Najnowsze wytyczne Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników rekomendują wprowadzenie testu HPV DNA (test na obecność wirusa brodawczaka ludzkiego wysokiego ryzyka) jako podstawowego badania przesiewowego w kierunku raka szyjki macicy – zamiast tradycyjnej cytologii. Rekomendacje ekspertów wskazują test HPV DNA (HR) jako podstawowe badanie przesiewowe, które jest skuteczniejsze niż cytologia klasyczna zarówno pod względem czułości, jak i specyficzności. Nowe podejście stanowi przełom w dotychczasowym postępowaniu ginekologicznym.

Wychodząc naprzeciw rekomendacjom ekspertów oraz oczekiwaniom pacjentek, w marcu 2025 roku Ministra Zdrowia Izabela Leszczyna podpisała rozporządzenie, na mocy którego program profilaktyki raka szyjki macicy został poszerzony o dwa nowoczesne badania: test HPV HR oraz cytologię na podłożu płynnym (LBC). Narodowy Fundusz Zdrowia rozpocznie niebawem proces zawierania umów na realizację nowych badań – w ramach wykazu świadczeń gwarantowanych.

Zmiany w programie profilaktyki raka szyjki macicy: kobiety w wieku 25-64 lata będą mogły wykonać na NFZ badanie w kierunku wirusa HPV (test HPV DNA HR). Refundowana procedura będzie przysługiwać raz na 5 lat.

Na czym polega test HPV HR i jakie są zalety tego badania?

Test HPV DNA HR – na czym polega badanie?

Dotychczas podstawowym świadczeniem finansowanym przez NFZ w ramach Programu Profilaktyki Raka Szyjki Macicy była klasyczna cytologia. Kobiety w wieku od 25 do 64 roku życia mogą wykonać ją bezpłatnie raz na trzy lata, a kobiety obciążone czynnikami ryzyka – raz w roku. Świadczeniem alternatywnym dla tradycyjnej cytologii jest test HPV DNA (HR).

Test HPV HR z genotypowaniem to badanie molekularne, które ma na celu wykrycie obecności DNA lub RNA wysokoonkogennych typów wirusów brodawczaka ludzkiego w wymazie pobranym z szyjki macicy.

– Szacuje się, że około 80 proc. populacji świata jest zakażona wirusem HPV, nie oznacza to jednak, że u wszystkich rozwinie się nowotwór. Rocznie stan przedrakowy w szyjce macicy stwierdza się u ok. 30 mln kobiet – wyjaśnia prof. Witold Kędzia, specjalista w dziedzinie położnictwa i ginekologii oraz onkologii ginekologicznej na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu.

Jak podkreśla ekspert, stany przedrakowe można wyleczyć, dlatego tak ważne jest prowadzenie badań przesiewowych w kierunku raka szyjki. Do niedawna podstawowym badaniem wykorzystywanym do tego celu była cytologia.

– Cytologia jest badaniem, które powstało 70 lat temu. Postęp medycyny, który się dokonał, daje nam aktualnie możliwości o wiele dokładniejszej diagnostyki, służącej jak najwcześniejszemu wykrywaniu ryzyka, jakie niesie ze sobą zakażenie HPV – komentuje specjalista.

Badaniem, które na to pozwala jest test HPV DNA. Na jego podstawie możliwa jest ocena, czy jesteśmy nosicielem wirusa HPV o potencjale wysokoonkogennym. Jeśli w badaniu widoczna jest obecność wirusa typu 16 lub 18, kobieta ma wykonaną płynną cytologię z tej samej próbki. Jeśli wynik jest pozytywny, badanie powinno być powtórzone za sześć miesięcy, aby zaobserwować, czy zakażenie jest trwałe.

Zgodnie z wytycznymi test molekularny na obecność wirusa HPV wysokiego ryzyka w wymazie z szyjki macicy powinien być wykonywany u kobiet powyżej 25 roku życia raz na 5 lat.

Materiał do wykonania testu na obecność materiału genetycznego wirusa HPV pobierany jest dokładnie tak, jak do badania cytologicznego, czyli w gabinecie ginekologicznym przez lekarza lub pielęgniarkę.

badanie HPV DNA HR

Badanie HPV HR – jak wygląda?

Wymaz z szyjki macicy jest pobierany na podłoże płynne, co umożliwia wykonanie testu molekularnego HPV HR i oceny mikroskopowej (LBC) z jednej próbki (triage).

W przypadku ujemnego wyniku testu HPV HR, badanie będzie wykonywane co 5 lat. W przypadku dodatniego wyniku HPV HR, z tej samej próbki, bez konieczności powtarzania wizyty zostanie wykonana cytologia na podłożu płynnym (LBC). Jeśli cytologia wykryje zmiany na szyjce macicy, pacjentka zostanie skierowana na dodatkowe badania w ramach etapu pogłębionej diagnostyki.

  • Test HPV HR – pomaga wykryć wywołujące raka szyjki macicy szczepy wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV 16 i 18)
  • Cytologia na podłożu płynnym – jest dokładniejsza i pozwala lepiej ocenić stan zdrowia szyjki macicy.

Wirus HPV a rak szyjki macicy

HPV to jeden z najpowszechniejszych wirusów na świecie. Szacuje się, że ponad 80 proc. osób aktywnych seksualnie w pewnym momencie swojego życia zarazi się wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). U 9 na 10 osób układ odpornościowy zwalcza wirusa samodzielnie w ciągu 1–2 lat. Jednak niekiedy organizm nie daje rady zakażeniu, wirus namnaża się, a infekcja przechodzi w przewlekłą.

U części osób zainfekowane komórki doprowadzają do dysplazji. Na ogół także ona jest niegroźna, ale warto ją obserwować, bo u 15–20 proc. osób postępuje aż do stanu przednowotworowego. I to jest czas na działanie.

Cały proces rozwoju raka szyjki macicy trwa 5–7, a czasem nawet 10 lat.

– Stany przedrakowe, wykryte dzięki testowi HPV DNA, można wyleczyć w ciągu jednego dnia, zapewniając kobietom kolejne lata życia – zwraca uwagę prof. Witold Kędzia.

Rak szyjki macicy rozwija się bezobjawowo, dlatego jest tak trudny do wykrycia i dlatego tak ważna jest profilaktyka. Nowoczesne badania przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy oraz szczepienia przeciwko wirusowi HPV stanowią ważny krok w skutecznej profilaktyce tej choroby.

PRZEJDŹ DO: RAK SZYJKI MACICY

test molekularny genetyczny HPV DNA

Zalety badania HPV HR DNA – profilaktyka raka szyjki macicy

  • Badanie molekularne HPV wyróżnia od cytologii jest znacznie wyższa czułość. Średnia czułość badania cytologicznego oscyluje w okolicach 60–70% w programie profilaktyki. Czułość testu molekularnego HPV DNA przekracza zdecydowanie 90%.
  • Skuteczność testu HPV DNA jest wyższa w diagnostyce szyjki macicy niż standardowej cytologii i co ważne – cytologia daje też więcej fałszywie negatywnych wyników.
  • Klasyczna cytologia jest badaniem subiektywnym – materiał pobrany do badania jest oceniany przez specjalistę. Test HPV DNA wykonywany jest przez dedykowane urządzenie, co minimalizuje ryzyko błędu do zera, dając pewność wyniku.
  • Istnieje możliwość samodzielnego pobrania próbki do badania HPV DNA (HR) przez pacjentkę za pomocą specjalnego zestawu (tzw. self-sampling).
  • Ta sama próbka po wykonaniu testu HPV DNA może być – w razie potrzeby – użyta do badania cytologicznego (cytologia płynna), dzięki czemu pacjentka nie musi przychodzić po raz drugi do gabinetu ginekologicznego.

Warto na koniec podkreślić, że wprowadzenie testu HPV DNA HR oraz cytologii płynnej nie oznacza, że powinniśmy całkowicie zrezygnować z wykonywania cytologii klasycznej. Jak podkreśla Ministerstwo Zdrowia – placówki i gabinety medyczne otrzymają czas na stopniowe przeprowadzanie zmian i wprowadzenie nowych świadczeń.

źródła: naukawpolsce.pl, e-ginekologia.pl, www.gov.pl

PRZEJDŹ DO: GINEKOLOGIA