U blisko połowy pacjentów onkologicznych stwierdza się zaburzenia stanu odżywienia w chwili rozpoznania choroby nowotworowej. Mają one negatywny wpływ na przebieg i wyniki leczenia onkologicznego oraz są niezależnym negatywnym czynnikiem rokowniczym. Wśród niedożywionych pacjentów onkologicznych obserwuje się gorszą tolerancję na leczenie chemioterapią i radioterapią. Dlatego przedstawiamy praktyczne wskazówki dotyczące leczenia żywieniowego pacjentów onkologicznych.

Na czym polega leczenie żywieniowe w onkologii?

Niedożywienie sprawia, że pacjenci z chorobą nowotworową o potencjalnie dobrym rokowaniu mogą źle reagować na terapię.

Prawidłowy stan odżywienia wpływa pozytywnie na prawidłowe działanie układu odpornościowego:

  • szybkość gojenia ran,
  • zwiększa tolerancję leczenia onkologicznego,
  • przyspiesza odbudowę uszkodzonych komórek,
  • zmniejsza ryzyko zakażenia,
  • powikłań pooperacyjnych i przedwczesnego zgonu.

Im lepszy stan odżywienia chorego w momencie wykrycia nowotworu, tym wyższa skuteczność leczenia onkologicznego i większa szansa na pokonanie choroby.

Leczenie żywieniowe w onkologii należy postrzegać jako integralną część optymalnej terapii i hospitalizacji pacjentów onkologicznych.

ZOBACZ: DIETA W CHOROBIE NOWOTWOROWEJ

Cele i funkcje leczenia żywieniowego pacjentów z nowotworem

W onkologii leczenie żywieniowe spełnia trzy ważne funkcje:

  • Wspomagająca
  • Pomocnicza
  • Podtrzymująca funkcje życiowe

Celem zastosowane w tych przypadkach sztucznego odżywiania poza- i/lub dojelitowego jest przynajmniej: utrzymanie masy ciała, zmniejszenie katabolizmu, utrzymanie równowagi wodno-elektrolitowej ora pokrycie zapotrzebowania na energię, aminokwasy, witaminy i pierwiastki śladowe.

leczenie żywieniowe nowotwory

Rola leczenia żywieniowego w onkologii

Swoiste leczenie onkologiczne jest ukierunkowane na osiągnięcie sukcesu terapeutycznego w postaci dobrych wyników przeżyć chorych na nowotwory złośliwe (wyleczalność) lub wydłużenie czasu przeżycia przy zachowaniu jego dobrej jakości w przypadku nieuleczalnie chorych pacjentów.

Z uwagi na to, że wszystkie formy swoistego leczenia onkologicznego mają inwazyjny charakter, w trakcie terapii onkologicznej pojawia się wiele problemów wpływających na jakość życia chorych. Ponadto, sam nowotwór wywołuje wiele zaburzeń w organizmie gospodarza (np. niedożywienie).

Aby swoiste leczenie było możliwe i skuteczne, potrzebne jest też leczenie wspomagające, w tym leczenie żywieniowe.

Leczenie żywieniowe w chirurgii

Niedożywienie występujące u 30-50% chorych przyjmowanych do szpitali ma niekorzystny wpływ na wyniki leczenia onkologicznego. Jest ono niezależnym czynnikiem zwiększonej chorobowości i śmiertelności. Wydłuża okres pobytu chorego w szpitalu i w sposób znaczący zwiększa koszty leczenia.

Niedożywienie szpitalne – skutki

Niedożywienie u chorych przyjmowanych do szpitali jest często nierozpoznawane i nieleczone, co prowadzi do rozwoju tzw. niedożywienia szpitalnego, które stanowi bezpośrednią przyczynę dłuższego pobytu w szpitalu, opóźnionego gojenia ran, zwiększonej częstości powikłań, śmiertelności oraz większych kosztów leczenia. Pacjenci przed operacją powinni mieć optymalny stan odżywienia.

Dowiedziono, iż stężenie albumin niższe niż 3,5 mg/dl wiąże się z komplikacjami pooperacyjnymi i dłuższym pobytem w szpitalu. Prawidłowe stężenie albumin, odzwierciedlające dobry stan odżywienia białkowego, odpowiednia podaż witamin i składników mineralnych, optymalny stan nawodnienia i dobra kontrola glikemii są ważne dla gojenia się ran związanych z operacją.

U chorych na nowotwory utrata masy ciała, niedożywienie i postępujące wyniszczenie nowotworowe potęgują uczucie osłabienia, pogarszają stan ogólne sprawności psychomotorycznej oraz wzmagają ryzyko depresji. Wskutek pogłębiających się niedoborów składników odżywczych z czasem dochodzi do spadku odporności organizmu i do zwiększenia podatności na infekcje.

Niedożywienie a powikłania po operacjach

U osób z niedożywieniem częściej występują powikłania po operacjach chirurgicznych, do których należą:

  • trudności w gojeniu się ran
  • zakażenia ran
  • infekcje układu oddechowego i moczowego
  • zakażenie krwi bakteriami
  • niewydolność oddechowa
  • zaburzenia czynności i niewydolności nerek
  • zaburzenia funkcji wątroby i opóźnione opróżnianie żołądka
  • zespół niewydolności wielonarządowej

Leczenie żywieniowe przed operacją chirurgiczną

Żywienie przed operacją chirurgiczną powinno trwać nie krócej niż 8-10 dni. Głównym celem opieki okołooperacyjnej jest wczesne żywienie przy użyciu zwykłej diety. Najbardziej optymalnym i naturalnym sposobem przyjmowania pokarmów przez pacjenta jest droga doustna. Tak dostarczane pożywienie jest wchłanianie z przewodu pokarmowego w sposób fizjologiczny. Konieczne jest jednak monitorowanie czy jest ono odpowiednie.

U chorych niezdolnych do zjedzenia pokarmu w ilości wystarczającej do pokrycia podstawowych potrzeb można zastosować doustne suplementy do popijania -np. Resource Protein, a u pacjentów nietolerujących wcale pożywieni, w większości przypadków należy rozważyć rozpoczęcie żywienia dojelitowego standardową dietą polimeryczną przez zgłębnik.

Głównym celem okołooperacyjnego postępowania żywieniowego jest zmniejszenie ujemnego bilansu azotowego, zapobieganie niedożywieniu, utrzymanie masy mięśniowej i prawidłowego stanu odporności oraz przyspieszenie zdrowienia po operacji.

Wczesne rozpoczęcia leczenia żywieniowego u chorych z nowotworami złośliwymi ma duże znaczenie – może wpływać na rokowanie, czas terapii oraz jej przebieg.

Żywienie po przebytej operacji chirurgicznej

  1. Zwiększ liczbę posiłków do 6-8 dziennie, zmniejsz natomiast ich objętość.
  2. Stopniowo rozszerzaj dietę, dostosowując ją do swojej indywidualnej tolerancji.
  3. Wszystkie potrawy powinny być gotowane i rozdrabniane, a w razie potrzeby – rozcieńczane płynami.
  4. Jedz wolno i dokładnie gryź.
  5. Wybieraj produkty o niskim stopniu przetworzenia (naturalne, niepoddane marynowaniu, peklowaniu, wędzeniu).
  6. Zalecane produkty to: pszenne pieczywo, biszkopty, drobne makarony i kasze, biały ryż, gotowane warzywa, pieczone jabłka, rozgniecione banany, rozcieńczone soki warzywne i owocowe, gotowane i rozdrobnione mięso z kurczaka, indyka i chudych ryb, gotowane jaja, zupy na wywarach warzywnych, chude produkty mleczne, niewielkie ilości świeżego masła, łagodne przyprawy, niegazowana woda mineralna, słaba herbata, kisiele i budynie na chudym mleku.
  7. Unikaj takich potraw jak: frytki, placki ziemniaczane, kotlety smażone w panierce, pieczywo razowe, surowe warzywa kapustne i cebulowe, nasiona roślin strączkowych, tłuste wędliny, smalec, śmietana, słodycze, ciastka, ocet, alkohol, kawa, napoje gazowane.

Wskazówki żywieniowe dla pacjentów w czasie radioterapii

  1. Zwiększ liczbę posiłków do 5-6 dziennie.
  2. Mniej więcej 2 godziny przed naświetlaniem i bezpośrednio po nim nie należy spożywać pokarmów.
  3. W przypadku niektórych nowotworów układu krwiotwórczego konieczne może okazać się włączenie diety bezglutenowej, która polega na eliminacji zbóż .zawierających gluten (pszenica, żyto, owies, jęczmień) i produktów z ich udziałem. Dieta bezglutenowa w czasie naświetlania i 1 miesiąc po nim pozwoli uniknąć wielu nieprzyjemnych objawów niepożądanych.
  4. Ogranicz ilość tłuszczu w diecie (wybieraj chude produkty, unikając czekolady, słodyczy, orzechów, do potraw dodawaj tylko niewielkie ilości oleju rzepakowego, lnianego lub oliwy z oliwek).
  5. Zwiększ spożycie produktów bogatych w białko (chude mięso, chude ryby, chude mleko, przetwory mleczne, jaja).
  6. Jeśli Twój organizm źle toleruje mleko i jego przetwory, unikaj ich w trakcie leczenia i spróbuj włączyć do diety ponownie po zakończeniu radioterapii. Możesz spróbować zastąpić je produktami bezlaktozowymi lub sojowymi (mleko sojowe).
  7. Zwiększ spożycie warzyw i owoców do około 500g dziennie. Najlepiej przyjmuj je ugotowane oraz w każdej postaci, w której będą tolerowane.
  8. W przypadku niechęci do spożywania mięsa i ryb rozdrabniaj je, a następnie dodawaj do potraw, np. zup czy sałatek.

ZOBACZ: DIETA PO RADIOTERAPII

Jak odżywiać się w trakcie chemioterapii?

  1. Dieta pacjenta powinna być łatwostrawna, zawierać większą ilość białka (produkty wysokobiałkowe należy spożywać w każdym posiłku) i być zarazem urozmaicona.
  2. Zwiększ ilość warzyw i owoców (przynajmniej do 500 g dziennie) i staraj się chociaż połowę z nich spożywać w postaci świeżej, chyba, że powoduje to przykre dolegliwości.
  3. Na 2 godziny przed podaniem chemii i bezpośrednio po zabiegu nie powinno się przyjmować żadnych pokarmów.
  4. Unikaj mleka, zastępując je fermentowanymi napojami mlecznymi.
  5. Zrezygnuj czasowo ze swoich ulubionych posiłków lub jedz je wyłącznie pomiędzy poszczególnymi cyklami leczenia, aby zapobiec wytworzeni trwałej niechęci do nich (zmiany odczuwania smaku, nudności, wymioty lub biegunki będące skutkiem ubocznym chemoterapii mogą kojarzyć się z ich spożyciem.

Leczenie żywieniowe w onkologii – podsumowanie

Pacjent onkologiczny powinien traktować pożywienie jak lekarstwo. Nawet jeśli nie zawsze sprawia ono przyjemność, to zwiększa szanse na zwalczenie choroby. Ważna jest nie tylko ilość żywności, ale również jej jakość. Wybieraj produkty świeże, krótko przechowywane, o niskim stopniu przetworzenia i z małą ilości substancji dodatkowych. Zadbaj o miłą i przyjazną atmosferę spożywania posiłków oraz estetyczny wygląd stołu i potraw.

Staraj się zachęcać chorego do jedzenia serwując kilka razy w ciągu dnia niewielkie porcje na małych talerzykach. Jako opiekun rozmawiaj z chorym na temat jego problemów związanych z chorobą i żywieniem.

Nie wahaj się prosić o wsparcie specjalistów, którzy udzielą wsparcia informacyjnego na temat leczenia żywieniowego w onkologii.

PRZEJDŹ DO: WSPARCIE ŻYWIENIOWE W CHOROBIE