Dynamiczny postęp badań nad biologią molekularną nowotworów doprowadził do rozwoju pojęcia medycyna personalizowana. Oznacza ona leczenie dostosowane do potrzeb konkretnego pacjenta i jego podtypu choroby. Jak podkreślają badacze – nowotwór nie jest chorobą konkretnego narządu, ale schorzeniem genomu. Im lepiej poznamy jego typ i budowę, tym są większe szanse na dobór skutecznej terapii.

Onkologia precyzyjna stanowi nowatorskie podejście do leczenia i opieki zdrowotnej, w ramach którego postuluje się odejście od stosowania jednego leku dla wszystkich pacjentów, a skoncentrowanie się na terapii personalizowanej (celowanej). Dzięki zastosowaniu zdobyczy biologii molekularnej, medycyna personalizowana pozwala wskazać mutacje wywołujące rozwój konkretnego nowotworu oraz optymalne rozwiązania terapeutyczne.

Onkologia precyzyjna

Celem medycyny personalizowanej jest wskazanie skutecznej terapii celowanej – niezależnie od tego, w jakim nowotworze wykryta została konkretna mutacja. Oznacza to, że dwie pacjentki z rakiem piersi mogą mieć zupełnie inne mutacje właściwe dla swojej choroby, a jednocześnie jedna z nich może mieć taką samą mutację, jak pacjent z rakiem płuca. Leczenie obu pacjentek z rakiem piersi wymaga odmiennego podejścia terapeutycznego.

Profilowanie genetyczne nowotworów stanowi innowacyjne narzędzie w diagnostyce onkologicznej, które pozwala stworzyć pełniejszy obraz choroby, wskazać jakie mutacje występują u danego Pacjenta oraz jest pomocne w doborze optymalnej terapii. Ostatnie lata przyniosły dynamiczny rozwój procedury określanej jako sekwencjonowanie nowej generacji.

– Onkologia precyzyjna (personalizowana) jest w ostatnich latach coraz częściej wykorzystywana i z roku na rok zyskuje nowych zwolenników. Podstawowym założeniem jest zindywidualizowanie terapii, która daje odpowiednie wyniki w leczeniu danego nowotworu w danym czasie oraz wymierną poprawę stanu chorego. Finalnie przekłada się to także na koszty leczenia. Medycyna precyzyjna wykorzystuje analizy genomu, aby odpowiedzieć na pytanie do jakiego typu uszkodzenia doszło i czy możliwe jest zastosowanie leczenia celowanego. Do dyspozycji mamy coraz więcej badań genetycznych, które dają informację o interakcjach pomiędzy genem a lekiem (poszukiwanie potencjalnego uchwytu działania leku – farmakogenomika), ale także testy genetyczne wykorzystywane w przypadku gdy terapia nowotworu staje się nieskuteczna i kiedy poszukujemy najlepszego sposobu leczenia oraz przyczyn niepowodzenia – komentuje dr n. med. Aleksander Grous – specjalista chirurgii ogólnej oraz chirurgii onkologicznej z Centrum Onkologii w Warszawie, ekspert w Europejskim Centrum Zdrowia Otwock.

Profilowanie genetyczne nowotworu – sekwencjonowanie nowej generacji

Nowoczesne i pionierskie laboratoria genetyczne coraz częściej stosują metody sekwencjonowania wielkoskalowego i wykorzystują w diagnostyce onkologicznej technologię sekwencjonowania nowej generacji (ang. Next Generation Sequencing, NGS).

Technologia sekwencjonowania nowej generacji pozwala na ocenę zaburzeń genetycznych w wielu genach jednocześnie, zarówno na poziomie DNA jak i RNA (mutacje, amplifikacje, rearanżacje) o udowodnionym znaczeniu aktywującym, które stanowią silny czynnik predykcyjny dla leków celowanych molekularnie (dostępnych lub znajdujących się na etapie badań klinicznych).

Procedura NGS daje możliwość przeanalizowania sekwencji całych genów w jednym teście diagnostycznym, a nie tylko ich małych obszarów. Sekwencjonowania genomu z wykorzystaniem NGS cechuje się bardzo wysoką czułością i swoistością. Badanie jest możliwe do wykonania z tradycyjnych próbek (bloczki parafinowe), a w niektórych przypadkach z krwi obwodowej (ctDNA) – gdzie analizuje się wolnokrążący DNA nowotworowy.

  • Sekwencjonowanie nowotworu udziela odpowiedzi na wiele ważnych pytań diagnostycznych, prognostyczych i predykcyjnych.
  • Informacja na temat potencjalnych korzyści z zastosowania leków celowanych oraz wrażliwości na immunoterapię nowotworów.
  • Stosunkowo wysoki koszt badania
  • Istnieją nowotwory w stosunku do których określanie zaburzeń ma ograniczone znaczenie (nowotwory przewodu pokarmowego, ginekologiczne, rak nerki i rak prostaty) – brak czynników predykcyjnych lub terapii celowanych/immunoterapii finansowanych w Polsce.
  • Zdarza się, że wynik sekwencjonowania wskazuje u danego chorego na potencjalną korzyść z zastosowania leków, które są refundowane jedynie w terapii innych nowotworów, zlokalizowanych w innym narządzie.

Onkologia precyzyjna rozwija się dynamicznie przede wszystkim w bogatszych krajach. W Polsce brakuje jeszcze laboratoriów posiadających odpowiednie zaplecze technologiczne i oferujących zaawansowane profilowanie genetyczne nowotworów w oparciu o sekwencjonowanie nowej generacji. Z tego powodu chorzy decydują się często na wykonywanie badań za granicą.

Profilowanie genetyczne nowotworu – test CeGaT

Test genetyczny firmy CeGaT opiera się na innowacyjnej technologii sekwencjonowania genomu. Na podstawie analizy tkanki guza oraz krwi pacjenta wykrywa mutacje somatyczne w 742 genach oraz translokacje w 31 genach, które mogą mieć wpływ na rozwój nowotworu i reakcję na leczenie.

Nowotwory powstają z komórek, w których doszło do nagromadzenia zmian w genach nazywanych mutacjami.
Mutacje somatyczne to trwałe zmiany w sekwencji DNA. Powstają spontanicznie – powodem ich rozwoju mogą być czynniki środowiskowe, np. słoneczne promieniowanie ultrafioletowe lub palenie papierosów, jak również niedostatecznie działające systemy naprawy uszkodzeń w DNA spowodowane mutacjami w genach odpowiedzialnych za naprawę uszkodzeń w DNA, np. BRCA1.

Mutacje somatyczne określa się jako zmiany nabyte, czyli niedziedziczne. Mutacje somatyczne, które powstają w guzach w trakcie choroby, są indywidualne i różnią się nie tylko między różnymi nowotworowymi, ale także pomiędzy pacjentami. Zestaw takich specyficznych mutacji pomaga przeżyć zmienionym nowotworowo komórkom, może zmniejszać wrażliwość na leczenie i powodować oporność. Znajomość mutacji somatycznych pomaga rozważyć różne strategie terapeutyczne, aby uniknąć nieskutecznego leczenia i towarzyszącym efektom ubocznym.

Raport medyczny z wykonanego profilowania genetycznego nowotworu z wykorzystaniem testu CeGaT dostarcza listę mutacji somatycznych, aberracji chromosomowych, informację o obciążeniu mutacyjnym (TMB) oraz niestabilności mikrosatelitarnej (MSI). Pozwala to rozważyć korzyść z zastosowania najnowszych terapii celowanych oraz immunoterapii.

Duża liczba markerów analizowanych w ramach testu CeGaT pozwala w precyzyjny sposób określić TMB, MSI oraz więcej potencjalnych celów terapeutycznych.

Test CeGaT – diagnostyka genomu

  • Dla wszystkich pacjentów z guzami litymi, białaczką lub chłoniakiem.
  • Sekwencjonowanie nowotworu i prawidłowej tkanki przy użyciu platform sekwencjonowania nowej generacji.
  • Profilowanie genetyczne nowotworu z wykorzystaniem sekwencjonowania obejmuje 742 genów, które mogą mieć wpływ na rozwój nowotworu i reakcję na leczenie i wykrywa translokacje w 31 genach.
  • Możliwość badania większej ilości próbek (np. przerzutów, ciekłej biopsji (ctDNA) w przypadku braku możliwości wykonania tradycyjnej biopsji).
  • Sekwencjonowanie nowotworu i prawidłowej tkanki (DNA z krwi) przy użyciu platform sekwencjonowania nowej generacji. Analiza oparta o bloczek parafinowy i krew obwodową (większa dokładność detekcji mutacji somatycznych) – możliwość wykonania testu o dowolnej porze dnia, jak również w trakcie leczenia chemioterapią.
  • Test CeGaT pozwala na określenie obciążenia mutacyjnego dla ułatwienia decyzji o zastosowaniu leczenia celowanego i immunoterapii.
  • Kompleksowy raport medyczny wydany przez interdyscyplinarny zespół naukowców i lekarzy z interpretacją wykrytych mutacji oraz zaleceń dotyczących dalszego leczenia – do omówienia ze specjalistami z zakresu onkologii i genetyki klinicznej.
  • Z gotowym raportem Pacjent może udać się na konsultacje do krajowych i zagranicznych ośrodków onkologicznych lub szukać badań klinicznych.

 

Szczegółowe informacje na temat testu CeGaT dostępne są na stronie www.ecz-innowacje.pl lub telefonicznie pod numerem +48 695 396 014

 

Konsultacja merytoryczna artykułu: Jacek Łukasik CeGaT GmbH