Od kilkunastu lat na rynku dostępne są szczepionki przeciwko najpopularniejszym typom wirusa HPV. Chronią one zaszczepione osoby przed zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego, a tym samym przed nowotworzeniem. Wiele osób zadaje sobie pytanie – czy szczepionka przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego HPV jest skuteczna i bezpieczna?

Obowiązujący w Polsce Program Szczepień Ochronnych zawiera podział szczepień na obowiązkowe i zalecane. Szczepienia przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) należą do grupy szczepień zalecanych.

Warto podkreślić, że aktualnie trwa ożywiona debata dotycząca potrzeby zwiększania poziomu zaszczepienia populacji dziewcząt i chłopców przeciwko HPV. Jak poskreślają eksperci, chodzi o to, aby wchodzące w dorosłe życie młode pokolenie Polek i Polaków nie chorowało za kilkadziesiąt lat na nowotwory HPV-zależne. Zaliczamy do nich nie tylko raka szyjki macicy, ale również nowotwory regionu głowy i szyi, raka odbytu oraz raka prącia.

Dotychczas opisano kilkadziesiąt typów HPV, w tym 15 typów onkogennych wysokiego ryzyka.

Polska nie posiada obecnie powszechnego programu szczepień przeciwko HPV. Inicjatywy dotyczące refundacji szczepionek przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego były do tej pory realizowane przez lokalne samorządy.

Nad tematem szczepień przeciwko HPV pochylił się niedawno rząd. W ogłoszonej strategii Polski Ład pojawił się punkt dotyczący konieczności zagwarantowania dostępu do darmowej szczepionki przeciwko HPV.

Szczepienie przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego HPV

Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV, Human Papilloma Virus) jest przenoszony drogą płciową. Niektóre typy HPV powodują powstanie u obu płci w okolicy narządów płciowych i odbytu zmian łagodnych, takich jak kłykciny kończyste.

Inne typy wirusa brodawczaka ludzkiego – szczególnie typy 16 i 18 – skutkują śródnabłonkową neoplazją (CIN, Cervical Intraepithelial Neoplasia), która może prowadzić do rozwoju raka szyjki macicy oraz zmian złośliwych dotyczących sromu, pochwy, prącia i pęcherza moczowego.

Specjaliści określają CIN w trzystopniowej skali, w której CIN I oznacza dysplazję małego stopnia, a CIN III – dysplazję dużego stopnia.

Zakażenia HPV w większości przypadków przebiegają subklinicznie i ustępują po 1-2 latach nie pozostawiając trwałych następstw. Przetrwałe zakażenie wywołane przez onkogenne typy HPV odpowiada za niemal wszystkie przypadki raka szyjki macicy i zmian przedrakowych szyjki macicy. W Polsce rozpoznaje się rocznie ok. 4500 nowych przypadków zachorowań, przy czym połowa kobiet dotkniętych rakiem szyjki macicy umiera.

Średni czas rozwoju choroby wynosi 10 lat, dlatego wpływ szczepień ochronnych przeciw HPV można oceniać dopiero po latach. Szczepienia przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego mają głównie zapobiegać dysplazji szyjki macicy wysokiego stopnia (CIN 2/3), rakowi szyjki macicy, zmianom dysplastycznym sromu oraz brodawczakom zewnętrznym narządów płciowych i odbytu.

Wydaje się, że największy sens mają szczepienia przeciw HPV przed inicjacją seksualną (wg PSO na 2019 rok), kiedy dziewczęta nie zostały jeszcze zarażone oraz szczepienia młodych kobiet zgodnie z rejestracją szczepionki.

ZOBACZ: SZCZEPIENIA NA KORONAWIRUSA

Szczepionki przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego HPV

W Polsce zarejestrowane są trzy szczepionki przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego HPV.

  1. Szczepionka Cervarix (2-walentna) firmy GSK Biologicals przeciw onkogennym typom HPV 16 i 18, do stosowania domięsniowego, podawana do uodpornienia osób od 9 do 14 lat włącznie w schemacie 2-dawkowym oraz w wieku 15 lat i starszych w schemacie 3-dawkowym. Szczepionka przeciw HPV Cervarix jest przeznaczona do profilaktyki zmian przednowotworowych narządów płciowych i odbytu oraz raka szyjki macicy i raka odbytu, związanych przyczynowo z określonymi onkogennymi typami wirusa HPV.
  2. Szczepionka Silgard (4-waletna) firmy MSD przeciw onkogennym typom HPV 6, 11, 16 i 18, do stosowania domięśniowego, przeznaczona dla osób od 9 do 13 lat włącznie w schemacie 2-dawkowym oraz w wieku 14 lat i starszych w schemacie 3-dawkowym. Szczepionka Silgard jest stosowana w zapobieganiu wystąpienia zmian przednowotworowych narządów płciowych, odbytnicy, raka szyjki macicy i raka odbytnicy związanych przyczynowo z zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego oraz w celu zapobiegania wystąpienia brodawek narządów płciowych (kłykcin kończystych) związanych z HPV.
  3. Szczepionka Gardasil (9-walentna) firmy MSD przeciw onkogennym typom HPV 9, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 i 58, do stosowania domięśniowego, przeznaczona dla osób od 9 do 14 roku życia w schemacie 2-dawkowym oraz w wieku 15 lat i starszych w schemacie 3-dawkowym. Gardasil jest szczepionką przeciwko HPV wskazaną do czynnego uodparniania przeciw zmianom przednowotworowym oraz nowotworowym (rak szyjki macicy, sromu, pochwy, odbytnicy) wywoływanym przez szczepionkowe typy HPV oraz przeciw brodawkom narządów płciowych wywoływanym przez określone typy wirusa brodawczaka ludzkiego.

Jak podkreślają eksperci, szczepionki przeciw HPV są bezpieczne i dobrze tolerowane. Aktualnie nie są zalecane dawki przypominające. Niepożądane odczyny poszczepienne to najczęściej reakcje miejscowe: ból, obrzęk, zaczerwienienie, czasem objawy ogólne takie jak gorączka i wysypka alergiczna.

SPRAWDŹ: CYTOLOGIA

szczepienie przeciw wirusowi brodawczaka HPV

Szczepionka HPV – skuteczność i badania

W czasopiśmie The Lancet opublikowano wyniki metaanalizy dotyczącej wpływu szczepionki przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego na częstość zakażeń tym wirusem, liczby kłykcin kończystych okolicy odbytniczo-płciowej oraz CIN drugiego stopnia.

Metaanaliza obejmowała 65 badań z 14 wysoko rozwiniętych krajów. Wykazano znaczące zmniejszenie występowania zakażeń HPV w ciągu 5-8 lat od wprowadzenia szczepień – dla HPV typu 16 i 18 o 83% wśród dziewcząt w wieku 13-19 lat oraz o 66% w grupie wiekowej 20-24 lata.

Z kolei dla wirusa brodawczaka ludzkiego typu 31, 33 i 45 w grupie dziewcząt w wieku 13-19 lat częstość ta zmniejszyła się o 54%. Zmalała również częstość występowania kłykcin kończystych okolic płciowych, zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Oznacza to, że szczepionka przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego jest skuteczna.

Dodatkowo udowodniono zmniejszenie częstości CIN drugiego stopnia o 51% wśród dziewcząt w wieku 15-19 lat oraz o 31% wśród kobiet w wieku 20-24 lata. Autorzy badania podkreślają, że dotyczyło ono lat, w których szczepienia obejmowały tylko dziewczynki, a wprowadzenie ich również dla chłopców może przynieść jeszcze lepsze efekty.

Jak donosi The Lancet (w innym artykule)- zaprzestanie obowiązkowych szczepień przeciwko HPV w Japonii może doprowadzić do 10 800 dodatkowych zgonów z powodu raka szyjki macicy.

Zakażenie HPV, czyli wirusem brodawczaka ludzkiego, jest głównym czynnikiem ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy. Autorzy badania opublikowanego w Lancet Public Health szacują, jak duże szkody spowoduje decyzja japońskiego rządu o wycofaniu rekomendacji szczepienia przeciwko HPV (Human Papilloma Virus).

W 2010 roku w Japonii podjęto decyzję o obowiązkowym szczepieniu przeciwko temu wirusowi dziewczynek w wieku 12-16 lat. Jednak w 2013 roku tamtejszy minister zdrowia, w związku z nieprawdziwymi informacjami nagłaśnianymi przez media na temat niepożądanych skutków szczepionek, wycofał swoje zalecenia.

Liczba przeprowadzonych szczepień w docelowej grupie dziewczynek spadła drastycznie z 70% do 1%. Według szacunku autorów badania, spadek udziału szczepień do 1% w latach 2013-2019 zwiększy o 26 tys. liczbę zachorowań na raka szyjki macicy w ciągu życia dziewczynek urodzonych pomiędzy 1994 a 2007 rokiem. Oznacza to także 5000-5700 dodatkowych zgonów w tej grupie z powodu tego nowotworu. Wyniki te oparte są na założeniu, że udział zaszczepionych dziewczynek nadal utrzymywał się na poziomie 70%.

Autorzy szacują, że utrzymanie obecnych decyzji poskutkuje w ciągu najbliższych 50 lat liczbą 10 800 zgonów, którym dałoby się zapobiec. Warto zaznaczyć, że japońskie dziewczynki w wieku 12-16 lat, o ile wyrażą taką chęć, nadal mogą korzystać z darmowego szczepienia przeciwko HPV.

Dla przypomnienia, w Polsce szczepienie przeciwko HPV nie jest obowiązkowe ani refundowane, a jego koszty pokrywane są ze środków własnych.

ZOBACZ: NOWOTWORY GINEKOLOGICZNE

Szczepionka przeciw HPV – jak zachęcić do szczepienia

W badaniu opublikowanym w czasopiśmie Pediatrics sprawdzono, jaki wpływ na podejmowanie przez rodziców decyzji dotyczących szczepienia przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego HPV ma sposób udzielania informacji dotyczących szczepienia.

W tym celu przygotowano filmy zawierające wypowiedzi pediatrów na temat siedmiu najczęściej zadawanych pytań dotyczących szczenienia przeciwko HPV, m.in. kiedy szczepić dziecko na HPV, czy szczepionka przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego jest bezpieczne, jakie są jego działania niepożądane czy przed jakimi chorobami chroni szczepienie przeciw HPV.

Następnie rodzicom ponad tysiąca dzieci w Stanach Zjednoczonych w wieku od 9 do 17 lat nieszczepionych na HPV lub tylko po jednej dawce szczepionki pokazano cztery filmy na jeden losowo wybrany temat. Rodzice oceniali w skali od 1 do 4 na ile obejrzany film przekonał ich do szczepienia dziecka.

Wykazano, że rodzice byli bardziej przekonani do szczepień po obejrzeniu filmów odwołujących się do braku wiedzy oraz zawierających informacje dotyczącą profilaktyki zachorowania na raka szyjki macicy. Dodatkowo lepiej oceniane były dłuższe materiały video oraz takie, które wymagały również czytania.

Rodzice byli najmniej zmotywowani do szczepień po obejrzeniu filmów, w których na pierwszym miejscu podkreślano konieczność i pilność szczepień.

źródła:
www.thelancet.com
www.ligawalkizrakiem.pl
Pod red. Ewa Bernatowska, Paweł Grzesiowski, Szczepienia ochronne, Obowiązkowe i zalecane od A do Z, PZWL, Warszawa 2021

PRZEJDŹ DO: PROFILAKTYKA RAKA