Istnieje wiele różnych typów raka, dlatego nie ma jednej odpowiedzi na pytanie o przyczyny raka. W wielu przypadkach głównym czynnikiem powstawania nowotworu jest jednak uszkodzenie komórek. Choć wydaje się to dziwne – wszyscy nosimy w sobie raka. Nowotwór występuje wtedy, gdy komórki w naszym ciele zaczynają zachowywać się inaczej niż zwykle – rosną, mnożą się i niekontrolowanie rozprzestrzeniają się.
Grupa komórek nagle przestaje współpracować z organizmem i rozpoczyna bunt. Wszyscy produkujemy takie komórki nowotworowe, ale nasz system odpornościowy skutecznie izoluje je i zawczasu niszczy.
Gdyby tak się nie stało, mogą one zacząć formować się w większe skupiska lub guza i przyczynić się do powstania raka. W osłabionym organizmie, w którym system odpornościowy z jakiś przyczyn nie pracuje właściwie, zbuntowane komórki nowotworowe nie mogą zostać pokonane. Może to stanowić przyczynę powstania raka. Jeśli powstałe skupiska „zbuntowanych” komórek nie mnożą się dalej – to nie stanowią one bezpośredniego zagrożenia i przyczyny raka. Taką narośl określa się mianem nowotworu niezłośliwego. Jeśli jednak komórki mają tendencję do dalszego szybkiego wzrostu, to mamy do czynienia z nowotworem złośliwym – rakiem.
Kluczowe pytanie brzmi: dlaczego niektóre komórki nagle zaczynają rosnąć i się niekontrolowanie mnożyć? Jakie są przyczyny powstawania raka? Istnieje wiele różnych typów raka, dlatego nie ma jednej odpowiedzi na pytanie o przyczyny powstawania raka. Niemniej w wielu przypadkach głównym czynnikiem powstawania nowotworu jest uszkodzenie komórek.
Przyczyny powstawania raka
Zewnętrzna błona każdej komórki zawiera sensory mówiące jej, kiedy ma rosnąć lub się mnożyć. Kiedy te sensory zostaną zniszczone przez jakąś niepożądane substancję chemiczną, powstaje komórka nowotworowa. Każda komórka zawiera również instrukcje kierujące jej zachowaniem, są one zawarte w genach wpisanych do DNA (materiale kodu genetycznego). Jeśli DNA zostanie zniszczone na skutek działania szkodliwej substancji chemicznej, komórka może zacząć zachowywać się niewłaściwie.
Niektórzy z nas posiadają także uśpione geny, które – obudzone przez jakiś konkretny bodziec mogą stanowić przyczynę powstania raka. Te nowotworowe geny nazywa się onkogenami i mogą one być aktywowane przez pewną liczbę i dłuższą ekspozycję na niepożądane substancje chemiczne – czynniki rakotwórcze.
Sprawny system odpornościowy człowieka produkuje wielką liczbę komórek „naturalnych zabójców”, które są zdolne do zniszczenia większości komórek nowotworowych. Czasem jednak zdolność systemu immunologicznego do obrony jest zaburzona. Dzieje się tak na przykład w przypadku spożywania dużych ilości alkoholu – hamowana jest wówczas zdolność organizmu do produkcji „naturalnych strażników”. Kombinacja otyłości z paleniem papierosów i piciem alkoholu jest szczególnie niewskazana. Kancerogeny w dymie tytoniowym mogą stanowić przyczynę powstawania raka, a alkohol zmniejsza skuteczność układu odpornościowego do zwalczania zbuntowanych komórek.
Istotną rolę w powstawaniu i rozwoju raka odgrywa żywność. Istnieją antyrakowe składniki pokarmowe zawarte przede wszystkim w owocach i warzywach, które znacząco redukują ryzyko rozwoju komórek nowotworowych i powstawania przerzutów. Równocześnie inne składniki żywności mogą przyspieszać te mechanizmy.
Czynniki wpływające na powstawania raka
Zwiększona ekspozycja organizmu na czynniki warunkujące nowotwór – szczególnie te, które bezpośrednio niszczą nasze geny, odgrywa znaczącą rolę w powstawaniu raka i jest głównym powodem gwałtownego wzrostu zachorowań na raka w XX wieku.
Czynniki rakotwórcze:
- palenie tytoniu
- nadużywanie alkoholu
- otyłość i niewłaściwa dieta
- spaliny
- zanieczyszczenie środowiska przez przemysł
- przypalone lub smażone przyprawy
- nadmierne opalanie
- promieniowanie
Jak przeciwdziałać tworzeniu się nowotworu?
Te i inne czynniki rakotwórcze związane są z tworzeniem się w organizmie szkodliwych substancji chemicznych zwanych utleniaczami (wolne rodniki) i mogą stanowić przyczynę powstawania raka. Najgorsza jest sytuacja, kiedy organizm jest narażony na skumulowaną ekspozycję i równoczesne działanie wielu czynników rakotwórczych.
[accordion]
[acc_item title=”PRZYCZYNY RAKA”]Jeżeli chcesz zwiększyć ryzyko zachorowania na raka, stań na środku głównej ulicy zanieczyszczonego miasta, w gorący, słoneczny dzień, szczególnie gdy jesteś przeziębiony (układ odpornościowy jest osłabiony), piecz się na słońcu, wdychaj spaliny, zagryzaj tłuste, przypalone frytki, jednocześnie paląc papierosa i popijając alkohol.[/acc_item]
[/accordion]
Na całe szczęście istnieją antyutleniacze – substancje chemiczne, które neutralizują szkodliwe utleniacze i zapobiegają powstawaniu raka. Najbardziej znane z nich to witaminy A, C i E. Wiele innych – takich jak polifenole i salwestrole znajduje się w antyrakowych warzywach i owocach przeciwnowotworowych. Jest wiele dowodów na ochronny skutek przyjmowania optymalnych wartości tych antynowotworowych składników pożywienia.
Jak widać przyczyny powstawania raka są złożone. Potencjalnych czynników rakotwórczych jest wokół nas wiele, podobnie jak substancji, które mogą nas przed rakiem chronić. Ważne, aby możliwie unikać pierwszych i korzystać mądrze z drugich – wzmacniać naturalne mechanizmy obronne naszego organizmu.
Co zapobiega powstawaniu raka?
- zbilansowane odżywianie
- spożywanie żywności obfitującej w antyrakowe substancje ochronne
- duża ilość ruchu i regularna aktywność fizyczna
- stabilna psychika
- dobre samopoczucie społeczne
Przyczyny raka, Bibliografia:
M. Hamm, STOP dla RAKA, Lepiej zapobiegać niż leczyć, Kraków 2010.
P. Holford, Rakowi powiedz NIE, Warszawa 2011.
R.Kordek, Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy, Gdańsk 2007.