Rak płuca to najczęstszy nowotwór złośliwy u człowieka. Każdego roku diagnozuje się ponad 22 000 nowych zachorowań na nowotwory złośliwe płuca. Według klasyfikacji WHO nabłonkowe nowotwory płuca dzieli się na dwie grupy: niedrobnokomórkowe i drobnokomórkowe. Poniższy poradnik zawiera informacje dotyczące objawów, diagnostyki oraz wykrywania raka płuca.

SPIS TREŚCI:

 

Jakie są wczesne objawy raka płuc?

Określone objawy raka płuc pojawiają się docelowo u większości chorych na nowotwór w klatce piersiowej. Warto pamiętać, że we wczesnych stadiach raka płuca, guz może nie dawać jakichkolwiek symptomów alarmowych.

Późne rozpoznanie choroby negatywnie wpływa na rokowania. Niestety, w przypadku zaawansowanej choroby, większość pacjentów z rakiem płuca nie kwalifikuje się do zabiegu operacyjnego.

Guz pierwotny płuc rośnie najczęściej w sposób bezobjawowy. Jest to główny problem związany z jego wczesnym wykrywaniem i diagnostyką. Pierwsze objawy raka płuc i pojawienie się symptomów choroby nowotworowej wiążą się z reguły ze wzrostem w organizmie guza pierwotnego naciekającego tkanki zewnątrzpłucne bądź z jego rozrostem wewnątrzoskrzelowym.

Rak płuca szerzy się przez ciągłość, naciekając miąższ płuca, drogą naczyń limfatycznych (węzły cłonne) i drogą naczyń krwionośnych (przerzuty odległe). Płuco jako organ, stanowi idealne środowisko do długiego rozwoju nowotworu bez charakterystycznych objawów choroby nowotworowej.

Wykrycie guza na wczesnym etapie zaawansowania daje nadzieję na wykonanie możliwie doszczętnego zabiegu chirurgicznego i usunięcie raka płuca zanim choroba rozprzestrzeni się na inne narządy. Jak podkreślają eksperci – oprócz profilaktyki raka płuca – kluczowe znaczenie odgrywa szybka diagnostyka i możliwe wczesne wykrycie choroby.

Pomimo dynamicznego rozwoju onkologii i wprowadzania nowych metod leczenia (immunoterapia, leczenie celowane), rak płuca to choroba w której rokowania pozostają najczęściej niepomyślne.

Rak płuc – początkowe objawy

objawy raka płuc w przypadku wczesnego stadium zaawansowania choroby są z reguły niespecyficzne, dlatego nowotwór płuca diagnozowany jest najczęściej przypadkowo podczas wykonywania badania rentgenowskiego bądź tomografii komputerowej z zupełnie innych wskazań.

Potencjalne symptomy i objawy raka płuca są charakterystyczne również dla innych jednostek chorobowych i mogą być wywołane przez mniej poważne schorzenia.

Z tego powodu potencjalne symptomy choroby nowotworowej są często mylone, ignorowane lub próbuje się je łagodzić różnymi sposobami np. antybiotykami.

rak płuca objawy

Najczęstsze objawy raka płuc

  1. Kaszel jest najczęstszym objawem raka płuca (45-75% chorych), z czego u 1/3 pacjentów przebiega z odkrztuszaniem wydzieliny. Występuje częściej i wcześniej w guzach położonych centralnie w drzewie oskrzelowym (rak płaskonabłonkowy i drobnokomórkowy), natomiast rzadziej i później w guzach położonych obwodowo (rak gruczołowy i wielokomórkowy). Rak płuc, to podstępna choroba, dlatego pojawienie się długotrwałego kaszlu (trwającego dłużej niż 2-3 tygodnie) lub zmiana charakteru dotychczas występującego kaszlu są  potencjalnymi objawami raka płuca, o których powinno poinformować się lekarza.
  2. Duszności i świszczący oddech – duszność jest drugim pod względem częstości występowania objawem raka płuc (30-50% chorych). Pojawia się ona u palaczy jako skutek przewlekłego zapalenia oskrzeli oraz rozedmy. Jeżeli duszność wyraźnie się nasila, należy o tym fakcie poinformować lekarza. Duszność może mieć wiele przyczyn. Niekiedy rozrastający się guz blokuje całkowicie lub częściowo światło jednego z głównych oskrzeli, co może prowadzić do niedodmy i powstania zakażenia w części płuc. Takie symptomy mogące sugerować chorobę nowotworową wymagają pilnej konsultacji u lekarza pierwszego kontaktu, pulmonologa lub specjalisty onkologa.
  3. Świszczący dźwięk jako objaw choroby – rak płuca, który jest związany z nabłonkiem wyściełającym, może sprzyjać gromadzeniu się płynu w przestrzeni jamy opłucnej. Nosi to nazwę wysięku opłucnowego. Jeżeli gromadzi się duża objętość tego płynu, to dochodzi do ucisku na płuco, co powoduje duszność. Nowotwór płuca może powodować zwężenie jednego z głównych oskrzeli lub tchawicy, czego skutkiem jest powstanie szczególnego typu świszczącego dźwięku, zwykle podczas wydychania powietrza, noszącego nazwę stridor. Jest to poważny objaw raka płuca wymagający szybkiej konsultacji u lekarza.
  4. Odkrztuszanie wydzieliny z krwią i chrypka to groźne objawy, które mogą sugerować raka płuca. Odkrztuszanie krwi lub plwociny zawierającej krew stanowią niepokojące symptomy i potencjalne objawy raka płuc, który muszą zostać pilnie skonsultowane z lekarzem. Terminem medycznym określającym to zjawisko jest krwioplucie. Przyczyn odkrztuszania wydzieliny z zawartością krwi jest wiele np. infekcja w obrębie klatki piersiowej, jednak u 19-29% chorych na raka płuca stanowi ona objaw ich choroby nowotworowej.
  5. Chrypka występuje w dużej części populacji, a zwłaszcza u osób często zapadających na przeziębienia lub infekcje toczące się w obrębie klatki piersiowej. W przypadku palaczy, chrypka która nie ustępuje po okresie 2-3 tygodni, powinna zostać zdiagnozowana przez lekarza rodzinnego.
  6. Uczucie zmęczenia i utrata wagi – rak płuc to bardzo podstępna choroba, która może rozwijać się w organizmie chorego latami, a równocześnie nie dawać żadnych specyficznych symptomów. Znacząca utrata masy ciała wynosząca około 6 kilogramów występuje u ponad połowy pacjentów cierpiących z powodu raka płuc i jest częstym symptomem choroby nowotworowej płuc.
  7. Uczucie zmęczenia lub znużenia to potencjalne symptom nowotworu płuc, które występują jednak dość często w kontekście innych chorób i mogą być spowodowane wieloma przyczynami. Pojawienie się tych symptomów z niewyjaśnionych przyczyn u osoby palącej lub eks-palacza powinno być potraktowane poważnie. Zalecane jest pilne wykonanie RTG klatki piersiowej.
  8. Ból w klatce piersiowej i barkach – potencjalne objawy raka płuc to także silny ból w klatce piersiowej, który – jak szacują eksperci – występuje u 25-50% chorych. Jest on zazwyczaj skutkiem naciekania przez raka płuc ściany klatki piersiowej, żeber lub kręgosłupa. Niekiedy rak płuca rozwija się w szczytach tego organu (guz Pancoasta), powodując powstanie dolegliwości bólowych zlokalizowanych w okolicy barku.
  9. Jeżeli do rozwoju guza Pancoasta dochodzi w szczycie jednego płuca, u chorych dochodzi często do specyficznych objawów, obejmujących opadanie powieki, zwężenie źrenicy i zanik potliwości po jednej stronie twarzy. Wiąże się to z wynikiem działania guza nowotworowego, który powoduje uszkodzenie nerwy przebiegającego w rejonie szyi i unerwiającego obszar twarzy.
  10. Zespół żyły głównej górnej – żyła główna górna położona jest w prawym górnym śródpiersi w bezpośrednim sąsiedztwie oskrzela głównego prawego i licznych węzłów chłonnych śródpiersia odprowadzających chłonkę z całej prawej i części lewej połowy klatki piersiowej. Ze względu na wiotkość ściany, niskie ciśnienie wewnątrznaczyniowe i swoją lokalizację podatna jest na ucisk i zamknięcie jej światła. W około 85-95% przypadków bezpośrednią przyczyną zespołu żyły głównej górnej jest nowotwór w klatce piersiowej. Klasycznymi objawami raka płuca w kontekście zespołu żyły głównej górnej są obrzęk twarzy i szyi, duszność, kaszel, zaczerwienienie skóry twarzy. Ponadto chorzy skarżą się na trudności w przełykaniu, chrypkę, zawroty i bóle głowy, bóle w klatce piersiowej.

ZOBACZ POWIĄZANE: JAKIE OBJAWY DAJE NOWOTWÓR

Rak płuca przerzuty

Niekiedy u pacjentów chorych na raka płuca nie pojawiają się żadne objawy związane z jego obecnością nowotworu w płucach, występują natomiast objawy wywołane przerzutami. Rak płuc daje przerzuty zazwyczaj do węzłów chłonnych, kości, wątroby i mózgu. W takim przypadku mogą one powodować odpowiednio: powiększenie węzłów chłonnych, ból i złamania kości, żółtaczkę, napady padaczkowe.

Objawy związane z przerzutami raka płuca do innych narządów mają postać: ból lub złamania kośćca (przerzuty do kości), dysfagia przy ucisku przełyku przez powiększone węzły chłonne śródpiersia, żółtaczka przy przerzutach raka płuca do wątroby.

Wszelkie niepokojące symptomy i potencjalne objawy raka płuc, które utrzymują się przez dłuższy czas i mają charakter nawracający powinny być wskazaniem do konsultacji z lekarzem i wykonania badań diagnostycznych.

rak płuc

Rak płuca – wykrywanie i diagnostyka obrazowa

Każdy pacjent z podejrzeniem raka płuca poddawany jest w pierwszej kolejności rutynowemu badania fizykalnemu. Podstawową składową w procesie wykrywania raka płuca jest dokładny wywiad chorobowy, w celu ustalenia objawów, które mogą być związane z chorobą.

Wystąpienie niepokojących objawów mogących sugerować rozwój raka płuca wymaga przeprowadzenia badań obrazowych, które pozwolą wykluczyć chorobę lub ocenić jej zasięg.

Podstawowym narzędziem diagnostycznym w przypadku podejrzenia nowotworu płuca jest wykonanie RTG klatki piersiowej. Objawy raka płuca widoczne w badaniu RTG klatki piersiowej mogą być różnorodne – w zależności od lokalizacji raka, jego wielkości czy obecności innych zmian (np. zwłóknienia).

Istotne znaczenie w ocenie zaawansowania procesu nowotworowego ma również badanie tomografem komputerowym. Za pomocą tomografii zwykle można ocenić stopień zaawansowania nowotworu w klatce piersiowej.

W celu dokładnej oceny obecności przerzutów raka płuca w węzłach chłonnych oraz poza klatką piersiową coraz częściej wykorzystuje się pozytonową tomografię emisyjną (PET).

Chorym z rakiem płuca wykonuje się podstawowe badania krwi oraz ocenę ogólną moczu, w celu wykluczenia innych chorób współistniejących. Warto również określić stężenie markerów nowotworowych CAE i CA 125.

ZOBACZ WIĘCEJ: DIAGNOSTYKA RAKA PŁUC

Ocena stopnia zaawansowania raka płuca

Następnym etapem w diagnostyce raka płuca jest próba uzyskania materiału tnkankowego lub komórkowego do oceny mikroskopowej. Może to być cytologiczna ocena plwociny, ale dąży się do wykonania bronchoskopii.

Celem pogłębionej diagnostyki raka płuca jest dokładne określenie histologicznego typu i podtypu nowotworu, określenie charakterystyki molekularnej (celem zastosowania leczenia celowanego lub immunoterapii) oraz ocena zaawansowania guza w momencie jego wykrycia.

Dzięki badaniu histopatologicznemu możliwe jest rozróżnienie czy u danego chorego mamy do czynienia z rakiem drobnokomórkowym płuca (około 20% przypadków) czy typem niedrobnokomórkowym (około 80% przypadków).

Standardem diagnostyki raka płuca w zaawansowanym stadium rozwoju powinno być przeprowadzenie badań molekularnych w kierunku mutacji genu EGFR oraz rearanżacji ALK. Wykrycie zaburzeń molekularnych w guzie jest możliwe na podstawie badania materiału tkankowego lub komórkowego oraz oceny obecnego w osoczu wolnego DNA (tzw. płynna biopsja).

W przypadku choroby w zaawansowanym stadium warto zapytać lekarza o badania w kontekście zastosowania immunoterapii. W leczeniu immunologicznym raka płuca znajdują obecnie zastosowanie takie leki immunokompetentne jak: niwolumab, pembrolizumab, atezolizumab lub durwalumab. Jak podkreślają eksperci, szansą dla wielu chorych z zaawansowanym rakiem płuca jest udział w badaniach klinicznych.

Ustalenie stopnia zaawansowania choroby oraz cech molekularnych guza ma podstawowe znaczenie w wyborze optymalnej metody leczenia.

Rak płuc leczenie

Szczegółowe metody leczenia raka płuca oraz rokowania ustala się na podstawie typu histologicznego guza, stadium zaawansowania oraz ogólnej sprawności pacjenta.

W przypadku raka niedrobnokomórkowego płuca możliwe jest zastosowanie leczenia radykalnego lub paliatywnego (u chorych z zaawansowanym nowotworem).

W przypadku raka drobnokomórkowego główną metodą leczenia jet chemioterapia. W ostatnich latach pojawiły się przesłanki do stosowania immunoterapii w tej grupie chorych (brak refundacji w Polsce).

Jak podkreślają eksperci – w przypadku nowotworu złośliwego płuca warto rozważyć leczenie w ośrodku mającym doświadczenie oraz dostęp do wszystkich metod stosowanych w terapii raka płuca. W Polsce trwają prace nad koncepcją uruchomienia sieci wyspecjalizowanych ośrodków typu Lung Cancer Unit, specjalizujących się w leczeniu tej choroby.

ZOBACZ WIĘCEJ: RAK PŁUC – BAZA WIEDZY