Ministerstwo Zdrowia zleciło Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji przygotowanie rekomendacji dotyczącej Ptogramu Wczesnego Wykrywania Raka Płuca u osób ze zwiększonym, zdefiniowanym ryzykiem zachorowania – za pomocą niskodawkowej tomografii komputerowej (NDTK). Oznacza to, że niskodawkowa tomografia komputerowa klatki piersiowej wykonywana w celu wczesnego wykrycia raka płuca ma szansę trafić do koszyka świadczeń opłacanych przez NFZ – jako świadczenie gwarantowane z zakresu programów zdrowotnych.

Badanie NDTK może stać się powszechnie dostępne i bezpłatne – podobnie jak mammografia czy kolonoskopia – dla osób z określonych grup ryzyka.

Rak płuca to jeden z najgroźniejszych nowotworów złośliwych – we wczesnym stadium nie daje objawów, dlatego wykrywany jest najczęściej na późnym etapie. Jak przypominają eksperci – zmniejszenie umieralności z powodu raka płuca jest możliwe dzięki wczesnemu wykryciu choroby.

Warto przypomnieć, że w Polsce od 2022 roku działa Program Wczesnego Wykrywania Raka Płuca, który daje szansę na diagnozę choroby nawet w pierwszym stadium zaawansowania. Badania przesiewowe są adresowane do osób bez objawów choroby, u których obecne jest szczególnie wysokie ryzyko zachorowania na raka płuca.

Pilotażu został wydłużony do końca 2025 roku. Niestety, mimo dostępności NDTK w 26 ośrodkach w całej Polsce – program boryka się z niską zgłaszalnością.

Ogólnopolski Program Wczesnego Wykrywania Raka Płuca

Ogólnopolski Program Wczesnego Wykrywania Raka Płuca opiera się na wykorzystaniu niskodawkowej tomografii komputerowej (NDTK) i jest realizowany we wszystkich województwach Polski.

Program polega na wykonywaniu badań niskodawkowej tomografii komputerowej w populacji osób wysokiego ryzyka zachorowania na raka płuca. Do badań kwalifikowane są osoby, które zostaną zidentyfikowane do badania przez lekarzy ośrodka przesiewowego lub lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej i zostaną zakwalifikowani do badania.

Jak tłumaczą eksperci – głównym czynnikiem ryzyka zachorowania na raka płuca jest palenie tytoniu, ale do programu kwalifikują się także osoby z przewlekłymi chorobami płuc (takimi jak POChP), z wcześniejszą historią nowotworową, narażone na ekspozycję na czynniki szkodliwe (np. azbest) czy pracujące w zawodach wysokiego ryzyka – m.in. górnictwie i przemyśle chemicznym.

Główne cele Program Wczesnego Wykrywania Raka Płuca to:

  • zwiększenie odsetka raka płuca wykrywanego we wczesnych stadiach zaawansowania poprzez przeprowadzanie badań niskodawkowej tomografii komputerowej (NDTK) wśród populacji objętej Programem
  • zwiększenie odsetka wyleczenia (5-letnich przeżyć)
  • obniżenie umieralności na raka płuca w Polsce

WARTO WIEDZIEĆ: CZYNNIKI RAKOTWÓRCZE

Program Wczesnego Wykrywania Raka Płuca

Jak skorzystać z Programu Wczesnego Wykrywania Raka Płuca za pomocą niskodawkowej tomografii emisyjnej?

Program pilotażowy realizuje 26 podmiotów na terenie całego kraju. Kto może wziąć udział w badaniu?

1) osoby w wieku 55–74 lata, które:

  • mają konsumpcję tytoniu większą lub równą 20 paczkolatom i są aktywnymi palaczami,
  • mają konsumpcję tytoniu większą lub równą 20 paczkolatom i rzuciły palenie na nie więcej niż 15 lat (dot. ostatniego okresu abstynencji).

2) osoby w wieku 50–74 lata, które:

  • mają konsumpcję tytoniu większą lub równą 20 paczkolatom i są aktywnymi palaczami,
  • mają konsumpcję tytoniu większą lub równą 20 paczkolatom i rzuciły palenie na nie więcej niż 15 lat (dot. ostatniego okresu abstynencji),

oraz:

  • u których stwierdzono jeden z czynników ryzyka:
  • z uwagi na wykonywany zawód były narażone na działanie krzemionki, berylu, niklu, chromu, kadmu, azbestu, związków arsenu, spalin silników diesla, dymu ze spalania węgla kamiennego, sadzy,
  • ekspozycja na radon,
  • chorowały na raka płuca, chłoniaka, raka głowy i szyi lub raki zależne od palenia tytoniu, np. raka pęcherza moczowego,
  • osoby z bliskiej rodziny (krewni pierwszego stopnia) miały raka płuca,
  • chorują na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) lub samoistne włóknienie płuc (IPF).

Jeśli pacjent spełnia kryteria włączenia, powinien zadzwonić do najbliższego ośrodka wykazanego na liście dostępnej na stronie MZ (publikujemy również poniżej). Zostanie zapisany na wizytę kwalifikującą do wykonania badania klatki piersiowej za pomocą niskodawkowej tomografii komputerowej.

Całość kończy wizyta po uzyskaniu wyników badania, obejmująca w razie braku patologicznych zmian – informację o konieczności powtórzenia badania za rok oraz poradę zdrowotną. W razie wykrycia zmian – pacjent zostanie skierowany na dodatkowe badania i do leczenia onkologicznego.

SPRAWDŹ: RAK PŁUC – OBJAWY

Realizatorzy pilotażowego Programu Wczesnego Wykrywania Raka Płuca

  • Szklarska Poręba Izerskie Centrum Pulmonologii i Chemioterapii ,,Izer-Med” ul. Sanatoryjna 1, Szklarska Poręba 58-580 Dolnośląskie
  • Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Świdnicy ul. Leśna 27-29, Świdnica 58-100 Dolnośląskie
  • Wielospecjalistyczny Szpital – Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Zgorzelcu ul. Lubańska 11-12 Zgorzelec 59-900 Dolnośląskie
  • Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Jana Mikulicza-Radeckiego we Wrocławiu ul. Borowska 213 Wrocław 50-556 Dolnośląskie
  • Dolnośląskie Centrum Onkologii Pulmonologii i Hematologii we Wrocławiu ul. pl. Hirszfelda 12 Wrocław 53-413 Dolnośląskie
  • 4 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej we Wrocławiu ul. Rudolfa Weigla 5 Wrocław 50-981 Dolnośląskie
  • Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 4 w Lublinie ul. Jaczewskiego 8 Lublin 20-954 Lubelskie
  • Szpital Wojewódzki im. Prymasa Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Sieradzu ul. Armii Krajowej 7 Sieradz 98-200 Łódzkie
  • Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 1 im. Norberta Barlickiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi ul. Kopcińskiego 22 Łódź 90-153 Łódzkie
  • Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy Oddział w Krakowie ul. Garncarska 11 Kraków 31-115 Małopolskie
  • Szpital Specjalistyczny im. H. Klimontowicza w Gorlicach Ul. Węgierska 21 Gorlice 38-300 Małopolskie
  • Kujawsko-Pomorskie Centrum Pulmonologii w Bydgoszczy ul Seminaryjna 1 Bydgoszcz 85-326 Kujawsko-Pomorskie
  • Warmińsko – Mazurskie Centrum Chorób Płuc w Olsztynie ul. Jagiellońska 78 Olsztyn 10-357 Warmińsko-Mazurskie
  • Wojewódzki Szpital Specjalistyczny we Wrocławiu ul. Kamieńskiego 73A Wrocław 51-124 Dolnośląskie
  • Wojewódzkie Centrum Szpitalne Kotliny Jeleniogórskiej ul. Ogińskiego 6 Jelenia Góra 58-506 Dolnośląskie
  • Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Białej Podlaskiej ul. Terebelska 57-65 Biała Podlaska 21- 500 Lubelskie
  • SP ZOZ w Krasnymstawie ul. M. Sobieskiego 4 Krasnystaw 22-300 Lubelskie
  • 105 Kresowy Szpital Wojskowy z Przychodnią SP ZOZ w Żarach ul. Domańskiego 2 Żary 68-200 Lubuskie
  • Wielospecjalistyczny Szpital Wojewódzki w Gorzowie Wlkp. ul. Dekerta 1 Gorzów Wlkp 66- 400 Lubuskie
  • SP ZOZ MSWiA w Łodzi ul. Północna 42 Łódź 91-425 Łódzkie
  • Szpital Wojewódzki im. św. Łukasza SP ZOZ w Tarnowie ul. Lwowska 178A Tarnów 33-100 Małopolskie
  • Szpital Specjalistyczny im. Edmunda Biernackiego w Mielcu ul. Żeromskiego 22 Mielec 39-300 Podkarpackie
  • Nowe Techniki Medyczne Szpital Specjalistyczny im. Św. Rodziny Rudna Mała Rudna Mała 600 Rudna Mała gm. Głogów Małopolski 36-060 Podkarpackie
  • Szpital Powiatowy im. Jana Pawła II w Bartoszycach ul. Kardynała Wyszyńskiego 11 Bartoszyce 11-200 Warmińsko-Mazurskie
  • Szpital Kliniczny MSWiA z Warmińsko Mazurskim CO w Olsztynie Al. Wojska Polskiego 37 Olsztyn 10-228 Warmińsko-Mazurskie
  • PRO-MEDICA w Ełku ul. Baranki 24 Ełk 19-300 Warmińsko-Mazurskie

PRZEJDŹ DO: PROFILAKTYKA RAKA PŁUC

Program Wczesnego Wykrywania Raka Płuca

Niskodawkowa tomografia komputerowa płuc NDTK

Jak podkreślają eksperci, w Polsce jedynie około 20 proc. przypadków raka płuca wykrywanych jest we wczesnym stadium rozwoju tego nowotworu. Kiedy diagnoza stawiana jest w III i IV stadium, pacjent nie jest pozbawiony szans, ale są one istotnie mniejsze niż wtedy, kiedy dochodzi do wykrycia guzka niewidocznego na kliszy RTG.

Okazuje się, że na tym etapie pomóc może niskodawkowa tomografia komputerowa (NTDK) – bezpieczne i krótkie badanie diagnostyczne. W razie wykrycia zmian rakowych w płucu na wczesnym etapie, możliwa jest cała paleta działań terapeutycznych, z operacją włącznie.

Niskodawkowa tomografia komputerowa – podczas badania (trwa około 10 minut) pacjent leży na stole aparatu do tomografii. Używa się małej dawki promieniowania rentgenowskiego dla dokładnego zobrazowania płuc.

Smutna statystyka jest taka, że zgodnie z najnowszymi danymi z Krajowego Rejestru Nowotworów rak płuca wykrywany jest co roku u nieco ponad 20 tysięcy osób i mniej więcej tyle samo z jego powodu rocznie umiera. Warto przy tym pamiętać, że rak płuca rozwija się 95 proc. przypadków u długoletnich palaczy (byłych i obecnych). Istotną rolę, jak w przypadku każdego nowotworu, odgrywają też indywidualne predyspozycje genetyczne oraz środowisko, w którym żyjemy. Ryzyko rozwoju raka płuca jest wyższe na przykład u osób narażonych na spaliny diesla, azbest i inne zanieczyszczenia powietrza (smog).

Niskodawkowa tomografia komputerowa pozwala wykryć nawet bardzo małe zmiany w płucach, niezauważalne na zdjęciu rentgenowskim, przy jednoczesnym użyciu niższej dawki promieniowania.

Ogólnopolski Program Wczesnego Wykrywania Raka Płuca za pomocą niskodawkowej tomografii komputerowej klatki piersiowej daje nadzieję na poprawę ponurych statystyk.

Jak wskazują eksperci – w wielu przypadkach przeprowadzone badanie obrazowe klatki piersiowej ujawnia także inne, niepokojące zmiany: nieprawidłowości w przełyku, zmiany w tarczycy, wątrobie, nerkach i nadnerczach, inne choroby płuc, zmiany w strukturze kostnej, a nawet nieprawidłowości w sercu i naczyniach.

Badanie płuc za pomocą niskodawkowej tomografii komputerowej

Duże badania randomizowane przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych na ponad 50 tys. pacjentów wykazały, że w grupie ryzyka wśród pacjentów, którzy palili ponad 30 lat paczkę papierosów dziennie, wykrycie guzka na wcześniejszych etapach rozwoju choroby nowotworowej zmniejsza ryzyko śmierci o 20 proc.

Niskodawkowa tomografia komputerowa przekłada się na konkretne rezultaty – wydłużenie przeżycia pacjentów. W Stanach Zjednoczonych program jest standardem, w Polsce ma charakter – póki co – pilotażowy.

Dzięki wykorzystaniu badania jakim jest niskoemisyjna tomografia komputerowa płuc możliwe jest wykrycie nawet niewielkiego guza na płucu.

– Efektywność programów przesiewowych z zastosowaniem niskodawkowej tomografii komputerowej została bardzo dobrze udokumentowana, również w badaniach klinicznych z grupa kontrolną, z udziałem dużych liczbowo kohort. Badanie National Lung Screening Trial prowadzone z udziałem 53 454 osób z grupy wysokiego ryzyka zachorowania (wiek 55–74 lat i powyżej 30 paczkolat w wywiadzie) wykazało 20% zmniejszenie umieralności z powodu raka płuca w grupie poddanej niskodawkowej tomografii komputerowej, w porównaniu do osób kontrolowanych za pomocą zwykłego badania radiologicznego klatki piersiowej. Również europejski program przesiewowy NELSON potwierdził, że powtarzalne badania NDTK realizowane w grupie 15 789 osób z grup ryzyka (wiek 50–74 lat ≥ 15 paczkolat w wywiadzie) zmniejszyły w okresie 10 lat obserwacji umieralność z powodu raka płuca wśród kobiet o 39% oraz u mężczyzn o 26% – wyjaśnia na łamach raportu All.Can prof. dr hab. n. med. Joanna Didkowska.

Jak podkreślają eksperci, niskodawkowa tomografia komputerowa klatki piersiowej jest bezpieczna dla organizmu pacjenta, a dawka promieniowania rentgenowskiego w trakcie badania jest niewielka. Trwa ono kilka minut, kontrast dożylny nie jest podawany, jest też całkowicie bezbolesne.

ZOBACZ: NOWOTWORY PŁUCA – BAZA WIEDZY