Rak prostaty – objawy i diagnostyka nowotworu stercza

Rak prostaty (rak stercza, rak gruczołu krokowego) zajmuje u mężczyzn drugie miejsce w zestawieniu zapadalności i umieralności z powodu nowotworów. Liczba diagnozowanych chorych z rakiem prostaty rośnie w większości rozwiniętych krajów świata, głównie w wyniku rozpowszechniania się oznaczenia stężenia markera nowotworowego PSA w surowicy u osób bez klinicznych objawów raka prostaty (tzw. skrining) oraz dzięki większej świadomości zdrowotnej.

W Polsce zachorowania na raka prostaty podwoiły się w ciągu ostatnich 10 lat. Zdecydowaną większość raków gruczołu krokowego stanowią gruczolakoraki, które najczęściej rozwijają się w strefie obwodowej gruczołu krokowego.

Geneza raka prostaty

Głównymi czynnikami zachorowania na raka prostaty są wiek oraz uwarunkowania genetyczne. Nowotwór stercza rzadko występuje przed 40 rokiem życia, a średni wiek zachorowania przekracza 70 lat.

Istotnym obciążeniem jest wystąpienie raka gruczołu krokowego u członków najbliższej rodziny. Ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej prostaty wzrasta wtedy kilkukrotnie. Ważną rolę w tym kontekście odgrywa znajomość niepokojących symptomów i potencjalnych objawów raka prostaty, których wystąpienie powinno stanowić sygnał do pilnej konsultacji z lekarzem – urologiem.

Przedstawiamy szczegółową listę najczęstszych objawów mogących sugerować raka prostaty oraz symptomów związanych z rozwojem guza gruczołu krokowego.

Rak prostaty

Najczęstszym objawem raka prostaty są trudności w oddawaniu moczu oraz częstomocz. Każdy mężczyzna z takimi objawami powinien być zbadany przez urologa. Zdarza się, że rosnący guz nie powoduje wymienionych objawów raka prostaty, a na rozpoznanie naprowadzają symptomy związane z naciekiem okolicznych tkanek lub przerzutami raka do kości (bóle, złamania patologiczne, niedokrwistość) i węzłów chłonnych biodrowych.

• Wczesne objawy raka prostaty:

Na wczesnym etapie rozwoju raka prostaty, ze względu na to, że gruczolakoraki rozwijają się zwykle w tylnej części strefy obwodowej gruczołu objawy raka prostaty zwykle nie występują. U mężczyzn z komponentną łagodnego przerostu gruczołu krokowego pojawiają się dolegliwości powodowane przeszkodą podpęcherzową, które są zupełnie niezależne od rozwijającej się choroby nowotworowej.

• Rak prostaty – objawy choroby zaawansowanej miejscowo:

Najczęstszymi objawami raka prostaty zaawansowanego miejscowo są  skutki przeszkody podpęcherzowej. U niewielu chorych pojawia się krwiomocz, zakażenia dróg moczowych oraz nasilone dolegliwości związane z mikcją wtórne do przeszkody podpęcherzowej.

• Uogólniony rak prostaty – objawy i symptomy:

Rzadko u chorych z masywnym zajęciem węzłów chłonnych pojawiają się obrzęki kończyn dolnych. U mężczyzn z przerzutami do kości często występują takie objawy raka prostaty jak: dolegliwości bólowe, rzadziej osłabienie siły mięśniowej kończyn dolnych lub objawy raka prostaty związane z porażeniem spowodowanym kompresją rdzenia kręgowego.

Diagnostyka raka gruczołu krokowego

Rak stercza we wczesnych stadiach rozwoju na ogół nie wywołuje charakterystycznych klinicznych objawów raka prostaty. U niektórych chorych występują dolegliwości i pewne niepokojące symptomy ze strony dolnych dróg moczowych, będące raczej następstwem współistnienia łagodnego rozrostu stercza. Niekiedy pierwszym objawem uogólnionej raka prostaty są bóle kostne wywołane przez przerzuty guza nowotworowego.

Zasadnicze znaczenie dla rozpoznania raka prostaty ma określenie stężenia PSA w surowicy, aczkolwiek należy podkreślić, że marker ten nie jest swoisty dla raka stercza – jego stężenie wzrasta także w następstwie rozrostu łagodnego oraz zapalenia stercza. Podwyższone stężenie markera nowotworowego PSA w surowicy osoby z podejrzeniem raka, nie może być traktowane jako jednoznaczny objaw raka prostaty.

[accordion]
[acc_item title=”Rak prostaty objawy – normy markera PSA”]Za normę przyjęto następujące wartości PSA w zależności od wieku: 2,5 ng/ml do 49 roku życia, 3,7 ng/ml do 54 roku życia, 4,0 ng/ml do 59 rż, 5,4 ng/ml do 64 rż. i 6,6 ng/ml do 74 roku życia.[/acc_item]
[/accordion]

U części chorych raka gruczołu krokowego można wykryć na podstawie badania palcem przez odbytnicę. Wartość diagnostyczna tego badania jest jednak ograniczona i zależy od doświadczenia badającego. U pacjentów z podejrzeniem raka prostaty diagnostyka jest podobna do stosowanej w badaniu przesiewowym.

Wskazane jest wykonanie ultrasonografii przezbrzusznej (TAUS), oceniającej układ moczowy i stercz, oraz ultrasonografii przezodbytniczej (TRUS) sondą wysokiej czułości pozwalającą wykryć niepalpacyjne ogniska raka prostaty. Ultrasonografia przezodbytnicza pozwala uwidocznić granicę i strukturę wewnętrzną gruczołu krokowego. Nieprawidłowy wynik TRUS stwierdza się u około 20% chorych na raka prostaty. Badanie TRUS jest najbardziej dostępnym i powszechnym narzędziem służącym do bezpośredniego obrazowania stercza. Ocenie podczas badania ultrasonograficznego przezodbytniczego raka prosty podlegają wielkość i struktura stercza, torebka gruczołu krokowego, pęcherzyki nasienne, okołosterczowa tkanka tłuszczowa, pęcherz moczowy, ściana odbytnicy, regionalne węzły chłonne.

Zaleca się przeprowadzenie badań oceniających miejscowe zaawansowanie kliniczne nowotworu stercza i – z wyjątkiem nowotworów o małym ryzyku rozsiewu – także obecność przerzutów (tomografia komputerowa jamy brzusznej, RTG klatki piersiowej, scyntygrafia kośćca). Badanie pozytonowej tomografii emisyjnej PET z 11C-choliną lub 18F-fluorkiem jest aktualnie metodą eksperymentalną.

Najlepsza metodą oceny występowania przerzutów kostnych w przypadku raka prostaty jest scyntygrafia układu kostnego. U chorych ze stężeniem PSA poniżej 20 ng/ml nie ma generalnie wskazań do wykonania scyntygrafii kości.

Badanie raka prostaty

Szczegółowe rozpoznanie raka gruczołu krokowego określa się najczęściej na podstawie badania histopatologicznego materiału pobranego podczas biopsji przezodbytniczej wykonanej pod kontrolą badania ultrasonograficznego TRUS. Zasadniczymi wskazaniami do wykonania biopsji gruczolu krokowego są: podwyższone stężenie markera PSA w surowicy, nieprawidłowości w badaniu gruczołu krokowego palcem przez odbytnicę, nieprawidłowości wykryte w badaniu obrazowym TRUS.

Wybór optymalnej terapii oraz zalecanego postępowania w przypadku raka prostaty zależy przede wszystkim od interpretacji wyników wspomnianych badań diagnostycznych takich jak ocena histologiczna danego guza, stopień zaawansowania raka prostaty, charakterystyka patomorfologiczna nowotworu, ocena stopnia stężenia markera PSA w surowicy, występowanie i nasilenie u chorego przykrych objawów raka prostaty, a także wiek i ogólny stan zdrowia pacjenta.

Rak prostaty (gruczołu korkowego) – objawy i diagnostyka guza stercza, bibliografia:

Pod red. R. Kordek, Onkologia, podręcznik dla studentów i lekarzy, Gdańsk 2013.
Pod red. M Krzakowski, A. Kawecki, Nowotwory złośliwe, postępowanie wielodyscyplinarne, tom I, Lublin 2012.
Pod red. M. Krzakowski, K. Warzocha, Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych – 2013, Gdańsk 2013.
E. Senkus-Konefka, R. Zdrojowy, Nowotwory układu moczowo-płciowego, Gdańsk 2013.