Immunoonkologia jako metoda leczenia nowotworów wzbudza coraz większe nadzieje zarówno wśród badaczy jak i pacjentów. Wiele wskazuje, że już w ciągu kilku lat immunoonkologia stanie się główną metodą walki z wieloma typami nowotworów. Stosowane obecnie leczenie chirurgiczne, radioterapia, chemioterapia czy terapia celowana molekularnie u wielu pacjentów z zaawansowanym stadium choroby nowotworowej nie pozwalają na osiągnięcie długotrwałego przeżycia.


Terapie immunoonkologiczne mają na celu aktywację układu odpornościowego pacjenta oraz naturalnych sił obronnych organizmu do walki z komórkami rakowymi i pozwalają na znaczne wydłużenie czasu przeżycia pacjentów przy zachowaniu dobrej jakości życia. Immunoonkologia oraz różne immunoterapie raka są obecnie przedmiotem wielu badań w całej niemal onkologii (czerniak, rak płuc, nowotwory układu moczowo-płciowego, rak piersi, chłoniaki i wiele innych). Dostępne wyniki badań wskazują na to, że immunoonkologia może stanowić istotny i długo oczekiwany przez pacjentów onkologicznych przełom w leczeniu wielu typów nowotworów.

19 czerwca 2015 roku Komisja Europejska zarejestrowała niwolumab firmy Bristol-Myers Squibb w leczeniu zaawansowanego czerniaka, zarówno u pacjentów wcześniej nieleczonych, jak i po niepowodzeniu wcześniejszych terapii. To pierwszy inhibitor punktu kontrolnego PD-1 zarejestrowany w Europie (nr decyzji: EU/1/15/1014 – EMEA/H/C/3985). 20 lipca 2015 roku Komisja Europejska zarejestrowała niwolumab dla leczenia i wydłużenia przeżycia pacjentów wcześniej leczonych z zaawansowanym płaskonabłonkowym niedrobnokomórkowym rakiem płuc. W Stanach Zjednoczonych Agencja Żywności i Leków (FDA) już wcześniej wydała pozwolenia na dopuszczenie niwolumabu do obrotu w leczeniu pacjentów z nieoperacyjnym lub przerzutowym czerniakiem po progresji choroby oraz w zakresie leczenia pacjentów z przerzutowym płaskonabłonkowym niedrobnokomórkowym rakiem płuca (NDPR) z progresją lub po chemioterapii opartej na pochodnych platyny.

Jak podkreśla prof. dr hab. n. med. Piotr Rutkowski – Rok 2015 potwierdził, że kierunek badań w immunoonkologii czerniaków był słuszny i obecne przeżycia dwuletnie przy zastosowaniu immunoterapii nieswoistej – przeciwciał anty-PD-1 (m.in. niwolumabu) w zaawansowanych czerniakach sięgają 50%. Efektywność nowych terapii i ich rejestracja dramatycznie zmienia perspektywy leczenia zaawansowanego czerniaka – w chwili obecnej niezbędne jest więc zapewnienie dostępności nowych leków polskim chorym.

Immunoonkologia w leczeniu czerniaka i niedrobnokomórkowego raka płuc

Immunoonkologia, licencja CC, flickr.com, Cancer Institute of Columbia

 


NA CZYM POLEGA IMMUNOONKOLOGIA ?

Immunoonkologia w odróżnieniu od większości innych strategii leczenia systemowego nowotworów nie działa bezpośrednio na komórki nowotworowe, ale stymuluje pośrednio układ immunologiczny chorego. W przeciwieństwie do standardowej chemioterapii (cytostatyków), terapie immunologiczne nie są toksycznymi substancjami i nie obciążają zdrowych komórek.

Immunoonkologia stawia sobie za cel aktywację układu odpornościowego pacjenta oraz stymulację naturalnych sił obronnych organizmu.

Układ immunologiczny u chorych na nowotwór nie potrafi rozpoznać znajdujących się w organizmie komórek nowotworowych, ponieważ rak potrafi skutecznie oszukiwać układ odpornościowy i rozrasta się bez żadnego sprzeciwu w organizmie gospodarza. Skomplikowane mechanizmy, które doprowadzają do zahamowania funkcjonowania układu immunologicznego przez nowotwór udaje się w dużej części wytłumić właśnie dzięki nowoczesnej immunoonkologii.

Dzięki terapii immunologicznej raka sprawność układu odpornościowego pacjenta zostaje odzyskana, a organizm pacjenta – własnymi i naturalnymi siłami – podejmuje walkę chorobą nowotworową. Dzięki takim zjawiskom jak pamięć immunologiczna, istnieje szansa, że raz rozbudzone mechanizmy swoistej odpowiedzi przeciwnowotworowej umożliwią długotrwałą (wieloletnią) remisję choroby. W przypadku ipilimumabu, leku, który jest stosowany od prawie 5 lat, co 5 chory z rozsianym czerniakiem przeżywa 10 lat.


IMMUNO-ONKOLOGIA PODCZAS ASCO 2015

Immunoonkologia stanowiła jeden z przewodnich i wiodących motywów podczas ostatniej edycji konferencji ASCO (American Society of Clinical Oncology). Twórcy teorii immunologicznego nadzoru w latach 60. XX wieku (Burnet i Thomas, 1967 rok) z pewnością nie przypuszczali, że ich odkrycie będzie miało tak wielkie przełożenie terapeutyczne na onkologię. Kamieniem milowym rozwoju immunoterapii nowotworów było uświadomienie sobie kluczowej roli Limfocytów T oraz poznanie mechanizmów wzmocnienia ich aktywności.

Immunoonkologia i immunoterapia raka to bardzo szeroki obszar – jest to zarówno blokowanie (immunosupresja), odbudowa (immunorekonstrukcja), jak i pobudzanie (immunostymulacja) mechanizmów odpornościowych naszego organizmu – tzw. swoiste (dotyczy określonych komórek) lub nieswoiste. W niedalekiej przyszłości należy spodziewać się nowych możliwości terapii z wykorzystaniem immunoonkologii w wielu typach nowotworów


IMMUNOONKOLOGIA 2015 – ZASTOSOWANIE

OBECNIE:

  • Czerniak
  • Niedrobnokomórkowy rak płuca
  • Rak pęcherza moczowego
  • Rak nerkowo komórkowy
  • Chłoniaki/białaczki
  • Rak gruczołu krokowego
  • Rak piersi
  • Rak żołądka
  • Rak jelita grubego

 

PRZEWIDYWANE ZASTOSOWANIE IMMUNOONKOLOGII W TERAPII RAKA:

  • Rak piersi
  • Rak trzustki
  • Rak jelita grubego
  • Glejak wielopostaciowy
  • Drobnokomórkowy rak płuca

 

IMMUNOONKOLOGIA – KORZYŚCI I WĄTPLIWOŚCI

  • – mniejsza toksyczność, odmienna od tradycyjnej chemioterapii
    – mniej wyrażonych zjawisk oporności na leczenie z wykorzystaniem immunoonkologii
    – potencjalna komplementarność immunoterapii z innymi metodami leczenia raka (leczenie uzupełniające, leczenie konsolidujące i leczenie jednoczesne)

 

Dodatkowe pytania o immunoonkologii:

  1. Dlaczego immunoonkologia nie działa u części chorych?
  2. Dlaczego terapia immunologiczna przestaje działać u części chorych?
  3. Jakie są czynniki predykcyjne skuteczności i oporności immunoterapii nowotworów?

 


IMMUNOONKOLOGIA – NIWOLUMAB I IPILIMUMAB

Podczas ostatniego kongresu Amerykańskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej – ASCO 2015 (jeden z największych na świecie kongresów środowiska onkologicznego), uhonorowano dwóch badaczy, których prace przyczyniły się do znacznego postępu w immunoonkologii. Doktor Suzanne Topalian z Uniwersytetu Johna Hopkinsa w Sidney przyznano nagrodę im. Davida A. Karnofskiego, a dr James Allison z Uniwersytetu w Teksasie otrzymał nagrodę Science of Oncology. Towarzystwo doceniło wybitne osiągnięcia naukowców w zakresie immunoonkologii, które umożliwiły znaczny postęp w tej dziedzinie.

asco 2015 immunoonkologia
Badania doktor Suzanne Topalian nad punktem kontrolnym PD-1 i lingadem PD-L1 odegrały kluczową rolę przy opracowywaniu inhibitorów punktu kontrolnego PD-1. Jednym z leków, wykorzystujących ten mechanizm jest niwolumab. W grudniu 2014 roku Agencja Żywności i Leków (FDA) wydała pierwsze pozwolenie na dopuszczenie niwolumabu do obrotu – w leczeniu pacjentów z nieoperacyjnym lub przerzutowym czerniakiem po progresji choroby na terenie Stanów Zjednoczonych. W marcu 2015 r. niwolumab otrzymał drugie pozwolenie wydane przez FDA – w zakresie leczenia pacjentów z przerzutowym płaskonabłonkowym niedrobnokomórkowym rakiem płuca (NDPR) z progresją lub po chemioterapii opartej na pochodnych platyny.

19 czerwca 2015 roku Komisja Europejska zarejestrowała niwolumab w leczeniu zaawansowanego czerniaka, zarówno u pacjentów wcześniej nieleczonych, jak i po niepowodzeniu wcześniejszych terapii.

W maju preparat uzyskał też pozytywną opinię Komitetu ds. Produktów Leczniczych Stosowanych u Ludzi (CHMP) w leczeniu zaawansowanego płaskonabłonkowego niedrobnokomórkowego raka płuc u wcześniej leczonych pacjentów. Obecnie decyzja CHMP dotycząca stosowania leku w terapii raka płuca znajduje się w ocenie Komisji Europejskiej.

Immunoonkologia z wykorzystaniem niwolumabu pozwala zablokować receptor PD-1 na limfocytach, co skutkuje brakiem możliwości hamowania ich działania przeciwnowotworowego przez komórki czerniaka czy raka. Chorzy odpowiadają na leczenie w ciągu kilku tygodni, a odpowiedzi u części z nich utrzymują przez kilka miesięcy, a nawet lat. W odróżnieniu od chemioterapii, tolerancja leczenia niwolumabem w monoterapii jest bardzo dobra

Niwolumab to przeciwciało monoklonalne anty-PD1, które odblokowuje aktywność swoistych limfocytów T cytotoksycznych w obrębie guza nowotworowego. W normalnych warunkach, limfocyty T rozpoznające antygeny nowotworowe, po rozpoznaniu komórki nowotworowej nie są w stanie jej efektywnie wyeliminować. Komórka nowotworowa kontratakuje umieszczając na swojej powierzchni cząsteczkę PD-L1. Niwolumab, blokując receptor PD-1 na limfocycie czyni tę komórkę niewrażliwą na sygnały usypiające przekazywane przez komórkę nowotworową – opisuje Profesor Piotr Wysocki z Zachodniopomorskiego Centrum Onkologii.

Wkład drugiego naukowca nagrodzonego podczas kongresu ASCO 2015 (doktora Jamesa Allisona) w badania nad immunoonkologią umożliwił natomiast stworzenie ipilimumabu – przeciwciała CTLA-4. Preparat ten, jako pierwsza terapia immunoonkologiczna jest dostępny także dla polskich pacjentów – program lekowy z zastosowaniem ipilimumabu realizuje obecnie 18 ośrodków w Polsce. Obejmuje on chorych na zaawansowanego czerniaka, w drugiej linii leczenia, czyli po niepowodzeniu wcześniejszej terapii. Zupełnie rewolucyjną koncepcją w immunoonkologii czerniaka jest skojarzenie leczenia niwolumabem z ipilimumabem, co pozwala osiągnąć jeszcze wyższe odsetki odpowiedzi, a także dalszą poprawę parametrów przeżycia. Niestety takie psotowanie wiąże się dla pacjenta równie z nasiloną toksycznością leczenia.

Zdaniem Profesora Piotr Wysockiego: – Decyzja EMA w obecnym momencie nie oznacza żadnych zmian dla polskich pacjentów. Stanowi w tej chwili podstawę do złożenia wniosku do Agencji Oceny Technologii Medycznych o formalną ocenę farmakoekonomiczną niwolumabu w kontekście ewentualnej refundacji. Opinia AOTM będzie miała istotne znaczenie w podejmowaniu decyzji refundacyjnej przez Ministerstwo Zdrowia.Biorąc pod uwagę czas trwania ww. procedur, trudno oczekiwać pojawienia się niwolumabu w katalogu leków refundowanych przed upływem roku.

 

ASCO 2015: Immunoonkologia w leczeniu czerniaka i płaskonabłonkowego niedrobnokomórkowego raka płuc, edycja: 23.07.2015, źródło: informacja prasowa, opracował: red. Jarosław Gośliński, portal onkologiczny zwrotnikraka.pl

 

ZOBACZ:  IMMUNOTERAPIA RAKA

CO TO JEST IMMUNO-ONKOLOGIA