Fitosterole to nic innego jak sterole roślinne, które występują w częściach roślin bogatych w tłuszcz np. pestkach słonecznika, dyni i ziarnach sezamu. Fitosterole są II-rzędowymi alkoholami sterydowymi, których budowa oparta jest na czteropierścieniowym rdzeniu steranu. Fitosterolami określa się zarówno sterole, jak i stanole (nasycone formy steroli) oraz estry tych związków. Ich spora ilość znajduje się w oleju sojowym z pierwszego tłoczenia, ponadto stosunkowo wysoką zawartością fitosteroli cechują się oleje z kiełków. Poznaj właściwości fitosteroli w kontekście profilaktyki antynowotworowej oraz ich potencjał w diecie antyrakowej.

FITOSTEROLE W OLEJU – DZIAŁANIE NA ZDROWIE

Wykazano znaczne różnice w częstości występowania nowotworów między wegetarianami i populacją azjatycką, a populacjami zachodnimi. Jako ważną przyczynę tego zjawiska zidentyfikowano różnice oraz ilość spożywanych steroli.

Jak wynika z badań epidemiologicznych – regularne spożywana żywność obfitująca w fitosterole może wspomóc organizm i uchronić go przed rozwojem komórek raka jelita grubego, raka prostaty oraz raka piersi.

Dieta bogata w fitosterole obniża zawartość cholesterolu w surowicy krwi (poprzez obniżenie jego stężenia) oraz redukuje poziom nasyconych kwasów tłuszczowych, których nadmierna podaż wraz z dietą jest jedną z przyczyn nadwagi i otyłości, które zwiększają ryzyko zachorowania na raka piersi (kobiety po menopauzie), raka okrężnicy, endometrium, pęcherzyka żółciowego, gruczolakoraka przełyku, raka trzustki i nerki.

Fitosterole ograniczają wchłanianie cholesterolu w jelicie, wbudowując się konkurencyjnie w micele oraz zwiększając jego wydalanie z enterocytów do światła jelita za pośrednictwem białek ABC oraz hamują wbudowywanie cholesterolu w chylomikrony poprzez redukcję stopnia jego estryfikacji.

Uwagę badaczy zwróciła także potencjalna zdolność steroli roślinnych do regulacji zjawiska oporności wielolekowej (ang. multidrug resistance – MDR), gdyż jako związki pochodzenia naturalnego, fitosterole mogłyby stanowić atrakcyjną alternatywę dla poznanych dotychczas modulatorów MDR.

Powszechnie wiadomo, że istotnym czynnikiem warunkującym skuteczność stosowania leków chemioterapeutycznych, jest wrażliwość komórek na podawany rodzaj leku. Występowanie tzw. oporności wielolekowej jest jednym z podstawowych problemów i jedną z najczęstszych przyczyn niepowiedzenia prowadzonych terapii onkologicznych. W związku z powyższym ośrodki naukowe rozpoczęły realizację badań nad możliwością modulowania tego zjawiska z wykorzystaniem związków syntetycznych, jak i naturalnych, m.in. steroli roślinnych.

Na chwile obecną wstępne wyniki eksperymentów są niejednoznaczne i sugerują konieczność dalszej kontynuacji. Mimo niepewności i braku konkretnych dowodów naukowych, należy regularnie śledzić doniesienia w tym kierunku, gdyż wstępne wyniki badań są obiecujące.

DOBROCZYNNE WŁAŚCIWOŚCI FITOSTEROLI

Fitosterole oraz ich utlenione pochodne mogą:

  • hamować proliferację oraz przerzutowość komórek nowotworowych – wykazano, że β-sitosterol hamuje wzrost i potencjalną przerzutowość komórek raka piersi MDA-MB-231;
  • indukować apoptozę komórek nowotworowych (głównie w przypadku komórek raka piersi) –  indukcja apoptozy przez fitosterole, głównie β-sitosterol, została zaobserwowana w wielu badaniach m.in. na komórkach linii HT116, MDA-MB-231, LNCaP, PC-3, MCA-102.Wykazano, że fitosterole indukują apoptozę w komórkach raka piersi na dwóch drogach (zewnętrznej i wewnętrznej) poprzez aktywację kaspazy 8 i 9;
  • mobilizować układ immunologiczny do walki z chorobą nowotworową – jak zaobserwowano, mieszanina β-sitosterolu z glukozydem, powodowała stymulację proliferacji limfocytów T, a także wpływała na produkcję cytokin, zmieniając poziom odczuwania bólu.

 
Obecnie na rynku spożywczym pojawia się coraz więcej łatwo dostępnych produktów wzbogaconych w sterole roślinne np. margaryny, jogurty, majonezy, sery, napoje mleczne, serki homogenizowane, produkty mięsne i cukiernicze.

Produkty spożywcze z dodatkiem fitosteroli, wpisują się w definicję żywności funkcjonalnej: Żywność może być uznana za funkcjonalną, jeśli udowodniono jej korzystny wpływ na jedną lub więcej funkcji organizmu ponad efekt odżywczy, który to wpływ polega na poprawie stanu zdrowia oraz samopoczucia i/lub zmniejszaniu ryzyka chorób. Żywność funkcjonalna musi przypominać postacią żywność konwencjonalną i wykazywać korzystne oddziaływanie w ilościach, które oczekuje się, że będą normalnie spożywane z dietą – nie są to tabletki ani kapsułki, ale część składowa prawidłowej diety.

Wszystkie fitosterole mogą stanowić ok. 0,2-2,6% oleju, jednak w przypadku rafinacji olejów, zawartość fitosteroli gwałtownie się obniża i osiąga nieznaczną wartość ok. 0,1%.

  • Produkty naturalnie zawierające fitosterole: oleje (kukurydziany, słonecznikowy, krokoszowy, sojowy, oliwa z oliwek), rośliny strączkowe, nasiona (głównie sezamu i słonecznika), orzechy, przetwory zbożowe.
  • Produkty z dodatkami fitosteroli: margaryna, majonez, jogurt, sery, mleko, lody, soki owocowe.

 


Szacuje się, że przyczyną powstawania blisko 30% nowotworów jest niewłaściwa dieta. Choć do tej pory nie udało się opracować konkretnych zaleceń żywieniowych, które miałyby właściwości lecznicze, to dysponujemy rzetelną wiedzą na temat możliwości obniżania ryzyka zachorowania na wiele podtypów raka. Optymalna dieta przeciwnowotworowa opiera się na wzajemnym współdziałaniu i synergii różnych cennych związków i substancji odżywczych, które wpływają na zahamowanie procesu nowotworzenia. Odpowiednio skomponowana dieta odgrywa również ważną w przypadku, kiedy doszło do wykrycia już istniejącej choroby. Może ona spowalniać postęp choroby, łagodzić jej przebieg, skutki uboczne leczenia onkologicznego, przeciwdziałać niedożywieniu oraz wzmacniać organizm pacjenta w trakcie terapii.

Zachęcamy Państwa do zapoznania się z naszym ŻYWIENIOWYM ONKOALFABETEM, który został opracowany dla portalu Zwrotnik Raka przez dietetyk Małgorzatę Solecką – specjalistę do spraw żywienia i edukacji pacjentów onkologicznych.

Żywieniowy Onkoalfabet powstał pod patronatem firmy: