Emocje odgrywają ważną rolę w naszym życiu, a każda z nich pełni określoną funkcję. W niektórych sytuacjach nasilenie emocji jest tak wysokie, że zakłóca psychiczne i fizyczne funkcjonowanie naszego organizmu. Diagnoza nowotwór złośliwy stanowi wydarzenie, które drastycznie zmienia dotychczasowe życie. Naturalnym procesem w takiej sytuacji jest pojawienie się gonitwy myśli oraz burzy uczuć po rozpoznaniu choroby nowotworowej.

Niektórzy pacjenci są zdenerwowani, zszokowani czy zaniepokojeni. Inni czują się smutni, winni, a jeszcze kolejni mają poczucie niesprawiedliwości. Nie istnieje jeden wzór emocji, których powinien doświadczać pacjent onkologiczny. Wszystkie odczucia są zjawiskiem normalnym i akceptowalnym. To, jak sobie z nimi radzimy, zależy od wielu czynników – obecnej sytuacji, przeszłych doświadczeń, osobowości, wychowania i wzorów do naśladowania.

Diagnoza nowotwór złośliwy – co dalej

Nie da się zaplanować ani przewidzieć swojej reakcji na diagnozę nowotwór złośliwy, podobnie jak nie ma jednego, właściwego sposobu radzenia sobie z emocjami wywołanymi tak trudną diagnozą. Polecamy artykuł psycholog Moniki Palecznej, autorki bloga onkorodzina.pl, która pisze o tym, jak radzić sobie w obliczu diagnozy nowotwór złośliwy.

Racjonalna Terapia Zachowania

Istnieje kilka działań, które można podjąć, aby oswoić się z emocjami i wyciszyć je do odpowiedniego poziomu. Pierwszym krokiem jest oczywiście uświadomienie sobie i nazwanie własnego stanu (np. “jestem zły”, “boję się”). Następnie warto zastanowić się, co powoduje takie, a nie inne odczucia (np. “jestem zły, bo nigdy nie paliłem, a zachorowałem na raka płuc”, “boję się, że będzie mnie bolało”).

Kolejnym krokiem jest skonfrontowanie własnych myśli z faktami (np. “czy to, że nie paliłem daje 100% pewność, że nie zachoruję?”, “czy na pewno jeśli zacznę się leczyć, to dalej będę odczuwać ból?”). Emocje są silnie związane z naszymi przekonaniami i na tym założeniu bazuje Racjonalna Terapia Zachowania.

Zgodnie z Racjonalną Terapią Zachowania to nasze myśli i przekonania wpływają na to, jakie emocje odczuwamy. Doświadczanie negatywnych emocji nie jest więc wynikiem konkretnej sytuacji, ale tego, w jaki sposób interpretujemy dane zdarzenie.

Radzenie sobie z niepożądanymi emocjami polega przede wszystkim na zmianie własnych myśli i przekonań.

Osoby dotknięte chorobą nowotworową mogą przeżywać ciągle te same, niepokojące myśli dotyczące przeszłości, teraźniejszości lub przyszłości. Zignorowanie takich myśli lub próba odwrócenia od nich uwagi może działać tylko krótkoterminowo. Racjonalna Terapia Zachowania pozwala przeformułować myśli w taki sposób, by nie wywoływały one niepożądanych emocji.

Oprócz klasycznego wsparcia psychologicznego warto również skorzystać z innych rozwiązań, które pozwalają radzić sobie z emocjami.

Zdobywanie informacji

Jednym ze sposobów radzenia sobie z niepożądanymi emocjami jest zapobieganie im. Niepokój czy lęk mogą być wynikiem napływających i sprzecznych informacji, niepewności czy niewiedzy. Choroba nowotworowa, jeśli jest nowym doświadczeniem, prowadzi do wielu pytań, które mogą być źródłem stresu i silnych emocji.  Z jednej strony jest to wiele niewiadomych, a z drugiej pacjent nagle musi mierzyć się z ogromem nowych informacji. Przeładowanie informacjami może przytłaczać i dezorientować. Dlatego wsparcie informacyjne pozwala uporządkować wiedzę, a dzięki temu uspokoić emocje. Jak to zrobić?

  • Szukaj rzetelnych informacji – w internecie można znaleźć wiele sprzecznych informacji, które wzmagają niepokój. O wszystkie niejasne kwestie warto pytać lekarza prowadzącego, który zna indywidualną historię choroby pacjenta. Jeśli nie jest to możliwe można zwrócić się do różnych instytucji czy fundacji, które oferują wsparcie informacyjne.
  • Zadawaj pytania – jeśli coś nie jest jasne, można przygotować sobie listę pytań do lekarza czy pielęgniarki. Pamiętaj, że nie zawsze jest czas, aby podczas wizyty w gabinecie onkologa poruszyć wszystkie kwestie, dlatego warto zapisać je w kolejności, w jakiej są ważne w danym momencie.
  • Dowiedz się, czego się spodziewać – leczenie onkologiczne może przynosić niepożądane skutki uboczne, zarówno psychiczne, jak i fizyczne. Jeśli będą one zaskoczeniem, to mogą wywoływać lęk, że z organizmem dzieje się coś niedobrego.
  • Korzystaj z wsparcia innych osób – pierwsze wizyty u lekarza wiążą się z dużą liczbą nowych informacji. Jeśli jest taka możliwość, to warto przyjść na taką rozmowę z drugą osobą. Pozwoli to dokładniej zebrać i zrozumieć informacje.
  • Aktualizuj swoje sprawy – źródłem niepokoju mogą być także myśli dotyczące tego co stanie się z moją rodziną, moimi sprawami – jeśli umrę. Zadbanie o te kwestie wcale nie oznacza rezygnacji z leczenia czy braku nadziei, ale daje poczucie ułożenia swojego życia.

Wsparcie społeczne

Dobrym sposobem radzenia sobie ze swoimi emocjami – wobec diagnozy nowotwór złośliwy – jest dzielenie się nimi z bliskimi. Wsparcie społeczne dotyczy dwóch aspektów. Z jednej strony jest to możliwość rozmowy, wspólnego spędzania czasu, dzielenie się własnymi obawami i lękami. Z drugiej strony jest to pomoc w codziennych aktywnościach, takich jak prace domowe czy zakupy.

Istotną rolę odgrywają także grupy wsparcia dla chorych na raka czy fundacje onkologiczne, które dają możliwość dzielenia się podobnymi doświadczeniami. Buduje to poczucie, że nie jest się samemu z problemem.

Chwile odpoczynku i relaksu

Utrzymywanie kontaktu ze światem poprzez pracę, hobby lub czas z rodziną i przyjaciółmi pozwala zobaczyć życie poza chorobą i oderwać się od zmartwień. Warto więc każdego dnia poświęcać czas na robienie takich rzeczy, które relaksują i pozwalają dobrze się czuć. Może to być na przykład czytanie, słuchanie muzyki, spotkania z przyjaciółmi, rozmowa czy relaksująca kąpiel.

Troska o codzienne kwestie

Diagnoza nowotwór złośliwy i rozpoznanie raka może powodować problemy finansowe, problemy związane z pracą, zakwaterowaniem czy obawy związane z relacjami z innymi ludźmi. Takie kwestie mogą być źródłem stresu, dlatego warto już na samym początku leczenia zadbać o to, co jest możliwe do zrobienia. Dużym wsparciem mogą być tutaj rodzina i przyjaciele.

Niektóre fundacje onkologiczne umożliwiają założenie indywidualnego subkonta i otwarcie zbiórki internetowej na swoje leczenia. Warto jednak dokładnie sprawdzić warunki na jakich działa taka usługa.

Aktywność fizyczna

Regularna aktywność fizyczna wpływa na funkcjonowanie układu bio-psycho-fizjologicznego. Nawet krótki, codzienny spacer – w takim wymiarze, w jakim jest on możliwy –  pozwala zrelaksować się i odpocząć. Aktywność fizyczna mobilizuje do działania, pomaga “wyrzucić” z siebie złość i lęk. Dodatkowo, pomaga radzić sobie ze zmęczeniem i poprawia jakość snu, co wpływa na psychiczne funkcjonowanie pacjenta.

Terapie uzupełniające

  • Relaksacja i medytacja – terapie te pomagają zmniejszyć stres i niepokój. Relaksacja obejmuje powolne oddychanie i ćwiczenia rozluźniające mięśnie. Jej celem jest uspokojenie, wyciszenie ciała na płaszczyźnie fizycznej i psychicznej. Medytacja polega na oczyszczaniu umysłu i uspokajaniu emocji. Zarówno relaksacja jak i medytacja pomagają skupić się na teraźniejszości, co pozwala wyciszyć negatywne obawy o przyszłość.
  • Poradnictwo – rozmowa z psychologiem pozwala wyrażać emocje w bezpiecznym i wspierającym środowisku. Pozwala także uczyć się nowych umiejętności radzenia sobie z własnymi uczuciami. Może być okazją do rozmowy o myślach i uczuciach, o których trudno rozmawiać z rodziną i przyjaciółmi. Dla osób wierzących taką funkcję może pełnić osoba duchowna.

Monitorowanie stanu emocjonalnego jest niezwykle ważne w kontekście choroby onkologicznej i trudnej diagnozy nowotwór złośliwy. Nasilenie niepożądanych emocji oddziałuje na funkcjonowanie organizmu, co może mieć wpływ na proces chorobotwórczy oraz leczenie.

Dodatkowo, przedłużający się okres smutku, żalu i innych emocji może być wskaźnikiem depresji. W takiej sytuacji niezbędne jest profesjonalne wsparcie psychologiczne.
 
Literatura:
Consedine, N. S., Magai, C., Krivoshekova, et al. (2004). Fear, anxiety, worry, and breast cancer screening behavior: a critical review. Cancer Epidemiology and Prevention Biomarkers, 13(4), 501-510.
Cordova, M. J., Giese-Davis, J., Golant, M., et al. (2003). Mood disturbance in community cancer support groups: The role of emotional suppression and fighting spirit. Journal of psychosomatic research, 55(5), 461-467.
Wang, Y., Yi, J., He, J., et al. (2014). Cognitive emotion regulation strategies as predictors of depressive symptoms in women newly diagnosed with breast cancer. Psycho‐Oncology, 23(1), 93-99.
https://www.cancerwa.asn.au/resources/2019-01-31-Emotions-and-Cancer.pdf