Autorem poniższego opracowania Jak umiera ciało człowieka jest Ksiądz Jan Kaczkowski. W swoim tekście – bazując na wieloletnim doświadczeniu pracy duszpasterza w hospicjum dla chorych na raka – opisał jak wyglądają ostatnie godziny przed śmiercią.
Ksiądz Jan Kaczkowski był doktorem teologii moralnej, bioetykiem, wykładowcą UMK w Toruniu, założycielem i prezesem puckiego Hospicjum pod wezwaniem św. Ojca Pio.
Jak umiera ciało człowieka
„Na dwa, trzy dni przed śmiercią skóra zaczyna inaczej odbijać światło, szczególnie w ciągu dnia. Z miękkiej, sprężystej staje się woskowa i sztywna. Zdecydowanie wyostrzają się rysy. Szczególnie nos, na jego środku pojawia się podłużne zagłębienie.
Przytomne osoby cały czas są ruchliwe, zachowują się jakby za kilkadziesiąt godzin nie mieli umrzeć – porządkują rzeczy, rozmawiają, jak gdyby nic się nie działo, jakby nie zauważali, że ich ciało powoli się zmienia.
Z pacjentami spotykam się przez kilka, czasami kilkanaście dni, odwiedzam ich kilka razy dziennie. Jednym z najtrudniejszych momentów jest chwila, gdy zauważam bruzdę na nosie. Wtedy wiem – to już czas. I często zastanawiam się, czy oni też to już wiedzą. Wydaje mi się, że nie. Mimo tego, że zdają sobie sprawę ze swojego stanu i intelektualnie pogodzili się ze swoim losem. Czym innym jest spodziewać się śmierci, nawet bliskiej aniżeli uświadomić sobie w poniedziałek rano, że umrę w środę, koło południa.
ZOBACZ WIĘCEJ: OBJAWY BLISKIEJ ŚMIERCI
Objawy nadchodzącej śmierci
Na kilka godzin przed śmiercią aktywność ogranicza się już tylko do obrębu łóżka, poprawiania kołdry, sięgania po komórkę, układania poduszki, szukania wygodnej pozycji. Spojrzenie człowieka staje się nieobecne, czasami wzrok zawiesza się w niewiadomym, odległym punkcie. Oczy stają się szkliste. Umierający są w stanie normalnie rozmawiać, ale ich głos jest spowolniony, znika melodyczność – ton robi się jednostajny. Wtedy muszę być bardzo uważny i skupić się na tym, co mówią umierający.
W strumieniu słów przeplatają się zwykłe informacje (jaki to dzień tygodnia, kto był mnie odwiedzić, co jadłem) z ważnymi wyznaniami – pojawia się świadomość nadchodzącej śmierci, chorzy mówią o Bogu, o swoim lęku. Czasem opowiadają o odwiedzających ich bliskich zmarłych, którzy stają się dla nich realni na równi z żywymi. Jakby w momencie śmierci dwa światy: żywych i umarłych naturalnie się przenikały. W ciągu ostatnich kilku godzin życia człowiek staje się spokojny, poddaje się naturalnemu biegowi rzeczy.
SPRAWDŹ: ŚMIERĆ BLISKIEJ OSOBY – CO ROBIĆ?
Pierwsze zmieniają kolor paznokcie, a gdy dłonie i stopy sinieją, i stają się chłodne, oznacza to, że do końca zostało nie więcej niż dwie, trzy godziny. Wtedy umierający przeważnie traci świadomość, jeśli nie – to jest tylko w stanie odpowiadać przecząco lub twierdząco, czasem tylko ruchem głowy. Powieki opadają lub bywają półprzymknięte. Tylko pojedyncze osoby umierają z pełną świadomością – mówią ważne dla siebie rzeczy aż życie z nich uleci.
A gdy już nadejdą ostatnie chwile, oddech staje się coraz płytszy, człowiek przypomina rybę wyjętą z wody – łapie powietrze ustami. Mogą się zdarzyć nawet kilkunastosekundowe bezdechy. Mówi się, że wydaliśmy ostatnie tchnienie, ale to jest raczej wdech bez wydechu. Serce staje i przez cztery minuty obumiera mózg. Wtedy całe nasze ciało jeszcze przez kilkadziesiąt sekund jak gdyby ostatkiem sił próbowało złapać oddech. Potem nie dzieje się już nic. To koniec. Cisza i kompletny bezruch.
Trudno jest wtedy zrozumieć, że człowiek nic nie czuje, właściwie każdy obchodzi się z ciałem delikatnie, jakby żyło. A ono zaczyna bardzo szybko się zmieniać. Wprawdzie było woskowe, ale w ciągu pięciu minut po prostu zastyga. Staje się sino-szare i ewidentnie chłodne – temperatura organizmu dopasowuje się do temperatury otoczenia. Zgodnie z prawem ciążenia, krew, która nie jest już pompowana – opada, na plecach lub boku pojawiają ciemne wybroczyny – plamy opadowe. Jeszcze wtedy ciało jest nadal miękkie, za kilka godzin zesztywnieje. Potem trudno już zgiąć rękę lub rozprostować palce.
ZOBACZ: JAK TOWARZYSZYĆ UMIERAJĄCEMU
Jeśli ktoś nie może skonać, zapalam gromnicę, którą wkładam w dłoń umierającego i modlimy się litanią do patrona dobrej śmierci – św. Józefa lub do Wszystkich Świętych. Odmawiamy także Koronkę do Miłosierdzia Bożego. Te modlitwy zazwyczaj pomagają odejść.
Nawet jeśli ktoś ma wątpliwości co do istnienia Pana Boga i rzeczywistości nadprzyrodzonej, to dla mnie proces umierania – a także to, że ktoś kilkanaście minut wcześniej był integralną osobą, która żałowała, kochała, modliła się, czyli ewidentnie była i żyła – nie kończy jej istnienia. Teraz, gdy przestało bić serce, miałoby go nie być? Tak po prostu? W odstępie kilkunastu minut? Dla mnie fakt ustania pracy organizmu nie jest dowodem na to, że człowiek przestał istnieć. Zawsze mówię pacjentom, że trzeba przeżyć własną śmierć – to jest zwycięstwo duszy nad ciałem.”
Ja umiera ciało? Ksiądz Jan Kaczkowski, źródło: portal DEON.pl i Laboratorium Więzi
PRZECZYTAJ: HOSPICJUM – PORADNIK DLA PACJENTÓW
Księdza Jana już z nami nie ma.. ale jego świadectwo i mądrość pozostały.. Bardzo mocny, ale i sugestywny tekst. Dziekuję
2-3 godziny… Chciałabym. W rzeczywistości to było 25 minut…
u nas akurat były to 2 -3 godfiny
Chciałoby się powiedzieć zazdroszczę… Zdążyłabym dojechać. A może to już nie miało znaczenia, kto to wie…? Bardzo współczuję.
Bliskie osoby często umierają właśnie pod nieobecność najbliższych, wystarczy na chwilę się oddalić. Ostatnio mój kolega cały czas był przy Mamie, a gdy wyszedł do kuchni, Mama zmarła. Pewnie tak było najlepiej. Ks. Jan mówił, że często bliscy nie pozwalają odejść bliskiej osobie. Tak bardzo o nią dbają, że ona nie może odejść. Dlatego może czasem nasi bliscy wybieraja właściwy dla siebie moment. Albo ktoś (Bóg) decyduje za nas.
W niedzielę zmarła moja mama w wieku 67 lat,dzwoniłem do niej o godz 13.40 i rozmawiałem przez komórkę,a oko godz 17.30 zmarła
Wyrazy współczucia.
Każdy kiedyś będzie musiał spojrzeć śmierci w oczy…
Tak właśnie jest. Też nie mogę pogodzić się, że nie było mnie przy mamusi… Zawsze z nią byłam. Byłam blisko. Jak gdzieś jechałam to zawsze bałam się żeby nic się nie stało, zawsze pierwsze słowa gdy wchodziłam do domu to mamo… I mama umarła w szpitalu, bez bliskich osób obok. Byłam późnym wieczorem a rano nie zdążyłam… Byłam 5 minut za późno. Gdybym tylko mogła być w nocy przy niej ale nie pozwolili. Może byłam za mało stanowcza… Dziś nie wiem już nic. Strasznie żałuję, że nie byłam obok. Nie mogłam się pogodzić, że mamusia zachorowała i może nie chciała abym widziała też jak umiera (tak powiedziała mi nasza zaprzyjaźniona pielęgniarka). Obiecałam, że rano będę i się spóźniłam pięć minut. Jak zawsze zawiodłam… Sprawa jest bardzo świeża bo minęło zaledwie 5 miesięcy… I jest straszna pustka
Proszę się nie obwiniać, na pewno Pani nie zawiodła. Pani Mama z pewnością czuła się kochana i odeszła spokojna.
Ja sama ponad miesiąc temu pożegnałam członka rodziny i choć było to dość niespodziewane, to do dziś czuję pustkę i żal do siebie, że tego ostatniego dnia nie spędziłam z nim wystarczająco dużo czasu. Gdybym wtedy była na miejscu, może byłoby inaczej? Czy „przed” dałam z siebie wszystko?
Jednak buduje mnie myśl, że koniec już nastąpił, a my daliśmy tej osobie z siebie wszystko, co najlepsze. Wszystko, co w naszej mocy. Jeśli Pani Mama odeszła w oczekiwaniu na Pani przybycie to odeszła śpiąc o aniele, z którym w końcu się spotka.
Bądź dzielna.
Mama na pewno Cię kochała i nie chciała żebyś się zamartwiała o nią.
Wyrazy współczucia i głowa do góry.
Śmierć to element życia, który czeka każdego.
Nie zawiodłas, nie obwiniaj się. Twoja mama poprostu nie chciała żebyś cierpiała patrząc jak odchodzi. Bądź dzielna Sylwio i pamiętaj o modlitwie.
Moja Mama zmarła po czterech dniach po wyjściu ze szpitala,bardzo chciała wrócić do domu,ale wiem że nie wszyscy chcą by bliscy byli przy nich,może Pani Mama odeszła aby zaoszczędzić bólu córce i wolala umrzeć w samotności.Prosze się nie obwiniać i uwierzyć że czasami lepiej nie być świadkiem odejścia bliskiej nam osoby,mniej boli.
Mam dokładnie tak samo. Minęło 5 miesięcy właśnie jak zmarł tatuś i tez zmarł w szpitalu. Byłam w niedziele a w poniedziałek rano odszedł…. Jakby nikogo nie chciał martwić.
A w niedziele szukał mojej ręki bo zawsze głaskałam go i trzymałam za tą rękę…..
Mnie brakło 5 godzin … ;( byłam u Mamy w niedzielę, miałam być w środę około południa. Parę minut po 8 był telefon, Mama zmarła o 7.30. Mija 3 tygodnie od śmierci a ja nie mogę sobie darować tych kilku godzin…
Minęło 7 miesięcy, a ja w dalszym ciągu nie rozumiem jak mogłam tak zawalić, że mnie tam nie było… Czy można to sobie w ogóle kiedykolwiek wybaczyć?
Tak miało być. Będzie dobrze:)
Moja córeczka Agusia zmarla w szpitalu 18.12.2022. o godz. 8.18. Chorowała od urodzenia, zespół Angelmana, niewydolność nerek, miała sporo chorób,niepełnosprawności. Miała 24 lata i 10 miesięcy. Po dializie nie wróciłyśmy do domy, lecz do szpitala.Cisnienie spadło dramatycznie.W nocy miala zimne rączki i nóżki,nie mogłam ich rozgrzać. Lekarka chyba wiedziala że to się dzieje.Pozwolila odejść mojej córce, a mnie nikt nie powiedział że to już, nikt nigdy nie mówił jak to może przebiegać. Jedynie że jest bardzo ciężko chora i każdy dzień jest cudem. Ciężko mi bez mojej Agusi, chociaż czuję ulgę że nie cierpi. Faktycznie to były 3 godziny. Nie zwróciłam uwagi na nosek, zajmowałam się przebieraniem, zmiana pościeli po krwawieniach. Odejście dziecka jest trudne, nawet chorego, jest bol,tesknota, niedowierzanie, czekanie na Jej powrót, i myśli, ciągle myśli co mogłam jeszcze zrobić… Bóg Ją powołał… Czytaj więcej »
❤️
Bardzo mi przykro z powodu śmierci córki ja również mam syna z zespołem Angelmana. Ściskam mocno ❤️
Rączki? Nóżki? Nosek? Litości to była dorosła kobieta i miała ręce, nogi i nos.
Moja Agusia mimo że była dorosła to nie była samodzielna, była jak dziecko, miała wiele niepełnosprawności, małe rączki,nóżki, nosek. Smutno mi, ale wiem że nie potrafisz zrozumieć. Bo nie wiesz kochany , dlatego lepiej nie pisz nic, nie zabijaj
Mój mąż wrócił że szpitala by odejść w gronie najbliższych. Serce mi pękało, jak ciężko oddycha . Od rana byliśmy przy mężu. Moje kochane nasze dzieci były do końca jak zabiło ostatni raz jego serce. To było bolesne. Tak bardzo tęsknimy.
Wit am,. Mój tata leży umierający na raka w szpitalu. Jeśli Bóg da to we wtorek po świętach wyjdzie do domu. Tam czeka go śmierć. To wszystko jest dla mnie nierealne.. Dla mnie najgorsze jest to że jestem za granicą i mogę przyjechać tylko na chwilę i tak bardzo się boję jechać i nie jechać. Psychicznie jestem dno. Przyjechać na tydzień i jak się pozegnac, co powiedzieć, o co zapytać.. Cierpię, serce mnie pali od środka.. Są też momenty kiedy mój mózg się wyłącza u na chwilę przestaje myśleć że to się dzieje, że to coś poważnego, że mój kochany tata umiera. Rozmowy nagrywam na pamiątkę, rodzina przesyła zdjęcia, ciężko poznać Tate którego widziałam przed wyjazdem kilka miesięcy temu.. Mój brat powiedział że taty nie ma i połowę a zawsze był pulchniutki taki. Serce na milion kawałków, czuej że nie dźwignę tego wszystkiego
Mój tato zmarł w Wielki Piątek w szpitalu jestem psychicznie rozbita tak samo mój syn ,mąż ,brat i mama ,nie możemy sobie poradzić z jego stratą. Chorował od grudnia do dzisiaj nie wiemy dokładnie na co ponieważ robili mu badania w kierunku nowotworu po czym gruźlicy a dwa tygodnie temu jeszcze przeszedł operację niedrożnosci jelit, po operacji cierpiał bardzo, próbowali lekarze nas od niego odizolować zupełnie ponieważ stwierdzili u niego gruzlice a My wchodziliśmy na siłę byle przy nim pobyć choć przez chwilę , od operacji nie minęły nawet dwa tygodnie a taty już nie ma pośród nas, miał niecałe 63 lata , minęło kilka dni a My czujemy niesamowitą pustkę, wszystko i tak jeszcze przed nami ponieważ pogrzeb odbędzie się dopiero w sobotę
Pamiętaj, że choroba taty to tylko krótka chwila w jakiej się znalazł. Całe życie był aktywny i zdrowy. Nie zostawiaj go teraz, bo się obawiasz, boisz..Gwarantuje Ci że jak się teraz z nim nie pożegnasz to będziesz żałować. Bądź przy nim powiedz, że go kochasz i że dzieli Was tylko czas na wieczne spotkanie.
Witam. Zebrałam się i pojechałam do Polski do taty. Ze szpitala udało mi się go przywieźć do domu na ten ostatni czas z rodziną. Mija 2.miesiac tata jest z nami ale powoli gasnie. Zrobiłam tyle ile mogłam przed te parę dni. Był wtedy świadomy mówiłam że go kocham że wssyekto zrobię tak jak mnie o to prosił. Niestety nie rozmawiam z tatą przez telefon bo on jest słaby bardzo a i świadomości nie ma.. Prawdopodobnie przerzuty do mózgu plus morfina.. Ale żałowałabym gdybym wtedy nie pojechała
A moja tesciowa prawie tydzień krzyczała – chce umrzeć, dlaczego nie umieram!!!
Chorowala na bialaczke, przestala jesc pic wydalac. Ale nie mogla umrzec, ciagle wracala. Krzyczala… nie reagowała na slowa, nie odpowiadala. Byla w domu wsrod rodziny.
To nie byla spokojna smierc. Wiedziala, ze umiera, ze juz nic nie da sie zrobic. Miala 86 lat.
Wiec jak to jest z tym umieraniem?
chciałbym już odejść,mam tego wszystkiego dość
Przytulam
Ja także,
Odejście bliskiej osoby jest zawsze bardzo bolesne. Mam żal do lekarki w szpitalu ze nic mi nie powiedziała o stanie zdrowia mojego męża . Choć upłynęło 4lata nie mogę pogodzić się z faktem ze nie było mnie w ostatniej godzinie życia , nie trzymałam go za rękę i nie ucałowałem nie przytuliłam go do siebie tylko pozwoliłam aby został z obcymi ludźmi w szpitalu.. ta realna i żal zostanie ze mną do konca zycia i liczę na to ze kiedy nadejdzie moj czas wyjdzie po mnie .
Każda sytuacja ma inne oblicze. Tak, że nie trzeba się obwiniać. Trzeba tak sobie tłumaczyć, żeby nie zadręczać siebie i biskich. Śmierć dotyka wszystkich i w różnych okolicznościach. Nie każdy może być blisko, przy osobie którą kochamy, w jego ostatniej fazie życia. Sytuacja czasami nie pozwala być przy ukochanych, kiedy odchodzą. Nie byłam na brata pogrzebie (44 lata miał), dzieliło nas tysiące kilometrów i sprawy emigracyjne.Nie byłam przy śmierci mamusi, ale trzy miesiące przed odejściem, spędziłam jeden miesiąc z moją ukochaną mamusią. Kiedy odjeżdżałam, z Gorzowa Wielkopolskiego do Wrocławia, przez całą drogę tak strasznie płakałam, bo czułam, że już więcej ją nie zobaczę. Tak też się stało, po trzech miesiącach wróciłam do Polski żeby ostatecznie pożegnać się z moją kochaną mamusią. Już minęło 14 lat, myślę o niej prawie co dziennie ale nie obwiniam się,… Czytaj więcej »
Ja nie zdawałem sobie do końca sprawy… To był Dom Opieki, zaraz po wypisie ze szpitala. „Dobra Mamo, jutro rano do Ciebie przyjdę…” A za parę godzin TEN telefon.