Onkoserwis – prezentujemy nowe doniesienia i ważne aktualności ze świata onkologii zebrane przez ekspertów Polskiej Ligii Walki z Rakiem. Przegląd najnowszych wiadomości onkologicznych zaprezentowanych na łamach topowych czasopism medycznych i branżowych – czerwiec 2023. Zapraszamy do lektury!
Onkoserwis – czerwiec 2023
Czy miejsce zamieszkania wpływa na umieralność z powodu nowotworów związanych z otyłością?
W związku z panującą w Stanach Zjednoczonych epidemią otyłości amerykańscy badacze ocenili, czy dostępność sklepów ze zdrową żywnością i fast foodów wpływa na umieralność z powodu nowotworów. Badaniu poddano ponad 3 tys. regionów.
W społecznościach żyjących w okolicach z łatwym dostępem do żywności typu fast food zanotowano o 77% większą umieralność z powodu nowotworów związanych z otyłością. Rejony te, w stosunku do społeczności żyjących w bliskim sąsiedztwie sklepów ze zdrową żywnością, charakteryzowały się wyższym odsetkiem mieszkańców czarnoskórych (3,3% vs 1.8%), osób powyżej 65. roku życia (15,7% vs 15,4%), dorosłych z otyłością (33% v. 32%) oraz osób z cukrzycą (12,5% vs 10,7%).
źródło: jamanetwork.com/journals/jamaoncology
Leczenie raka piersi nie wyklucza posiadania dzieci
Leczenie hormonozależnego raka piersi to nie tylko chirurgia i ew. chemioterapia czy radioterapia. Standardem postępowania, zmniejszającym ryzyko nawrotu nowotworu oraz rozwoju drugiego raka, jest wieloletnia doustna hormonoterapia (HT), podczas której chore nie mogą zachodzić w ciążę. Wraz z rosnącym odsetkiem młodych chorych na raka piersi, kwestia ciąży stawała się coraz istotniejszym problemem.
W The New England Journal of Medicine opublikowano wyniki badania POSITIVE, oceniającego bezpieczeństwo przerwania HT. Badaniu poddano ponad 500 chorych na hormonozależnego raka piersi, głównie w I i II stopniu zaawansowania. Po 18-30 miesiącach HT oraz trzymiesięcznym okresie wypłukiwania leku, pacjentkom proponowano dwuletnią przerwę pozwalającą zajść w ciążę, urodzić dziecko i karmić piersią. W co najmniej jedną ciążę udało się zajść 74% chorym, a u 64% zakończyła się ona żywym porodem. Odsetek zachorowań na raka piersi po trzech latach obserwacji wyniósł 8,9% w grupie badanej oraz 9,2% w dobranej historycznej grupie kontrolnej.
Autorzy zalecają jednak ostrożność ze względu na krótki okres obserwacji.
źródło: jamanetwork.com
Blisko 100% skuteczność jednodawkowych schematów szczepień przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego
Rak szyjki macicy jest czwartym najczęstszym nowotworem wśród kobiet na świecie. Zachorowania związane są z przewlekłą infekcją wirusem brodawczaka ludzkiego (Human papiloma virus, HPV). Od 2006 roku dostępne jest szczepienie przeciw HPV, stosowane w zależności od wieku w schemacie dwu- lub trzydawkowym.
Podczas 35th International Papillomavirus Conference w Waszyngtonie przedstawiono wyniki badania przeprowadzonego w Kongo z udziałem ponad 2 tys. osób w wieku 15-20 lat. Uczestniczki podzielono na trzy grupy. Pierwsza otrzymywała pojedynczą dawkę dwuwalentnej szczepionki anty-HPV, druga – pojedynczą dawkę szczepionki 9-walentnej, a trzecia stanowiła grupę kontrolną. Podczas trzyletniej obserwacji powtarzano badania krwi na obecność HPV DNA oraz wymazy z szyjki macicy i pochwy. Okazało się, że trzyletnia skuteczność szczepień dwu- i dziewięciowalentnych w zapobieganiu zakażeniu HPV wyniosła odpowiednio 98% i 96%.
Na podstawie cytowanej publikacji oraz niskiego odsetka kobiet szczepionych przeciwko HPV na świecie (w 2021 roku było to zaledwie 15%) WHO zmieniło w grudniu ubiegłego roku swoje zalecenia. Obecnie proponuje się jedną lub dwie dawki szczepionki dla dziewczynek i kobiet w wieku 9-20 lat oraz dwie dawki w odstępie co najmniej półrocznym dla kobiet starszych.
W Polsce 23 lutego 2023 roku opublikowano obwieszczenie ministra zdrowia, zapowiadające refundację szczepionek przeciw HPV od 1 czerwca bieżącego roku.
źródła: www.kemri.go.ke, www.who.int, dziennikmz.mz.gov.pl
Wzrasta liczba osób z niepełnosprawnościami ruchowymi po leczeniu onkologicznym
Amerykańscy badacze ocenili częstość występowania niepełnosprawności ruchowych u chorych po leczeniu onkologicznym. Ograniczenia chorzy zgłaszali samodzielnie według listy 12 aktywności obejmujących m.in. dwugodzinne siedzenie, udział w wydarzeniach społecznych czy przesuwanie obiektów wielkości krzesła.
Analizą objęto ponad 51 tys. osób, reprezentujących ważoną populację około 178,8 miliona z lat 1999-2018. Ograniczenia ruchowe zgłosiło w 1999 roku 3,6 mln osób, a w 2018 roku 8,2 mln, co odpowiada 2,25-krotnemu wzrostowi. Odnotowano również wzrost liczby chorych bez niepełnosprawności, ale był on tylko 1,34 krotny. 70% udział osób z ograniczeniami ruchowymi wśród chorych po leczeniu nowotworowym jest dwukrotnie większy niż w populacji ogólnej. Najwyższy udział niepełnosprawności występuje wśród chorych na raka trzustki (80,3%) i raka płuca (76,5%), a najniższy u chorych na czerniaka (62,2%), raka piersi (61,8%) i raka gruczołu krokowego (59,5%).
JAMA Oncol. Published online May 11, 2023. doi:10.1001/jamaoncol.2023.1180
Dlaczego nie należy u wszystkich mężczyzn wykonywać rutynowych oznaczeń PSA?
Swoisty antygen gruczołu krokowego (prostate specific antygen, PSA) jest enzymem wytwarzanym przez komórki gruczołu krokowego. Jego stężenie wzrasta w stanach zapalnych, przeroście lub raku gruczołu krokowego oraz po niektórych ingerencjach w jego sąsiedztwie (np. badanie per rectum lub cewnikowanie pęcherza moczowego). Oznaczenie PSA jako populacyjne badanie przesiewowe wykorzystywane jest tylko na Litwie i w Kazachstanie. Większość krajów zachodnioeuropejskich i Stany Zjednoczone zalecają wykonywanie PSA tylko po rozmowie z pacjentem, przedstawiającej korzyści i wady metody.
Głównym zarzutem wobec populacyjnych badań PSA jest nadrozpoznawalność niemych klinicznie nowotworów, które nie ujawniłyby się do końca życia chorego. Pozytywny wynik badania, pomimo braku dolegliwości i istotności klinicznej dla chorego, skutkuje wykonaniem inwazyjnych procedur diagnostycznych oraz terapeutycznych, których można by uniknąć. Obecne zalecenia US Preventive Services Task Force jednoznacznie zalecają niewykonywanie przesiewowych badań PSA w populacji powyżej 70. r.ż.. Pomimo oficjalnych wytycznych i stanowisk towarzystw naukowych, w Wielkiej Brytanii u osób po 80. r.ż. dwukrotnie częściej wykonuje się badania PSA niż u mężczyzn 50-letnich. Podobnie jest we Francji, Włoszech, Niemczech i Irlandii, gdzie udział chorych po 70 r.ż. poddawanych rutynowym badaniom PSA jest wysoki.
W najnowszej publikacji w BMJ panel ekspertów sugeruje zastąpienie ogólnodostępnych badań PSA kompleksowym modelem opartym na ryzyku. Jego główne założenia obejmują wykonywanie badań w grupie wiekowej 50-70 lat tylko u chorych wysokiego ryzyka lub z podejrzanymi objawami, uzależnienie odstępów pomiędzy badaniami od stężenia PSA, odstąpienie od kontynuacji oznaczeń u osób z niskimi wartościami enzymu, wykonywanie biopsji tylko u osób z ryzykiem agresywnej choroby potwierdzonym w drugim niezależnym badaniu (np. rezonansie magnetycznym) oraz leczenie nowotworu prostaty tylko w przypadku raków o wysokim stopniu w skali Gleason.
źródło: www.bmj.com
Astma oskrzelowa może zwiększać ryzyko niektórych nowotworów
Astma oskrzelowa jest przewlekłą chorobą dróg oddechowych powodującą skurcz oskrzeli, co w konsekwencji może prowadzić do duszności, a w skrajnych przypadkach niewydolności oddechowej. W retrospektywnym badaniu opublikowanym w czasopiśmie Cancer Medicine sprawdzono, czy chorzy na astmę mają wyższe ryzyko zachorowania na nowotwory. W tym celu przeanalizowano dane z lat 2012-2020, obejmujące ponad 90 tysięcy chorych na astmę i ponad 270 tysięcy zdrowych dorosłych.
Wykazano, że chorzy na astmę mają o 36% wyższe ryzyko zachorowania na niektóre nowotwory. Dodatkowo osoby chore na astmę niestosujące sterydów wziewnych miały to ryzyko większe o 60%, a osoby wymagające stosowania wziewnych sterydów jedynie o 11%. Badanie to po raz pierwszy wykazało wpływ astmy na ryzyko zachorowania na nowotwory, wymaga jednak potwierdzenia.
źródło: onlinelibrary.wiley.com
Jakie objawy poprzedzają rozpoznanie raka jelita grubego?
Rak jelita grubego jest jednym z najczęstszych nowotworów na świecie. W związku ze wzrastającą liczbą zachorowań na ten nowotwór wśród młodych osób, w artykule opublikowanym w czasopiśmie Journal of the National Cancer Institute sprawdzono, jakie objawy występowały najczęściej u osób między 18. a 64. rokiem życia do dwóch lat przed zachorowaniem.
Zauważono cztery kluczowe objawy poprzedzające rozpoznanie raka jelita grubego: ból brzucha, krwawienie z odbytu, biegunkę i niedobór żelaza. Występowanie jednego z nich zwiększało prawdopodobieństwo zachorowania na raka jelita grubego blisko dwukrotnie. Współwystępowanie dwóch objawów zwiększało prawdopodobieństwo 3,5-krotnie, a trzech i czterech 6,5-krotnie. 19% chorych pierwsze objawy choroby zauważyło do dwóch lat przed rozpoznaniem raka jelita grubego, a 49% przed 3 miesiącami.
Autorzy pracy podkreślają konieczność zachowania czujności onkologicznej i zwracania uwagi na typowe objawy raka jelita grubego szczególnie w młodszych grupach wiekowych, które często bagatelizują dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.
źródło: academic.oup.com/jnci
Stężenie witaminy D3 we krwi a odpowiedź na immunoterapię
Immunoterapia jest formą leczenia systemowego, która pobudza układ immunologiczny chorego do walki z nowotworem. W badaniu opublikowanym w czasopiśmie Cancer sprawdzono, czy stężenie witaminy D3 we krwi chorych na czerniaka skóry ma wpływ na wyniki immunoterapii. W badaniu wzięło udział 200 chorych na rozsianego czerniaka skóry otrzymujących pierwszorazową immunoterapię (niwolumab lub pembrolizumab). Stężenie witaminy D3 we krwi oznaczano przed leczeniem oraz co 12 tygodni w trakcie trwania leczenia.
Zauważono, że czas wolny od progresji nowotworu u chorych z normalnym (>30 ng/ml) stężeniem witaminy D3 był dłuższy niż u chorych z niskim stężeniem (odpowiednio 11,25 miesiąca i 5,75 miesiąca). Lepsze wyniki leczenia odnotowano zarówno u chorych z wyjściowo normalnym stężeniem witaminy D3, jak i u chorych otrzymujących ją w trakcie badania.
Autorzy badania zalecają suplementację witaminy D3 u wszystkich pacjentów otrzymujących immunoterapię z powodu zaawansowanego czerniaka skóry.
źródło: acsjournals.onlinelibrary.wiley.com
Wysokie BMI zwiększa ryzyko nowotworów przewodu pokarmowego
W JAMA Network Open opublikowano retrospektywne badanie w którym sprawdzono, czy otyłość we wczesnej dorosłości i w średnim wieku ma wpływ na ryzyko nowotworów przewodu pokarmowego. W tym celu przeanalizowano dane ponad 135 tysięcy osób w wieku 55-74 lat, zebrane dla PLCO Cancer Screening Trial. Wykazano, że nadwaga (BMI w przedziale 25-30) we wczesnej dorosłości, średnim i starszym wieku zwiększa ryzyko raka jelita grubego o średnio 20%. Otyłość (BMI powyżej 30) we wczesnej dorosłości zwiększa to ryzyko o 30%, w średnim wieku o 55%, a w starszym o 39%. Podobne wyniki uzyskano dla innych nowotworów przewodu pokarmowego.
Badanie to po raz kolejny potwierdza niekorzystny wpływ otyłości na występowanie nowotworów przewodu pokarmowego. Autorzy pracy podkreślają konieczność prowadzenia dalszych badań nad mechanizmem tego zjawiska
źródło: acsjournals.onlinelibrary.wiley.com
źródło: Onkoserwis – serwis onkologiczny dla dziennikarzy – Polska Liga Walki z Rakiem
PRZEJDŹ DO: ONKOSERWIS MAJ 2023
