Podczas konferencji Amerykańskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej (ASCO) zapowiedziano, że w przyszłości leczenie immunologiczne będzie wykorzystywane w terapii co drugiego nowotworu. Tegoroczna nagroda Nobla z zakresu medycyny dla twórców immunoterapii zdaje się potwierdzać tę prognozę. Najwyższa pora, aby lepiej zrozumieć mechanizm działania tej nowoczesnej i bardzo obiecującej metody leczenia raka.

Naukowcy od dawna marzą o tym, aby można było nakierować naturalny układ odpornościowy pacjenta na zwalczanie krążących w jego organizmie komórek nowotworowych. Rak skutecznie oszukuje układ immunologiczny człowieka i skrzętnie ukrywa się przed komórkami odpornościowymi. Od kilku lat trwają intensywne badania kliniczne i próby, aby do walki ze złośliwymi nowotworami wykorzystać modyfikację stanu układu immunologicznego i wzmocnić naturalne siły obronne organizmu.

Choć obecnie znaczący efekt terapeutyczny immunoterapii udaje się osiągnąć tylko u niektórych pacjentów, to większość ekspertów jest zgodna: leczenie immunologiczne raka to jedna z najbardziej obiecujących metod leczenia w onkologii. Warto podkreślić, że immunoterapia chorób nowotworowych już dziś weszła do praktyki leczniczej, a leczenie immunologiczne nowotworów jest dostępne również w Polsce.

Pięć lat temu został zarejestrowany ipilimumab do leczenia chorych na zaawansowanego czerniaka. W 2015 roku Komisja Europejska zarejestrowała dwa kolejne leki: niwolumab i pembrolizumab – najnowocześniejsze inhibitory punktów kontrolnych, które mają udowodnioną efektywność u chorych na niedrobnokomórkowego raka płuca i zaawansowanego czerniaka.

Wszystkie trzy cząsteczki immunokompetentne są dostępne w ramach programów lekowych w Polsce. Leczenie immunologiczne raka w naszym kraju jest aktualnie refundowane w m.in. przypadku zaawansowanego czerniaka, niedrobnokomórkowego raka płuca, raka nerki czy chłoniaka Hodgkina.

ZOBACZ: IMMUNOTERAPIA NOWOTWORÓW

LECZENIE IMMUNOLOGICZNE RAKA – NA CZYM POLEGA?

Immunologia onkologiczna to dziedzina medycyny zajmująca się badaniem znaczenia układu odpornościowego w zwalczaniu nowotworów. Za jej ojca uznaje się Williama Coleya, chirurga z Nowego Jorku. Pod koniec XIX wieku do gabinetu amerykańskiego lekarza trafiła pacjentka skarżąca się na opuchliznę ręki. Okazało się, że przyczyną niepokojących objawów był mięsak kości. Coley podjął próbę terapii za pomocą specjalnie opracowanego koktajlu z nieaktywnych paciorkowców, zwanego „toksyną Coleya”. Zdaniem lekarza – stymulowany koktajlem układ immunologiczny chorej, walcząc ze wstrzykniętymi patogenami, był w stanie rozprawić się również z rakiem kości.

Choć kilka lat później pacjentka zmarła, badacz poświęcił resztę swojego życia na dalsze eksperymenty i dopracowanie autorskiej metody leczenia. Immunoonkologia próbuje odpowiedzieć na pytanie o to, jak niszczyć nowotwory przy użyciu substancji, które potrafi produkować nasz organizm. Największe wyzwanie jeśli chodzi o leczenie immunologiczne raka to próba wyjaśnienia tajemnicy w jaki sposób nowotwór doprowadza do tego, że układ odpornościowy chorego przestaje go „widzieć”, nie reaguje na jego obecność i staje się bezsilny wobec niepohamowanego wzrostu raka.

Immunoonkologia to dziedzina medycyny, która zajmuje się badaniem metod zwalczania nowotworów poprzez pobudzenie organizmu do walki z rakiem (immunoterapię).

Nowotwór często zakłada czapkę niewidkę. Nasz układ odpornościowy oczywiście wysyła obrońców, limfocyty, aby patrolowały organizm i wyłapywały zdeformowane i chore komórki. Jednak rak potrafi się maskować, w wyniku czego limfocyty go nie widzą. Immunoterapia pozwala na zdjęcie rakowi tej czapki.

Niedawno wystartował serwis edukacyjny www.immuno-onkologia.pl, który specjalizuje się w publikacji doniesień na temat leczenia nowotworów z wykorzystaniem nowoczesnej immunoterapii.

LEKI IMMUNOLOGICZNE STOSOWANE W ONKOLOGII

Leczenie immunologiczne raka to metoda, która prowadzi do modyfikacji stanu układu immunologicznego w celu jego stymulacji do skuteczniejszej walki z nowotworem. Immunoterapię stosuje się jako leczenie samodzielne lub jako uzupełnienie innych metod takich jak chemioterapia, leczenie celowane molekularnie czy radioterapia.

Prowadzone na przestrzeni ostatnich lat badania kliniczne udowodniły, iż leczenie immunologiczne daje szansę na istotną poprawę jakości życia Pacjentów oraz kontrolę (a w niektórych przypadkach remisję) choroby. Największy postęp zaobserwować możemy w immunoterapii raka płuca, czerniaka, raka nerki i nowotworów uroonkologicznych oraz hematoonkologii.

We współczesnej immuno-onkologii wyróżniamy zasadniczo dwie kategorie leków immunologicznych stosowanych w leczeniu nowotworów złośliwych. Podział metod immunoterapii opiera się na:

  • oddziaływaniu na układ odpornościowy i wzmocnieniu jego funkcjonowania (immunoterapia czynna): w sposób antygenowo-zależny (np. szczepionki antygenowe) lub w sposób niezależny od antygenu (wzmacnianie nieswoiste funkcji komórek immunologicznych lub modulacja funkcji limfocytów T)
  • oddziaływaniu bezpośrednio na komórki nowotworowe poprzez specyficzne przeciwciała (immunoterapia bierna) lub leczenie immunologiczne raka poprzez podawanie uwrażliwionych komórek układu immunologicznego np. immunoterapia adoptywna CAR-T.

To w obrębie pierwszego rodzaju leczenia immunologicznego nowotworów znajduje się najbardziej obiecująca metoda walki z rakiem – wykorzystująca przeciwciała przeciwko immunologicznym punktom kontroli na komórkach nowotworowych, komórkach prezentujących antygen lub limfocytach.

Wykorzystanie przeciwciał monoklonalnych anty-PD-1 oraz anty-PD-L1 zrewolucjonizowało leczenie wielu typów nowotworów złośliwych uznawanych dotychczas za nieuleczalne. Dzięki zastosowaniu innowacyjnych leków immunokompetentnych możemy zaobserwować trwałe remisje choroby nowotworowej, a w rzadkich przypadkach nawet całkowite wyleczenie.

Jak podkreślają eksperci – najbliższe lata przyniosą odpowiedź dotyczącą skuteczności leczenia immunologicznego w połączeniu z tradycyjną chemioterapią, radioterapią oraz jako leczenie przed- i pooperacyjne. Co więcej, duże nadzieje pokłada się w próbie łączenia ze sobą przeciwciał blokujących różne punkty kontrole odpowiedzi immunologicznej.

PSYCHOIMMUNOLOGIA – NASTAWIENIE PACJENTA MA ZNACZENIE

Immunologia jest dziedziną eksplorowaną także w kontekście psychologii. Psychoneuroimmunologia zajmuje się oddziaływaniem pomiędzy naszą psychiką, a układem odpornościowym. Choć jest to bardzo młoda dziedzina nauki, to jak podkreślają badacze: chorzy, którzy korzystają w leczeniu z terapii wspierającej, indywidualnej lub grupowej, mogą przyjmować mniejsze dawki leków przeciwbólowych, rzadziej cierpią na depresję, niektórzy żyją dłużej. Większość praktyków onkologów powie, że są pacjenci, którzy chcą walczyć, walczą i będą żyli, i są tacy, którzy się poddają i umierają szybciej.

Do podobnych wniosków doszli naukowcy z HopeLab – amerykańskiej organizacji non-profit. Ich zdaniem w zwalczaniu raka mogą być przydatne nawet gry komputerowe. Pam Omidyar, lekarz immunolog, która wpadła na pomysł, że naukowcy mogą wpływać na psychikę chorych podczas zabawy wyjaśnia: Jeszcze 20 lat temu ludzie mówiliby, że zajmuję się bzdurami i że zamiast zabawek trzeba dać pacjentom lepsze leki. Ale badania pokazują, że dzieci oraz dorośli w młodym wieku, którzy korzystają z mojej gry (chodzi o grę Re-Mission) przez choćby trzy miesiące, mają lepsze nastawienie psychiczne i przywiązują większą wagę do brania leków w porównaniu z pozostałymi chorymi. Z przeprowadzonych badań wynika, że tego typu produkcje nie mają bezpośredniego wpływu na przebieg terapii, ale pomagają pacjentowi zrozumieć aktualny stan swojego zdrowia i są pomocne w wyjaśnianiu stosowanych schematów leczenia.

Podsumowując, leczenie immunologiczne raka to szybko rozwijający się obszar onkologii, który stanowi pole licznych badań klinicznych prowadzonych na całym świecie. Choć immunoterapia raka nie zastąpi szybko klasycznego leczenia chirurgicznego, radioterapii czy chemioterapii, to w skojarzeniu z nimi, już dziś może istotnie zwiększyć skuteczność leczenia wielu zaawansowanych nowotworów oraz wydłużać czas przeżycia pacjentów.

Jak pokazują ostatnie badania, odpowiednio pobudzony układ immunologiczny zwiększa skuteczność działania klasycznej chemioterapii i radioterapii onkologicznej, a włączenie leczenia immunologicznego stymulującego układ odpornościowy pacjenta może wywołać nawet efekt synergistyczny.

PRZEJDŹ DO: IMMUNO-ONKOLOGIA