Obrzęk limfatyczny związany jest z nadmiernym gromadzeniem płynu bogatobiałkowego w przestrzeniach międzykomórkowych, co w efekcie prowadzi do chronicznych stanów zapalnych i zwłóknień. Obrzęk chłonny u pacjentów onkologicznych może występować jako następstwo leczenia przeciwnowotworowego lub być wynikiem progresji choroby nowotworowej (przerzuty).

Zdaniem ekspertów, obrzęk limfatyczny dotyczy blisko 15% wszystkich chorych na nowotwory. 6 marca przypada Światowy Dzień Obrzęku Limfatycznego.

Obrzęk limfatyczny – objawy i stadia

W przypadku pierwszego stadium obrzęku chłonnego cechuje się on zmniejszoną objętością transportową chłonki, obrzęk pozostaje niewidoczny dla Pacjenta, ale wywołuje subiektywne, negatywne odczucia u chorego. W drugim stadium obrzęku limfatycznego obserwujemy gromadzenie się płynu bogatobiałkowego. Pojawia się miękki, widoczny okiem obrzęk.

Obraz kliniczny obrzęku limfatycznego w stadium trzecim manifestuje się twardym obrzękiem, początkiem zwłóknień i gromadzeniem się płynu bogatobiałkowego. Objawy obrzęku chłonnego w stadium czwartym to zmiany skórne, zwłóknienia i twardy, bolesny obrzęk.

ZOBACZ: LECZENIE WSPOMAGAJĄCE

Obrzęk chłonny po leczeniu onkologicznym

Najczęstsza lokalizacja wtórnych obrzęków chłonnych po leczeniu onkologicznym dotyczy:

  • kończyny górnej (leczenie raka piersi, czerniaka)
  • kończyny dolnej (leczenie czerniaka, raka sromu, raka szyjki macicy, raka prostaty, raka pęcherza moczowego)
  • okolicy głowy (leczenie nowotworów regionu głowy i szyi)

Pacjentów onkologicznych, u których występuje obrzęk limfatyczny po leczeniu choroby nowotworowej można podzielić na dwie grupy terapeutyczne:

  • chorzy po leczeniu raka, u których obrzęk chłonny jest skutkiem ubocznym przeprowadzonej terapii
  • pacjenci z aktywnym procesem nowotworowym, u których obrzęk limfatyczny jest wynikiem postępującej choroby (przerzuty do węzłów chłonnych).

Usunięcie węzłów chłonnych u pacjentów onkologicznych może prowadzić do rozwoju niewydolność układu limfatycznego, a w konsekwencji do powstania obrzęku limfatycznego. Jest to spowodowane utrudnionym przepływem chłonki oraz gromadzeniem się jej w tkance podskórnej kończyny po stronie operowanej.

Fizjoterapia pacjentów z obrzękiem limfatycznym

Najważniejszym celem fizjoterapii pacjentów z obrzękami chłonnymi jest odprowadzenie nadmiaru chłonki, pobudzenie tworzenia się krążenia obocznego i regeneracji naczyń i węzłów chłonnych, przywrócenie równowagi odpływu chłonki i zapobieganie następstwom obrzęku.

Podstawowym elementem terapii przeciwobrzękowej jest tzw. kompleksowa terapia przeciwobrzękowa. Składa się ona z terapii wstępnej oraz bardziej intensywnej – opartej na zastosowaniu drenaży limfatycznych. Na etapie utrwalającym zaleca się pacjentom wykonywanie odpowiednich ćwiczeń i noszenie specjalistycznych rękawów.

Program ćwiczeń pacjentów z obrzękami chłonnymi obejmuje: rozgrzewkę, ćwiczenia udrażniające, ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia rozluźniające w obrębie kończyn i ćwiczenia rozciągające.

W przypadku wystąpienia schorzenia jaki jest obrzęk limfatyczny kończyny program ćwiczeń powinien być dostosowany indywidualnie dla każdego pacjenta. Zaleca się wykonywanie ćwiczeń w bandażach, kompresyjnych rękawach bądź pończochach. Praca mięśni nie powinna być zbyt intensywna, a tempo ćwiczeń zbyt szybkie.

W fizjoterapii pacjentów z obrzękami limfatycznymi po leczeniu nowotworów złośliwych wykorzystuje się zabiegi fizykalne takie jak: TENS (prądy niskiej częstotliwości), laser biostymulacyjny, ultradźwięki.

Powszechnie stosowany jest szczególny rodzaj masażu znany jako drenaż limfatyczny, który stanowi podstawowy element kompleksowej terapii udrażniającej, obejmującej: ręczny drenaż limfatyczny, kompresjoterapię, ćwiczenia ruchowe i ścisłe przestrzeganie zasad higieny.

ZOBACZ: FIZJOTERAPIA ONKOLOGICZNA

Obrzęk limfatyczny po amputacji piersi – profilaktyka

Szacuje się, że w przypadku pacjentek leczonych z powodu nowotworu piersi obrzęk limfatyczny dotyka ponad 30% kobiet. W celu zapobiegania rozwojowi obrzęku chłonnego po amputacji piersi w obrębie kończyny górnej zaleca się unikanie:

  • nadmiernego wysiłku
  • podnoszenia i noszenia ciężkich przedmiotów
  • gwałtownych i powtarzalnych ruchów
  • linijnego, okrężnego ucisku (zegarek, biżuteria)
  • spania na kończynie po stronie operowanej
  • gorących kąpieli
  • mierzenia ciśnienia i robienia zastrzyków po stronie operowanej.

W życiu codziennym w profilaktyce obrzęku limfatycznego zaleca się:

  • wysokie układanie kończyny w czasie snu, wypoczynku i pracy
  • noszenie protezy piersi (zrównoważenie stron ciała)
  • dokonywanie pomiarów taśmą centymetrową obwodów kończyny górnej po stronie operowanej i porównawczo po stronie nieoperowanej
  • ćwiczenia ruchowe, oddechowe, rozluźniające i relaksacyjne
  • stosowanie automasażu (autodrenaż limfatyczny)

POLECAMY: REHABILITACJA ONKOLOGICZNA