Robot da Vinci w Polsce – zastosowanie i dostępność

Zabiegi operacyjne z wykorzystaniem robota da Vinci znajdują zastosowanie w wielu dziedzinach medycyny – urologii, chirurgii, ginekologii, kardiologii i laryngologii. Roboty medyczne stosowane są z powodzeniem na całym świecie – szacuje się, że w 2017 roku prowadzono łącznie blisko 900 tyś. operacji z wykorzystaniem systemu da Vinci. Najwięcej urządzeń znajduje się na terenie Stanów Zjednoczonych, a w Europie – we Francji. Główną zaletą robota da Vinci jest jego wysoka precyzja oraz ograniczenie działań niepożądanych podczas zabiegu. Największą wadą – wysoki koszt procedury.

Niedawna pozytywna decyzja Prezesa AOTMiT o zakwalifikowaniu systemu chirurgicznego da Vinci jako świadczenia gwarantowanego w Polsce daje nadzieję na rozwój i zwiększenie dostępności do robotyki medycznej w naszym kraju.

ROBOT DA VINCI W POLSCE – DOSTĘPNOŚĆ

Jeszcze do niedawna w Polsce dostępne były zaledwie dwa urządzenia tego typu – we Wrocławiu i w Toruniu. Pierwsza operacja z wykorzystaniem robota da Vinci została przeprowadzona w 2010 roku w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym we Wrocławiu. System sprowadził do kraju chirurg prof. Wojciech Witkiewicz, a pionierskiemu zabiegowi robotem da Vinci poddany został mężczyzna z rakiem jelita grubego.

Wiele wskazywało, że rozpocznie to erę robotyki medycznej w naszym kraju i przyczyni się do popularyzacji mało inwazyjnych technik operacyjnych. Barierą okazały się jednak koszty procedury – kilkukrotnie przewyższające wycenę tradycyjnych zabiegów stosowanych w chirurgii onkologicznej.

I to właśnie ze względu na ograniczone fundusze oraz wysoki koszt systemu, Agencja Oceny Technologii Medycznych wydała w 2014 roku negatywną opinię odnośnie stosowania robota da Vinci w leczeniu chirurgicznym raka gruczołu krokowego, raka jelita grubego i raka błony śluzowej macicy. W efekcie procedura nie trafiła do koszyka świadczeń gwarantowanych. Robot do Vinci przez kilka lat stał we wrocławskim szpitalu praktycznie nieużywany, gdyż jego finansowanie bądź współfinansowane ze środków publicznych było niemożliwe.

Przełomem w dostępie do robota da Vinci w Polsce był rok 2017, kiedy po ponownej analizie zaktualizowaniu danych klinicznych podjęto decyzję o pozytywnej ocenie systemu. Prezes AOTMiT zarekomendował system chirurgiczny da Vinci jako świadczenie gwarantowane. Jest szansa, że w 2019 roku Narodowy Fundusz Zdrowia rozpocznie refundację leczenia i będzie ono bezpłatne dla Pacjentów w Polsce. Komercyjny koszt zabiegu w przypadku operacji prostaty to wydatek około 30 tysięcy złotych.

Pozytywna opinia Agencji Oceny Technologii Medycznych zapoczątkowała rewolucję. Tylko w ostatnim roku w Polsce zakupiono kilka kolejnych robotów da Vinci, które trafiły m.in. do Warszawy, Poznania czy Białegostoku. Inwestycję w system da Vinci rozważają też ośrodki w innych miastach. W Polsce dystrybutorem sprzętu jest spółka Synektik.

O ile precyzja czy użyteczność systemu robotycznego da Vinci nie wzbudzają dyskusji, to kontrowersje wywołuje koszt generowany przez zabieg z użyciem robota. Jak podkreślają eksperci – znacząco przewyższa on wycenę tradycyjnego zabiegu chirurgicznego. O tym, w jakim zakresie nowe roboty będą wykorzystywane w codziennej praktyce leczniczej, zadecyduje Narodowy Fundusz Zdrowia – przyznając (bądź nie) refundację dla tej procedury.

SZPITALE POSIADAJĄCE ROBOTA DA VINCI

• Robot chirurgiczny da Vinci znajduje się od 2010 roku w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym we Wrocławiu (pierwsza placówka w Polsce).
• W 2016 roku urządzenie trafiło do Szpitala Miejskiego w Toruniu.
• Pod koniec 2018 roku system da Vinci za 14 milionów zł zakupiło Wielkopolskie Centrum Onkologii w Poznaniu.
• System da Vinci pod koniec 2018 roku zamówił Wojewódzki Szpitala im. Jędrzeja Śniadeckiego w Białymstoku.
• Od 2019 roku operacje onkologiczne z wykorzystaniem robota Da Vinci odbywają się w Salve Medica w Łodzi.
• Zabiegi przeprowadzane są również w innych ośrodkach w Polsce np. w Warszawie – na zasadach komercyjnych.

SYSTEM DA VINCI – ZASTOSOWANIE ROBOTA

Robot da Vinci znajduje zastosowanie w następujących obszarach medycyny:

• operacje urologiczne (np. leczenie raka prostaty) – w Stanach Zjednoczonych system jest standardem w leczeniu operacyjnym raka prostaty. Około 80% operacji prostatektomi wykonywanych jest przy asyście robota da Vinci.
• ginekologia – histerektomia da Vinci to metoda stosowana w usuwaniu zmian łagodnych oraz nowotworów narządu rodnego. Stanowi nowoczesną technikę chirurgicznego usuwania macicy, jajników i węzłów chłonnych.
• chirurgia kolorektalna (rak jelita grubego) – rośnie liczba operacji chirurgicznych przy asyście robota da Vinci w obrębie jelita grubego, ze szczególnym wskazaniem dolnej resekcji odbytnicy i resekcji całkowitej lub częściowej jelita
• laryngologia i nowotwory regionu głowy i szyi – za pomocą systemu wykonywane są operacje w obrębie jamy ustnej oraz nagłośni i podstawy języka przez usta.
• kardiochirurgia – użycie systemu da Vinci w czasie operacji kardiochirurgicznych umożliwia operatorowi robota wykonywanie skomplikowanych ruchów wewnątrz klatki piersiowej pacjenta, bez umieszczania wewnątrz rąk. Pacjenci unikają dzięki temu nacięcia mostka i rzadziej doświadczają powikłań pooperacyjnych.
• torakochirurgia – wykorzystanie robota da Vinci do operacji torakochirurgicznych jest związane przede wszystkim z operacjami resekcji częściowej lub całkowitej płuca.

 

ROBOTY CHIRURGICZNE W ONKOLOGII – POTRZEBNA ROZWAGA

Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (Food And Drug Administration, FDA) wydała komunikat ostrzegający przed wykonywaniem amputacji piersi z użyciem robotów chirurgicznych.

Zastosowanie robotów zmniejsza inwazyjność zabiegów operacyjnych poprzez wykonywanie mniejszych nacięć i mniejszy ubytek krwi, oraz skraca czas rekonwalescencji. Dotychczas nie udowodniono jednak ich równorzędności w stosunku do klasycznych zabiegów operacyjnych w żadnych wskazaniach onkologicznych poza rakiem gruczołu krokowego.

Komunikat FDA pojawił się w związku z doniesieniami dotyczącymi gorszych wyników leczenia robotami chirurgicznymi chorych na raka piersi i raka szyjki macicy. Dotychczasowa opinia FDA o zabiegach z użyciem robotów opierała się na ocenie częstości występowania powikłań w trzydziestodniowym okresie pooperacyjnym. Ostatnie dane sugerują konieczność monitorowania odległych efektów tej formy leczenia, takich jak odsetek miejscowych wznów nowotworu, czas wolny od nawrotu choroby czy czas całkowitego przeżycia.
(źródło: Onkoserwis – Polska Liga Walki z Rakiem)

OPERACJA Z WYKORZYSTANIEM ROBOTA DA VINCI

Specjalista wykonujący zabieg z zastosowaniem robota da Vinci – w odróżnieniu od tradycyjnych technik chirurgicznych – nie znajduje się bezpośrednio przy stole operacyjnym, ale steruje końcówkami robota za pomocą specjalistycznej konsoli.

Konsola robota da Vinci umożliwia wyświetlenie operatorowi trójwymiarowego obrazu narządu nawet w 16-krotnym powiększeniu, co zwiększa precyzję operacji i eliminuje efekt drżenia dłoni chirurga. Technologie wykorzystane w systemie da Vinci umożliwiają osiągnięcie bardzo wysokiej precyzji cięcia – przekraczającej możliwości ludzkich rąk.

Robot da Vinci składa się z czterech ramion, które mają bezpośredni kontakt z pacjentem. Trzy ramiona wyposażone są w narzędzie chirurgiczne, a dwa z nich odpowiadają prawej i lewej dłoni chirurgia. Ruchy ramion urządzenia imitują anatomiczne ruchy nadgarstka operatora urządzenia.

Efektem zabiegu z wykorzystaniem systemu da Vinci jest mniejsza liczba zdarzeń niepożądanych oraz skrócenie okresu hospitalizacji.

RADYKALNA PROSTATEKTOMIA Z UŻYCIEM ROBOTA DA VINCI

Wyniki leczenia nowotworów w Polsce niekorzystnie odbiegają od efektów osiąganych w krajach Europy Zachodniej. Jest nadzieja, że dzięki popularyzacji nowej techniki operacyjnej jaką jest robot da Vinci stosowany w radykalnej prostatektomii raka prostaty – sytuacja ulegnie poprawie.

Współczesna uroonkologia dysponuje wieloma opcjami terapeutycznymi przeznaczonymi do leczenia mężczyzn z ograniczoną postacią raka prostaty. Strategia leczenia oraz decyzje terapeutyczne zależą od wielu czynników – kluczowa pozostaje kategoria ryzyka nawrotu/rozsiewu choroby nowotworowej, do której Pacjent został zakwalifikowany.

Opcje leczenia zaawansowanego miejscowo i lokalnie raka prostaty:

• Prostatektomia radykalna (również z użyciem robota operacyjnego da Vinci)
• Radioterapia z pól zewnętrznych (EBRT)
• EBERT z blokadą androgenową
• Brachyterapia raka prostaty o dawce małej mocy
• Brachyterapia wysokodawkowa (w połączeniu z EBRT)
• Aktywny nadzór
• Baczna obserwacja
• HIFU – skupiona wiązka fal ultradźwiękowych o wysokim natężeniu
  krioterapia

Zabieg radykalnej prostatektomii ma ustabilizowaną pozycję w leczeniu raka prostaty. Polega on na chirurgicznym usunięciu całego gruczołu krokowego, pęcherzyków nasiennych oraz pewnej ilości tkanek otaczających. Na początku lat 90 XX wieku po raz pierwszy wykonano zabieg radykalnej prostatektomii metodą laparoskopową (małoinwazyjną). Procedura stanowi współcześnie leczenie z wyboru u mężczyzn, u których guz może zostać całkowicie usunięty.

ZALETY ROBOTA DA VINCI W LECZENIU RAKA PROSTATY

Przez długi czas prostatektomia wykonywana była z dostępu załonowego, obecnie coraz częściej przeprowadzany jest zabieg techniką laparoskopową z użyciem robota. Największą zaletą radykalnej prostatektomii jest możliwość wycięcia całej tkanki gruczołu krokowego oraz dostarczenie materiału do precyzyjnej oceny histopatologicznej.

Przeprowadzając zabieg prostatektomii radykalnej należy liczyć się z ryzykiem wystąpienia zaburzeń wzwodu prącia. Innymi powikłaniami są nietrzymanie oczu i zwężenie zespolenia cewkowo-pęcherzowego. Skutki uboczne zabiegu mają najczęściej charakter przemijający.

Warto w tym miejscu podkreślić wartość robota operacyjnego da Vinci w leczeniu operacyjnym raka prostaty. Jak podkreślają eksperci – urologia z wykorzystaniem medycyny robotowej umożliwia dla pacjenta osiągnięcie dobrych wyników zdrowotnych za pomocą mniej inwazyjnych metod, które pozwalają na szybszy powrót do normalnego funkcjonowania i zachowanie lepsze sprawności.

W Stanach Zjednoczonych otwarte i laparoskopowe operacje wycięcia prostaty stanowią zaledwie 13 proc. wszystkich zabiegów. Pozostałe 87 proc. to operacje przeprowadzane przy udziale systemu da Vinci.

Da Vinci zapewnia chirurgowi wysoki komfort pracy. Wygodna pozycja operatora, doskonała wizualizacja (powiększony obraz 3D), intuicyjność techniki operacyjnej oraz funkcjonalność końcówek robota sprawiają, że lekarze coraz chętniej korzystają z osiągnięć chirurgii robotowej.

Prostatektomia radykalna z użyciem robota operacyjnego da Vinci jest zabiegiem bardziej bezpiecznym dla Pacjenta i zapewniającym dobre wyniki onkologiczne oraz czynnościowe.