Onkoserwis – istotne doniesienia i aktualności ze świata onkologii zebrane przez ekspertów Polskiej Ligii Walki z Rakiem. Przegląd najnowszych wiadomości onkologicznych zaprezentowanych na łamach topowych czasopism medycznych i branżowych – maj 2023. Zapraszamy do lektury!

Onkoserwis – maj 2023

Depresja pogarsza wyniki leczenia chorych na nowotwory płuc

Według amerykańskich badaczy depresja występująca przed rozpoznaniem raka płuca zmniejsza szanse na wyleczenie nowotworu poprzez nasilanie układowej reakcji zapalnej. Do badania, którego wyniki opublikowano w PLoS One, włączono 186 chorych z niedawno rozpoznanym rakiem płuca w IV stopniu zaawansowania.

U 35% uczestników występowały objawy depresyjne w nasileniu średnim lub ciężkim. Obecność depresji istotnie wpływała na parametry odpowiedzi zapalnej, takie jak iloraz neurtofilii do limfocytów (neutrophil-to-lymphocyte ratio, NLR), iloraz płytek krwi do limfocytów (platelet-to-lymphocyte ratio, PLR) oraz wskaźnik Advanced Lung Cancer Inflammation Index (ALI). Wskaźnik dwuletniej umieralności wyniósł 61%. Wysokie wartości NLR, PLR i niskie ALI były czynnikami predykcyjnymi gorszego przeżycia całkowitego. PLR powyżej normy występowało u 56% osób bez depresji lub z niewielkim jej nasileniem, podczas gdy w grupie o dużym i średnim nasileniu objawów dotyczyło to 77% chorych. Depresja zwiększała ryzyko występowania reakcji zapalnej 1,3 – 3-krotnie.

W opinii autorów pracy depresja może być niedocenionym czynnikiem rokowniczym raka płuca, tłumaczącym niektóre przypadki złej odpowiedzi na immunoterapię czy leczenie celowane.

journals.plos.org/plosone

Domowe testy w kierunku wirusa HPV skuteczne wśród kobiet niezgłaszających się na badania przesiewowe

Badania przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy skutecznie obniżają zachorowalność i umieralność z powodu tego nowotworu. Jednym z największych problemów skriningu jest niska zgłaszalność chorych. W Stanach Zjednoczonych przeprowadzono badanie populacyjne z randomizacją obejmujące 20 tys. kobiet w wieku 30-64 lat, które nie wykonały w zaleconym terminie cytologii. Badanie przeprowadzono w latach 2014-2016, przed wybuchem pandemii COVID-19.

Chore randomizowano do ramienia otrzymującego standardową opiekę medyczną oraz grupy, której wysyłano domowy test w kierunku wirusa brodawczaka ludzkiego (Human Papillomavirus, HPV). 1206 chorych z grupy eksperymentalnej wykonało i odesłało domowy test. Odsetek kobiet spełniających kryteria terminowego (tzn. przeprowadzonego w przeciągu sześciu miesięcy od wyznaczonej daty skriningu) badania przesiewowego wyniósł w grupie badanej i kontrolnej odpowiednio 26,3% i 17,4%. U kobiet wykonujących domowy test częściej niż w grupie kontrolnej rozpoznawano infekcję wirusem HPV (ryzyko względne 1.49) oraz wdrożono leczenie (ryzyko względne 1.70).

Największą skuteczność domowych badań przesiewowych wykazano w grupie kobiet w wieku 50-64 lat oraz wśród tych, u których odstęp pomiędzy otrzymaniem domowego testu a terminem niewykonanego badania przesiewowego był najkrótszy.

jamanetwork.com

Osoby z nowotworami mózgu mogą być dawcami narządów

Głównym problemem transplantologii na świecie jest niewystarczająca liczba dawców. Ze względu na ryzyko przeniesienia choroby z dawcy na biorcę, jednym z kryteriów wykluczających dawstwo organów jest choroba nowotworowa. W Jama Surgery opublikowano wyniki brytyjskiego badania dowodzące, że narządy pobrane od osób zmarłych z powodu nowotworów mózgu, mogą być bezpiecznie przeszczepiane, nie zwiększając ryzyka przeniesienia choroby nowotworowej.

Badacze przeanalizowali dane ponad 13 tys. dawców w Anglii i Szkocji. Wśród nich – 282 osoby (2%) chorowały na nowotwory mózgu. Pobrano od nich łącznie 1014 narządów, które przeszczepiono 887 biorcom. W populacji badanej znalazło się 88% z nich. 262 organy (34%) pochodziły od osób z nowotworami niskozróżnicowanymi, a 490 narządów (63%) od osób, które przebyły zabieg neurochirurgiczny lub radioterapię. Dawcy z nowotworami mózgu, w porównaniu z całą grupą, byli młodsi, mieli mniej chorób towarzyszących, mniej środowiskowych czynników ryzyka oraz lepsze parametry przeszczepianych narządów. W trakcie 6-letniej obserwacji wśród biorców narządów pochodzących od dawców z nowotworami mózgu rozpoznano 83 nowotwory (u 79 chorych). Żaden z nowotworów nie był histologicznie podobny do nowotworu dawcy.

Wskaźniki 10-letnich przeżyć narządów transplantowanych wyniosły dla przeszczepu pojedynczej nerki 65%, przeszczepu wątroby 69%, przeszczepu serca 73% i przeszczepu płuc 46%, były zbliżone do wartości obserwowanych w dobranej grupie kontrolnej.

jamanetwork.com/journals/jamasurgery

Sztuczna inteligencja przewiduje losy chorych na podstawie lekarskich notatek

Amerykańscy badacze z Uniwersytetu Kolumbii Brytyjskiej przebadali możliwości rozumienia notatek lekarskich przez algorytmy sztucznej inteligencji (artificial intelligence, AI). Analizie poddano dokumentację medyczną ponad 47 tys. chorych, zawierającą konsultację onkologa klinicznego lub radioterapeuty, sporządzoną do 180 dni od rozpoznania nowotworu. Notatki były wykonywane automatycznie z nagrań głosowych i składały się z krótkich akapitów z nagłówkami.

W badaniu wykorzystano cztery odmienne algorytmy AI. Okazało się, że AI bazująca tylko na notatkach przewidziała 6-, 36- i 60-miesięczne odsetki przeżycia chorych z dokładnością większą niż 80%. Cytowana praca jest pierwszym badaniem udowadniającym skuteczność i możliwość uczenia się algorytmów AI z notatek, bez wprowadzania danych w formie uporządkowanej, typu baz danych, formuł czy wzorów.

jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen

Nowe leki poprawiają wyniki leczenia chorych na rozsiane nowotwory

W ciągu ostatnich 30 lat zaakceptowano i wprowadzono do codziennej praktyki klinicznej ponad 80 nowych leków. Leczenie systemowe z wykorzystaniem chemioterapii, immunoterapii czy terapii celowanych jest podstawą leczenia nowotworów rozpoznawanych w IV stopniu zaawansowania, tj. z przerzutami odległymi.

Dzięki nowym lekom wskaźniki 5-letnich przeżyć całkowitych chorych na rozsiane nowotwory podścieliskowe przewodu pokarmowego, czerniaki, raki neuroendokrynne, raka gruczołu krokowego, raka piersi, raka tarczycy i nowotwory jądra leczonych w latach 2014-2018 poprawiły się o więcej niż 15% w porównaniu do okresu 1989-1993. Nie we wszystkich nowotworach jednak odnotowano taki postęp. 5-letnie przeżycie chorych na niedrobnokomórkowego raka płuca poprawiło się zaledwie o 6%.

Co ciekawe, odnotowano również zmianę udziału chorych rozpoznawanych w stadium rozsiewu. W ostatnich latach więcej nowotworów płuc rozpoznaje się w tym stadium, co przypisuje się bardziej zaawansowanym technikom diagnostyki obrazowej, np. PET/TK. Natomiast nowotwory dróg żółciowych, gruczołu krokowego, odbytnicy, trzonu i szyjki macicy, piersi i pęcherzyka żółciowego rozpoznawano w latach 2014-2018 w mniej zaawansowanych stadiach niż w okresie 1989-1993.

academic.oup.com

Udar mózgu u młodych osób zwiększa ryzyko nowotworów

Udar mózgu w młodym wieku występuje rzadko i może być objawem nierozpoznanej choroby serca albo zaburzeń krzepnięcia. Naukowcy z Holandii sprawdzili, czy podłożem udaru mózgu u młodych osób może być nierozpoznany nowotwór.

W badaniu opublikowanym w czasopiśmie JAMA Network Open poddano analizie dane ponad 27 tysięcy osób w wieku 15-49 lat i ponad 362 tysięcy osób po 50. roku życia, które przeszły krwotoczny lub niedokrwienny udar mózgu. Zauważono, że osoby w wieku 15-49 lat w ciągu roku po wystąpieniu niedokrwiennego udaru mózgu miały 2,6-krotnie większe ryzyko rozpoznania nowotworu niż ich zdrowi rówieśnicy. Osoby w tej grupie wiekowej, które przebyły krwotoczny udar, miały 5-krotnie wyższe ryzyko.

Dla osób po 50. roku życia ryzyko rozpoznania nowotworu w ciągu roku po przebytym krwotocznym lub niedokrwiennym udarze mózgu było o 20% wyższe niż w zdrowej populacji w tej grupie wiekowej.

jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen

Nie każda dieta oparta na produktach pochodzenia roślinnego jest zdrowa

Dieta oparta na produktach pochodzenia roślinnego zyskuje coraz większą popularność nie tylko ze względu na walory smakowe, ale również zdrowotne i środowiskowe. W czasopiśmie JAMA Network Open opublikowano badanie, w którym sprawdzono czy każda dieta oparta na produktach pochodzenia roślinnego jest jednakowo zdrowa.

Analizie poddano dietę ponad 132 tysięcy osób. Okazało się, że osoby spożywające zdrową żywność pochodzenia roślinnego (zboża, warzywa, owoce) mają niższe ryzyko zachorowania na nowotwór i choroby sercowo-naczyniowe oraz niższe ryzyko zgonu z jakiegokolwiek powodu. Podobnej zależności nie zauważono u osób spożywających w większości dietę opartą na „niezdrowych” produktach pochodzenia roślinnego (soki, przetworzone produkty pochodzenia roślinnego mające być substytutem mięsa, wysoko przetworzone produkty zbożowe).

Badanie po raz kolejny potwierdza, że ograniczenie spożywania produktów odzwierzęcych i większy udział w diecie nieprzetworzonych produktów pochodzenia roślinnego ma prozdrowotne działanie.

jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen

Ryzyko migotania przedsionków związane z lekami onkologicznymi może być niedoszacowane

W czasopiśmie Journal of the American College of Cardiology opublikowano badanie, w którym sprawdzono liczbę incydentów migotania przedsionków w badaniach klinicznych. Analizie poddano 191 badań klinicznych II i III fazy, w których łącznie przebadano 16 leków onkologicznych stosowanych w monoterapii. Częstość zgłaszania migotania przedsionków zależnie od rodzaju badanego leku wahała się od 0,26 do 4,92 na 100 osobolat. W grupie otrzymującej placebo zgłoszono 0,25 incydentów migotania przedsionków na 100 osobolat.

Autorzy pracy podkreślają, że wiele leków onkologicznych może zwiększać ryzyko migotania przedsionków. Bardzo ważne jest zatem, aby na etapie badań klinicznych zidentyfikować te z nich, które szczególnie podnoszą to ryzyko, co pozwoli objąć pacjentów stosujących te leki szczególnym nadzorem kardiologicznym.

www.jacc.org

Olanzapina zmniejsza ryzyko niedożywienia w trakcie leczenia onkologicznego

Niedożywienie jest problemem dotykającym 30-80% chorych leczonych z powodu zaawansowanych nowotworów. W badaniu opublikowanym w Journal of Clinical Oncology sprawdzono, czy olanzapina (lek przeciwpsychotyczny i stabilizujący nastrój) zmniejsza ryzyko niedożywienia w trakcie leczenia onkologicznego.

W badaniu wzięło udział 124 chorych na zaawansowanego raka żołądka, dróg żółciowych, trzustki lub płuca. 63 chorych w trakcie chemioterapii otrzymało 2,5 mg olanzapiny 1xdz przez 12 tygodni, a 61 placebo. W czasie chemioterapii, u 60% pacjentów otrzymujących olanzapinę odnotowano przyrost masy ciała o więcej niż 5% w porównaniu z 9% w grupie z placebo. Poprawę apetytu zgłosiło 43% chorych stosujących olanzapinę i 13% chorych w grupie z placebo. U większości osób olanzapina była dobrze tolerowana.

ascopubs.org

Mężczyźni po przebytym w dzieciństwie leczeniu onkologicznym rzadziej chcą mieć potomstwo

Postępy w leczeniu onkologicznym sprawiły, że coraz więcej osób, które w dzieciństwie zachorowały na nowotwór udaje się wyleczyć. Wiadomo, że przebyte w młodości onkologiczne leczenie może uszkadzać płodność, jednak brakuje badań oceniających chęć posiadania potomstwa przez osoby wyleczone z nowotworu. W badaniu opublikowanym w czasopiśmie Cancer 1317 mężczyzn, którzy w młodości przebyli leczenie onkologiczne, wypełniło kwestionariusz na temat chęci posiadania potomstwa. Ich odpowiedzi porównano z odpowiedziami ich rodzeństwa.

Zauważono, że większość mężczyzn chciała mieć potomstwo, jednak pragnienie to było mniejsze wśród mężczyzn, którzy w młodości przebyli leczenie onkologiczne (odpowiednio 74% i 82%). Aż 25% mężczyzn, którzy w młodości przebyli leczenie onkologiczne, z uwagi na problemy z płodnością nie zrealizowało chęci posiadania potomstwa. Był to wynik 5-krotnie wyższy niż w grupie kontrolnej.

acsjournals.onlinelibrary.wiley.com

źródło: Onkoserwis – serwis onkologiczny dla dziennikarzy – Polska Liga Walki z Rakiem

ZOBACZ: ONKOSERWIS KWIECIEŃ 2023