Rak płuca to najczęstszy nowotwór złośliwy u człowieka. Każdego roku w Polsce diagnozuje się ponad 22 000 nowych zachorowań na nowotwory złośliwe płuca. Ten typ nowotworu stanowi aktualnie największe wyzwanie dla onkologii w Polsce, ale i na świecie. Według klasyfikacji Światowej Organizacji Zdrowia nabłonkowe nowotwory płuca dzieli się na dwie kluczowe grupy: niedrobnokomórkowe i drobnokomórkowe. Sposób leczenia i rokowania zależą od właściwego rozpoznania. 

Kluczowe pozostaje wykrycie choroby na wczesnym etapie rozwoju, co zwiększa szanse na zastosowanie skutecznego leczenia. Niestety, objawy raka płuca są niespecyficzne, dlatego guz rozpoznawany jest najczęściej w zaawansowanym stadium.

Poniższy poradnik zawiera informacje dotyczące objawów, diagnostyki oraz wykrywania raka płuca.

SPIS TREŚCI:

Rak płuca – choroba nowotworowa

Rak płuca pozostaje najczęstszą przyczyną zgonów z powodu nowotworów złośliwych oby płci. Choroba szerzy się przez ciągłość, naciekając miąższ płuca, drogą naczyń limfatycznych (węzły chłonne) i drogą naczyń krwionośnych (przerzuty odległe).

Płuco jako organ, stanowi idealne środowisko do wieloletniego rozwoju nowotworu bez charakterystycznych objawów choroby nowotworowej.

Wykrycie guza na wczesnym etapie zaawansowania daje nadzieję na wykonanie możliwie doszczętnego zabiegu chirurgicznego i usunięcie raka płuca zanim choroba rozprzestrzeni się na inne narządy. Jak podkreślają eksperci – oprócz profilaktyki raka płuca – kluczowe znaczenie odgrywa szybka diagnostyka i możliwe wczesne wykrycie choroby. Późne rozpoznanie choroby negatywnie wpływa na rokowania. Niestety, w przypadku zaawansowanej choroby, większość pacjentów z rakiem płuca nie kwalifikuje się do zabiegu operacyjnego.

Guz pierwotny płuc rośnie najczęściej w sposób bezobjawowy. Jest to główny problem związany z jego wczesnym wykrywaniem i diagnostyką. Pierwsze objawy raka płuc i pojawienie się symptomów choroby nowotworowej wiążą się z reguły ze wzrostem w organizmie guza pierwotnego naciekającego tkanki zewnątrzpłucne bądź z jego rozrostem wewnątrzoskrzelowym.

Pomimo dynamicznego rozwoju onkologii i wprowadzania nowych metod leczenia (immunoterapia, leczenie celowane), rak płuca to choroba, której leczenie pozostaje wyzwaniem dla współczesnej medycyny. 

rak płuca objawy

Początkowe objawy raka płuc

Objawy raka płuc w przypadku wczesnego stadium zaawansowania choroby są z reguły niespecyficzne, dlatego nowotwór płuca diagnozowany jest najczęściej przypadkowo podczas wykonywania badania rentgenowskiego bądź tomografii komputerowej z zupełnie innych wskazań.

Objawy raka płuc są niespecyficzne i mylone z objawami infekcji dróg oddechowych. Zanim chory zostanie skierowany na badania obrazowe, zazwyczaj otrzymuje antybiotyk.

Potencjalne symptomy i objawy raka płuca są charakterystyczne również dla innych jednostek chorobowych i mogą być wywołane przez mniej poważne schorzenia. Z tego powodu potencjalne symptomy choroby nowotworowej są często mylone, ignorowane lub próbuje się je łagodzić różnymi sposobami np. antybiotykami.

Uwaga! Jeśli obserwujesz u siebie nawracające objawy infekcji dróg oddechowych, czujesz zmęczenie czy doświadczasz utraty masy ciała – zwróć się do lekarza rodzinnego z prośbą o wykonanie zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej. Jeśli niepokojące objawy utrzymują się lub nawracają – poproś o konsultację pulmonologiczną.

W tym miejscu warto wspomnieć również o  profilaktyce i badaniach przesiewowych w kierunku raka płuca. Do badań skriningowych kwalifikuje się osoby, u których nie występują objawy kliniczne raka płuc, a które mają zwiększone ryzyko jego rozwoju (przede wszystkim palacze tytoniu).

W badaniach przesiewowych w kierunku raka płuc wykorzystuje się niskodawkową tomografię komputerową (NDTK), która używa znacznie mniejszej dawki promieniowania rentgenowskiego niż klasyczna tomografia komputerowa. Takie badania w kierunku raka płuca można wykonać w wielu miejscach w Polsce w ramach Ogólnopolskiego Programu Wczesnego Wykrywania Raka Płuca.

Rak płuca – najczęstsze objawy

  • Kaszel – jest najczęstszym objawem raka płuca (45-75% chorych), z czego u 1/3 pacjentów przebiega z odkrztuszaniem wydzieliny. Występuje częściej i wcześniej w guzach położonych centralnie w drzewie oskrzelowym (rak płaskonabłonkowy i drobnokomórkowy), natomiast rzadziej i później w guzach położonych obwodowo (rak gruczołowy i wielokomórkowy). Pojawienie się długotrwałego kaszlu (trwającego dłużej niż 2-3 tygodnie) lub zmiana charakteru dotychczas występującego kaszlu są potencjalnymi objawami raka płuca, o których powinno poinformować się lekarza.
  • Duszności i świszczący oddech – duszność jest drugim pod względem częstości występowania objawem raka płuc (30-50% chorych). Pojawia się ona u palaczy jako skutek przewlekłego zapalenia oskrzeli oraz rozedmy. Jeżeli duszność wyraźnie się nasila, należy o tym fakcie poinformować lekarza. Duszność może mieć wiele przyczyn. Niekiedy rozrastający się guz blokuje całkowicie lub częściowo światło jednego z głównych oskrzeli, co może prowadzić do niedodmy i powstania zakażenia w części płuc. Takie symptomy mogące sugerować chorobę nowotworową wymagają pilnej konsultacji u lekarza pierwszego kontaktu, pulmonologa lub specjalisty onkologa.
  • Świszczący dźwięk jako objaw choroby – rak płuca, który jest związany z nabłonkiem wyściełającym, może sprzyjać gromadzeniu się płynu w przestrzeni jamy opłucnej. Nosi to nazwę wysięku opłucnowego. Jeżeli gromadzi się duża objętość tego płynu, to dochodzi do ucisku na płuco, co powoduje duszność. Nowotwór płuca może powodować zwężenie jednego z głównych oskrzeli lub tchawicy, czego skutkiem jest powstanie szczególnego typu świszczącego dźwięku, zwykle podczas wydychania powietrza, noszącego nazwę stridor. Jest to poważny objaw raka płuca wymagający szybkiej konsultacji u lekarza.
  • Odkrztuszanie wydzieliny z krwią i chrypka – to groźne objawy, które mogą sugerować raka płuca. Odkrztuszanie krwi lub plwociny zawierającej krew stanowią niepokojące symptomy i potencjalne objawy raka płuc, który muszą zostać pilnie skonsultowane z lekarzem. Terminem medycznym określającym to zjawisko jest krwioplucie. Przyczyn odkrztuszania wydzieliny z zawartością krwi jest wiele np. infekcja w obrębie klatki piersiowej, jednak u 19-29% chorych na raka płuca stanowi ona objaw ich choroby nowotworowej.
  • Chrypka – występuje w dużej części populacji, a zwłaszcza u osób często zapadających na przeziębienia lub infekcje toczące się w obrębie klatki piersiowej. W przypadku palaczy, chrypka która nie ustępuje po okresie 2-3 tygodni, powinna zostać zdiagnozowana przez lekarza rodzinnego.
  • Uczucie zmęczenia i utrata wagi – rak płuca to bardzo podstępna choroba, która może rozwijać się w organizmie chorego latami, a równocześnie nie dawać żadnych specyficznych symptomów. Znacząca utrata masy ciała wynosząca około 6 kilogramów występuje u ponad połowy pacjentów cierpiących z powodu raka płuc i jest częstym symptomem choroby nowotworowej płuc.
  • Uczucie zmęczenia lub znużenia to potencjalne symptom nowotworu płuc, które występują jednak dość często w kontekście innych chorób i mogą być spowodowane wieloma przyczynami. Pojawienie się tych symptomów z niewyjaśnionych przyczyn u osoby palącej lub eks-palacza powinno być potraktowane poważnie. Zalecane jest pilne wykonanie RTG klatki piersiowej.
  • Ból w klatce piersiowej i barkach – potencjalne objawy raka płuc to także silny ból w klatce piersiowej, który – jak szacują eksperci – występuje u 25-50% chorych. Jest on zazwyczaj skutkiem naciekania przez raka płuc ściany klatki piersiowej, żeber lub kręgosłupa. Niekiedy rak płuca rozwija się w szczytach tego organu (guz Pancoasta), powodując powstanie dolegliwości bólowych zlokalizowanych w okolicy barku.
  • Jeżeli do rozwoju guza Pancoasta dochodzi w szczycie jednego płuca, u chorych dochodzi często do specyficznych objawów, obejmujących opadanie powieki, zwężenie źrenicy i zanik potliwości po jednej stronie twarzy. Wiąże się to z wynikiem działania guza nowotworowego, który powoduje uszkodzenie nerwy przebiegającego w rejonie szyi i unerwiającego obszar twarzy.
  • Zespół żyły głównej górnej – żyła główna górna położona jest w prawym górnym śródpiersi w bezpośrednim sąsiedztwie oskrzela głównego prawego i licznych węzłów chłonnych śródpiersia odprowadzających chłonkę z całej prawej i części lewej połowy klatki piersiowej. Ze względu na wiotkość ściany, niskie ciśnienie wewnątrznaczyniowe i swoją lokalizację podatna jest na ucisk i zamknięcie jej światła. W około 85-95% przypadków bezpośrednią przyczyną zespołu żyły głównej górnej jest nowotwór w klatce piersiowej.

ZOBACZ POWIĄZANE: JAKIE OBJAWY DAJE NOWOTWÓR

rak płuc

Rak płuc – przerzuty

Niekiedy u pacjentów chorych na raka płuca nie pojawiają się objawy związane z obecnością pierwotnego nowotworu w płucach, występują natomiast symptomy wywołane przerzutami. Rak płuc daje przerzuty zazwyczaj do węzłów chłonnych, kości, wątroby i mózgu. W takim przypadku mogą one powodować odpowiednio: powiększenie węzłów chłonnych, ból i złamania kości, żółtaczkę, napady padaczkowe.

Wszelkie niepokojące symptomy, które utrzymują się przez dłuższy czas i mają charakter nawracający – powinny być wskazaniem do konsultacji z lekarzem i wykonania badań diagnostycznych.

Objawy związane z przerzutami raka płuca do innych narządów mają postać:

  • ból lub złamania kośćca (przerzuty do kości)
  • dysfagia (przy ucisku przełyku przez powiększone węzły chłonne śródpiersia)
  • żółtaczka (przy przerzutach raka płuca do wątroby)

Diagnostyka i wykrywanie raka płuca

Każdy pacjent z podejrzeniem raka płuca poddawany jest w pierwszej kolejności rutynowemu badania fizykalnemu. Podstawową składową w procesie wykrywania raka płuca jest dokładny wywiad chorobowy, w celu ustalenia objawów, które mogą być związane z chorobą.

Wystąpienie niepokojących objawów mogących sugerować rozwój raka płuca wymaga przeprowadzenia badań obrazowych, które pozwolą wykluczyć chorobę lub ocenić jej zasięg.

Podstawowym narzędziem diagnostycznym w przypadku podejrzenia nowotworu płuca jest wykonanie RTG klatki piersiowej. Objawy raka płuca widoczne w badaniu RTG klatki piersiowej mogą być różnorodne – w zależności od lokalizacji raka, jego wielkości czy obecności innych zmian (np. zwłóknienia).

Istotne znaczenie w ocenie zaawansowania procesu nowotworowego ma również badanie tomografem komputerowym. Za pomocą tomografii zwykle można ocenić stopień zaawansowania nowotworu w klatce piersiowej.

W celu dokładnej oceny obecności przerzutów raka płuca w węzłach chłonnych oraz poza klatką piersiową coraz częściej wykorzystuje się pozytonową tomografię emisyjną (PET).

Chorym z rakiem płuca wykonuje się podstawowe badania krwi (morfologia, CRP, kreatynina, bilirubina, aminotransferazy) oraz ocenę ogólną moczu – w celu wykluczenia innych chorób współistniejących. Warto również określić stężenie markerów nowotworowych CAE i CA 125.

W przypadku nieprawidłowego wyniku badania rentgenowskiego klatki piersiowej sugerującego obecność nowotworu płuc, lekarz POZ powinien skierować Pacjenta do pulmonologa bądź onkologa. Następnym etapem postępowania będzie diagnostyka pogłębiona, która pozwoli na postawienie dokładnego rozpoznania, ocenę stopnia zaawansowania klinicznego choroby, a także zaplanowanie optymalnej terapii.

ZOBACZ WIĘCEJ: DIAGNOSTYKA RAKA PŁUC

nowotwór płuca

Ocena stopnia zaawansowania i cech molekularnych guza płuca

Ważnym etapem w diagnostyce raka płuca jest próba uzyskania materiału tnkankowego lub komórkowego do oceny mikroskopowej. Może to być cytologiczna ocena plwociny, ale dąży się do wykonania bronchoskopii.

Celem pogłębionej diagnostyki raka płuca jest dokładne określenie histologicznego podtypu nowotworu, określenie charakterystyki molekularnej (celem zastosowania leczenia celowanego lub immunoterapii) oraz ocena zaawansowania guza w momencie jego wykrycia.

W przypadku potwierdzenia obecności zmian w badaniach obrazowych, konieczne będzie pobranie materiału do badania histopatologicznego celem określenia podtypu raka płuca.

Dzięki badaniu histopatologicznemu możliwe jest rozróżnienie czy u danego chorego mamy do czynienia z rakiem drobnokomórkowym płuca (około 20% przypadków) czy typem niedrobnokomórkowym (około 80% przypadków).

Należy podkreślić, że rak płuca jest chorobą niejednorodną, może różnić się podtypem histologicznym, agresywnością (stopniem zróżnicowania) oraz obecnością predykcyjnych czynników molekularnych (obecność mutacji w genie EGFR, rearanżacja w genach ALK, ROS1, ekspresja białka PD-L1 na powierzchni komórek nowotworowych).

Ustalenie stopnia zaawansowania choroby oraz cech molekularnych guza ma fundamentalne znaczenie w wyborze optymalnej metody leczenia.

W niektórych przypadkach – jeśli istnieją wskazania i dany ośrodek dysponuje takimi możliwościami – lekarz może zlecić wykonanie sekwencjonowania nowej generacji (NGS). W takim przypadku oprócz trzech podstawowych zaburzeń molekularnych poszukiwane będą również te rzadsze, których wykrycie umożliwia leczenie celowane (również nierefundowane). Do tych zaburzeń należą zaburzenia w genach: BRAF, KRAS, MET, RET, NTRK, HER2.

Rak płuca – leczenie i rokowania

Szczegółowe metody leczenia raka płuca oraz rokowania ustala się na podstawie typu histologicznego i molekularnego guza, stadium zaawansowania choroby oraz ogólnej sprawności pacjenta.

W przypadku niedrobnokomórkowego raka płuca bardzo ważne jest określenie podtypu tego nowotworu (rak gruczołowy, rak płaskonabłonkowy, rak wielkokomórkowy, rak NOS). W przypadku raka niepłaskonabłonkowego NDRP leczenie (tzw. celowane) może zostać zaproponowane po określeniu genetycznych czynników predykcyjnych (mutacja w genie EGFR, rearanżacja w genie ALK i ROS1). W przypadku braku wspomnianych zaburzeń molekularnych oraz w przypadku raka płaskonabłonkowego – konieczne jest określenie statusu ekspresji PD-L1 na komórkach guza (immunoterapia).

W przypadku zaawansowanego drobnokomórkowego raka płuca główną metodę leczenia stanowi chemioterapia. W ostatnich latach pojawiły się przesłanki do stosowania immunoterapii w tej grupie chorych (tzw. immunochemioterapia w DRP jest refundowana w Polsce od 2021 roku).

Rak płuca zwykle diagnozowany jest w późnym stadium zaawansowania, co wiąże się ze złymi rokowaniami dla chorych. Zastosowanie najnowszych terapii oraz leczenie sprawowane przez interdyscyplinarny zespół specjalistów, dają nadzieję na poprawę ponurych statystyk.

Jak podkreślają eksperci – w przypadku nowotworu złośliwego płuca – warto rozważyć leczenie w ośrodku mającym doświadczenie oraz dostęp do wszystkich metod stosowanych w terapii raka płuca (programy lekowe, badania kliniczne). W Polsce trwają prace nad koncepcją uruchomienia sieci wyspecjalizowanych ośrodków typu Lung Cancer Unit, specjalizujących się w leczeniu tej choroby.

– Rak płuca to choroba, w której liczy się czas. Wsparcie informacyjne i szybka organizacja leczenia odgrywają tu fundamentalną rolę. Na portalu Facebook od kilku lat istnieje grupa wsparcia „Rak Płuca”, do której należy już ponad 7 tysięcy osób – pacjentów, opiekunów, ale i specjalistów. Polecam wszystkim to wartościowe i praktyczne źródło wiedzy – podsumowuje Jarosław Gośliński, redaktor naczelny portalu onkologicznego zwrotnikraka.pl.

ZOBACZ WIĘCEJ: RAK PŁUC – BAZA WIEDZY