Zdaniem lekarza – stymulowany koktajlem układ immunologiczny chorej, walcząc ze wstrzykniętymi patogenami, był w stanie rozprawić się również z rakiem kości.
Immuno-onkologia próbuje odpowiedzieć na pytanie o to, jak niszczyć nowotwory przy użyciu substancji, które potrafi produkować nasz organizm. Największym wyzwaniem, jeśli chodzi o leczenie immunologiczne raka, jest próba wyjaśnienia tajemnicy w jaki sposób nowotwór doprowadza do tego, że układ odpornościowy chorego przestaje go „widzieć” i nie reaguje na jego obecność.
ZOBACZ WIĘCEJ: IMMUNOTERAPIA NOWOTWORÓW
Immunoterapia raka – polscy pacjenci korzystają z przełomu
Immunoterapia nowotworów odgrywa coraz istotniejszą rolę we współczesnej onkologii. W 2018 roku Nagroda Nobla z obszaru medycyny i fizjologii trafiła do prof. Jamesa P. Allisona z USA oraz Tasuku Honjo z Japonii. Laureaci zostali docenieni przez Komitet Noblowski za ich wkład w rozwój tej przełomowej strategii leczenia.
Z osiągnięć nowoczesnej immuno-onkologii korzystają polscy Pacjenci. Pierwsza cząsteczka immunokompetenta została objęta refundacją w Polsce w marcu 2014 roku. Od tego czasu minęło już 10 lat. W 2024 rok weszliśmy optymistycznie – z rekordową liczbą leków onkologicznych w refundacji.
SPRAWDŹ: NOWE METODY LECZENIA RAKA
Dostęp do immunoterapii nowotworów
Immunoterapia jest dostępna w naszym kraju w ramach programów lekowych. Szczegółowe wskazania obejmują leczenie: czerniaka, raka płuca (niedrobnokomórkowego i drobnokomórkowego), międzybłoniaka opłucnej, raka nerki, raka urotelialnego, rak trzonu macicy, potrójnie ujemnego raka piersi, nowotworów regionu głowy i szyi, wybranych nowotworów przewodu pokarmowego oraz chłoniaka Hodgkina.
Warto odnotować, że od września 2020 roku do schematu terapeutycznego w leczeniu czerniaka włączono combo, czyli tzw. pierwszą podwójną immunoterapię.
Kryteria kwalifikacji do programów lekowych obejmujących immunoterapię są restrykcyjne i nie wszyscy chorzy je spełniają. Niektórzy pacjenci poszukują dostępu do najnowszych leków poprzez procedurę Ratunkowego Dostępu do Technologii Lekowych (RDTL).
Szansę na dostęp do immunoterapii za pomocą leków aktualnie nierefundowanych stanowi udział w badaniach klinicznych. Odbywają się one zarówno w Polsce, jak i za granicą naszego kraju. Warto na ten temat porozmawiać z onkologiem prowadzącym leczenie. Część osób szuka badań również na własną rękę. Największa, międzynarodowa wyszukiwarka badań klinicznych znajduje się na stronie www.clinicaltrials.gov.
SPRAWDŹ: NOWA LISTA REFUNDACYJNA
Przyszłość immuno-onkologii zapowiada się fascynująco
Toczące się badania kliniczne wskazują światło dla przyszłej immuno-onkologii. Zdaniem ekspertów, dalszego postępu należy upatrywać w immunoterapii skojarzonej, w której stosuje się leki oparte na różnych mechanizmach działania.
Trwają intensywne prace nad spersonalizowaną szczepionką na raka (terapia mRNA), która działa poprzez zaznajomienie układu odpornościowego z markerami nowotworowymi. Badacze sprawdzają jej skuteczność i bezpieczeństwo w terapii czerniaka, raka płuc i innych nowotworów litych. Pierwsi pacjenci onkologiczni w Wielkiej Brytanii otrzymali niedawno wspomnianą eksperymentalną terapię mRNA. Czekamy na jej wyniki.
Duże nadzieje pokłada się w dalszym rozwoju adoptywnej immunoterapii CAR-T. Decyzją Ministerstwa Zdrowia z września 2023 roku, innowacyjna terapia CAR-T jest refundowana w Polsce w kolejnym wskazaniu – dla pacjentów z chłoniakami z komórek płaszcza.
ZOBACZ WIĘCEJ NA TEMAT IMMUNOTERAPII: IMMUNO-ONKOLOGIA
