Hormonoterapia raka jest farmakologiczną metodą leczenia nowotworów, jednak w odróżnieniu od chemioterapii jest niskotoksyczna i daje mniej efektów niepożądanych (ubocznych). Hormonoterapia wpływa hamująco na wzrost nowotworów hormonozależnych, które w tej sytuacji mogą wzrastać lub rozwijać się wolniej.

Hormony docierają do komórek docelowych drogą krwi, a receptory tych komórek wiążą swoiście odpowiednie hormony, które je aktywują (agoniści) lub blokują (antagoniści). Podawanie hormonów w odpowiednim momencie pobudza, uniemożliwia lub osłabia podział komórek nowotworowych. Leczenie hormonalne stosowane jest w przypadku rak piersi, gruczołu krokowego (rak prostaty), nowotworów tarczycy, raka jajnika, raka trzonu macicy oraz niektórych nowotworów kości.

Dawniej hormonoterapię nowotworów stosowano głównie w leczeniu paliatywnym, obecnie hormony podaje się również we wczesnych stadiach choroby jako leczenie przeciwnowotworowe, leczenie mające na celu zmniejszenie skutków nieprawidłowego wydzielania hormonów oraz leczenie wspomagające, stosowane w celu złagodzenia objawów nowotworu.

WARTO ZAJRZEĆ: KARTA DILO

Hormonoterapia nowotworów

Choć czas jaki upływa od chwili rozpoczęcia leczenia hormonami do momentu uzyskania obiektywnej odpowiedzi jest dłuższy, niż w przypadku stosowania leków cytostatycznych, to czas trwania samej odpowiedzi na leczenie jest za to nieco dłuższy niż w przypadku stosowania cytostatyków (klasycznej chemioterapii).

Co ważne, chorzy którzy pozytywnie odpowiedzą na hormonoterapię pierwszego rzutu mają szansę na powodzenie kolejnego etapu leczenia hormonami, w przypadku dalszego postępu choroby nowotworowej. Hormonoterapia raka jest mniej toksyczna niż chemioterapia i daje mniej skutków ubocznych leczenia – tym samym lepiej spełnia warunki leczenia paliatywnego.

Działania niepożądane hormonoterapii zależą od rodzaju podawanych leków. Najczęstsze z nich to choroba zakrzepowa naczyń, nudności i wymioty, zwroty głowy, uderzenia gorąca, potliwość, senność i zaburzenia libido. Większość objawów ustępuje po zakończeniu leczenia hormonami.

Koszt leków hormonalnych jest znacznie niższy aniżeli leków cytostatycznych. W przypadku stosowania hormonoterapii, należy zwrócić uwagę na schorzenia internistyczne współistniejące z chorobą nowotworową. Dotyczy to głównie cukrzycy, niewydolności układu krążenia, chorób z niewydolnością nerek. Również leki stosowane w chorobach reumatycznych (pochodne kortyzonu) mogą zwiększyć reakcję organizmu pacjenta na onkologiczne leczenie hormonalne.

hormonoterapia nowotwory

Jak działa hormonoterapia raka?

Typowa hormonoterapia nowotworów wykorzystuje jeden z dwóch zasadniczych sposobów oddziaływania:

1. Ablacja – wyeliminowanie lub ograniczenie działania danego hormonu. Polega na usunięciu chirurgicznym lub napromienianiu gruczołu produkującego hormony, które sprzyjają rozwojowi nowotworu np. usunięcie jajników u chorych na raka piersi lub usunięcie jąder u chorych na raka gruczołu krokowego, stosowanie analogów gonadoliberyny, inhibitorów aromatazy, antyestrogenów i antyandrogenów. Najczęściej jest to proces nieodwracalny.

2. Addycja (terapia addytywna) – polega na podawaniu hormonów, które hamują rozwój nowotworów; zwiększenie stężenia określonego hormonu np. glikokortykosteroidy, progestageny.

ZAJRZYJ: NOWE METODY LECZENIA RAKA

Leki hormonalne w onkologii

  • Antyestrogeny – ich podstawowy mechanizm działania to antagonizm w stosunku do receptora estrogenowego. Najważniejszym lekiem jest tamoksifen, który ponadto hamuje m.in. aktywność niektórych polipeptydowych czynników wzrostu i konwersję estronu do estradiolu. Hormonoterapia raka za pomocą tamoksyfenu stosowana jest u chorych na raka piersi z obecnością receptorów estrogenowych i/lub progesteronowych, zarówno przed menopauzą, jak i po niej, w leczeniu zaawansowanego raka oraz w leczeniu uzupełniającym.
  • Inhibitory aromatazy – leki z tej grupy hamują aktywność aromatazy, enzymu przekształcającego androgeny w estrogeny. Konwersja ta, będąca głównym źródłem estrogenów u kobiet po menopauzie, dokonuje się w tkance tłuszczowej, nadnerczach (rak nadnercza), wątrobie, mięśniach i komórkach samego guza. Inhibitory aromatazy podaje się chorym na raka piersi po menopauzie (lub kastracji). Wskazaniem do ich stosowania jest choroba zaawansowana, a także, u niektórych chorych, leczenie uzupełniające.
  • Analogi gonadoliberyny np. goserelina – leki te wiążą się z receptorami w przednim płacie przysadki i po krótkotrwałym okresie pobudzenia hamują wytwarzanie hormonu luteinizującego i hormonu folikulotropowego FSH, co powoduje farmakologiczną kastrację. Hormonoterapia raka tego typu stosowana jest u chorych na raka piersi przed menopauzą oraz u chorych na raka gruczołu krokowego.
  • Antagoniści gonadoliberyny (degareliks) – blokują receptory w przednim płacie przysadki, natychmiastowo hamując wytwarzanie LH i FSH. Są stosowane u chorych na raka prostaty.
  • Antyandrogeny (flutamid, bikalutamid) – są antagonistami receptora androgenowego, blokują wiązanie receptorów z dihydrotestosteronem. Ten rodzaj hormonoterapii stosuje się u chorych na raka gruczoły krokowego.
  • Progestageny (octan megesgtrolu, medroksyprogesteron) – mechanizm działania jest złożony, leki te m.in. regulują procesy transkrypcji różnych genów oraz zmniejszają syntezę receptorów estrogenowych. Wskazaniem do stosowania leczenia hormonami za pomocą progestagenów jest rak trzonu macicy oraz kacheksja.
  • Hormonoterapia raka za pomocą glikokortykosteroidów – po połączeniu się z e swoistymi receptorem jądrowym regulują one proces translacji i transkrypcji kwasów nukleinowych. Ponadto działają cytotoksycznie na limfocyty. Stosuje się je m.in. u chorych na chłoniaki, szpiczaka i niektóre białaczki. Stosowane w leczeniu objawowym np. zespół ciasnoty śródczaszkowej.
  • Tyroksyna – podawana jest chorym na raka tarczycy po leczeniu operacyjnym lub radiojodem w celu supresji hormonu tyreotropowego (TSH).

PRZEJDŹ DO: CHEMIOTERAPIA – BAZA WIEDZY