Według najnowszych szacunków, już u blisko miliona Polek w wieku rozrodczym zdiagnozowano endometriozę. Choroba ta najczęściej związana jest z nawracającymi i dotkliwymi bólami, a nieleczona – może prowadzić do niepłodności i innych poważnych schorzeń. Przez brak odpowiedniej wiedzy, niezrozumienie społeczne oraz złożoność samej choroby, endometrioza jest trudna do zdiagnozowania i leczenia.
Endometrioza to nieprawidłowy rozrost tkanki endometrium, czyli błony śluzowej macicy poza jamą macicy. Jest związana z włóknieniem i reakcją zapalną. Jest to choroba polimorficzna i wieloogniskowa, na którą nie ma znanego lekarstwa ani mechanizmów zapobiegawczych.
Objawy endometriozy rzutują na wiele aspektów życia pacjentek często powodując wykluczenie z normalnego funkcjonowania oraz wysokie koszty społeczne. Ratunek w walce z chorobą może stanowić bardziej dostępna diagnostyka, multidyscyplinarna opieka medyczna oraz nowoczesne leczenie.
Marzec 2025 został ogłoszony jako Miesiąc Świadomości Endometriozy.
Jak informuje Ministerstwo Zdrowia – od 1 lipca 2025 rozpocznie się w naszym kraju refundacja wysokospecjalistycznego leczenia endometriozy, także tej występującej poza układem rozrodczym. Pacjentki z endometriozą będą mogły skorzystać z leczenia farmakologicznego i chirurgicznego. Rozporządzenie w tej sprawie podpisała w piątek ministra zdrowia Izabela Leszczyna.
Zgodnie z podpisanym 30 maja przez minister zdrowia Izabelę Leszczynę rozporządzeniem opieka nad pacjentkami będzie realizowana na dwóch poziomach. Pierwszy realizowany ma być w poradniach ginekologiczno-położniczych, gdzie rozpoczęte może być leczenie farmakologiczne. W przypadku endometriozy głębokiej chore zostaną skierowane na wyższy poziom leczenia chirurgicznego.
Ednometrioza – co to jest
Endometrioza charakteryzuje się obecnością komórek błony śluzowej trzonu macicy poza jamą macicy. Komórki te są nadal aktywne wydzielniczo i reagując na zmiany hormonalne zachodzące w cyklu miesiączkowym powodują w organizmie przewlekłą reakcję zapalną.
Przemieszczające się poza macicą komórki, rozwijają ogniska endometrialne w obrębie innych narządów; najczęściej jajników, otrzewnej, w przewodzie pokarmowym lub układzie moczowym. Skupiska pozamacicznego endometrium reagują na zmiany hormonalne cyklu miesiączkowego, a złuszczające się komórki i krew nie znajdują ujścia, prowadząc do infekcji i blizn w tkankach.
Endometrioza to choroba narządów płciowych kobiety charakteryzująca się obecnością komórek błony śluzowej trzonu macicy poza jamą macicy.
– Endometrioza to choroba charakteryzująca się występowaniem tkanek podobnych do endometrium poza jamą macicy, najczęściej w postaci ognisk na otrzewnej lub w obrębie narządów znajdujących się w miednicy mniejszej. Każde takie ognisko, podobnie jak endometrium, ulega przemianom hormonalnym, co powoduje występowanie przewlekłego stanu zapalnego. Choroba najczęściej wiąże się z bardzo silnymi dolegliwościami bólowymi, nasilającymi się szczególnie w trakcie miesiączki – wyjaśnia lek. Łukasz Ciastoń – ginekolog z centrum medycznego Blumedica Suchy Las / Poznań.
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) endometrioza może dotyczyć ok. 10% kobiet w wieku rozrodczym na świecie. Statystyki podają także, że częstość występowania schorzenia waha się pomiędzy 6-15% ogólnej populacji kobiet.
– W Polsce problem endometriozy może dotyczyć więc nawet do 3 milionów kobiet – twierdzi Lucyna Jaworska-Wojtas, Prezes Fundacji Pokonać Endometriozę.
W świadomości społecznej cykle menstruacyjne nieodzownie kojarzone są dolegliwościami bólowymi, dlatego też kobiety cierpią w samotności i niezrozumieniu, a endometrioza pozostaje niezdiagnozowana – średnio nawet przez około 10 lat.
WARTO WIEDZIEĆ: PROGRAM IN VITRO W POLSCE
Endometrioza – objawy choroby
Oprócz bardzo bolesnych miesiączek, endometrioza może objawiać się przewlekłym bólem miednicy, głębokim bólem podczas lub po stosunku seksualnym, okresowymi lub cyklicznymi bolesnymi objawami żołądkowo-jelitowymi lub ze strony układu moczowego. Jeśli więc dolegliwości bólowe występują u kobiety przez okres kilku miesięcy, to konieczna jest właściwa diagnostyka.
Dominującym objawem ednometriozy jest ból. W badaniach tylko 1 na 10 pacjentek zadeklarowała, że nie używa środków przeciwbólowych.
Wykazano także, że pacjentki z endometriozą częściej obarczone są chorobami współistniejącymi, takimi jak rak piersi lub rak jajnika, choroba autoimmunologiczna lub podwyższonym ryzykiem chorób sercowo naczyniowych.
Bardzo charakterystycznym objawem endometriozy są kłopoty z zajściem w ciążę i bezpłodność.
– U kobiet cierpiących na uciążliwe, nawracające i silne dolegliwości bólowe a dodatkowo obarczonych trudnościami z zajściem w ciążę mogą pojawiać się zaburzenia natury psychicznej – w badaniu 54% pacjentek z endometriozą odczuwało niepokój, frustrację i osamotnienie. Pojawiające się stany lękowe i depresja są przyczyną trudności w funkcjonowaniu w społeczeństwie i prowadzą do wykluczenia na poziomie zawodowym i osobistym – tłumaczy Lucyna Jaworska-Wojtas.
Dominującym objawem jest najczęściej ból. Do innych objawów endometriozy należą między innymi:
- nieregularne cykle
- biegunki i zaparcia
- wzdęcia nasilające się w trakcie miesiączki (tzw. endobelly)
- bóle nóg i kręgosłupa
- ból w klatce piersiowej
- bóle barku
- przewlekłe zmęczenie, wahania nastroju, PMS
Endometriozę rozpoznaje się na podstawie dokładnego wywiadu lekarskiego, badania ginekologicznego oraz eksperckiego badania obrazowego (usg endometriozy tzw. sonowaginografia). W niektórych sytuacjach konieczne może być także wykonanie rezonansu magnetycznego.
WARTO WIEDZIEĆ: MIĘŚNIAK MACICY
Nietypowe symptomy endometriozy
Ogniska endometriozy najczęściej umiejscowione są w obrębie miednicy mniejszej, jednak mogą się one ulokować również w bardziej odległych rejonach ciała. W zależności od tego gdzie się znajdują, mogą dawać też różne dolegliwości – lek. Łukasz Ciastoń.
- W przypadku endometriozy klatki piersiowej może dochodzić do duszności nasilającej się w trakcie miesiączki, a nawet nawracających samoistnych odm czy krwioplucia.
- Jeśli nacieki endometriozy znajdują się w obrębie przepony oraz obejmują nerw przeponowy, może występować również silny ból barku, który unerwiony jest właśnie przez ten nerw.
- Ponadto występować mogą również objawy ogólne. Przede wszystkim dość często występujące przewlekłe zmęczenie, wahania nastroju, bóle piersi czy PMS.
- Dość często u pacjentek z endometriozą występują również zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, pod postacią naprzemiennych biegunek i zaparć oraz wzdęć. Te ostatnie mogą być bardzo nasilone i mają swoją specjalną nazwę – „endobelly”.
- W bardzo rzadkich przypadkach odnotowano nawet ogniska endometriozy w oku, co może się wiązać między innymi z zaburzeniami widzenia czy krwawieniem z oka.
Endometrioza – choroba, która dotyczy nie tylko narządów rodnych
Choć endometrioza kojarzy nam się z kobiecymi dolegliwościami narządów rozrodczych, to zdarza się też w jelicie grubym czy na otrzewnej, a niekiedy nawet w tak oddalonych od macicy organach, jak płuca, oko czy mózg.
Najczęściej ogniska endometriozy pojawiają się w jajnikach i jajowodach, w mięśniu macicy oraz w okolicznych narządach: na pęcherzu moczowym i moczowodach, w pochwie. Ale nie tylko.
Atypowa endometrioza jest rzadka i trudna do zdiagnozowania. Najczęstszymi nietypowymi lokalizacjami są przewód pokarmowy, układ moczowy, płuca, pępek, okolica pachwinowa, piersi i nerwy miednicy, a także blizny pooperacyjne na brzuchu. Zmiany żołądkowo-jelitowe są najczęstszym objawem pozagenitalnym, a przepona jest najczęstszą lokalizacją poza miednicą.
Zdarza się również, chociaż niezmiernie rzadko, że zmiany endometrialne znajdowano w miąższu płuc, na siatkówce oka, na skórze czy nawet w mózgu.
Endometrioza – leczenie
Endometrioza w znakomitej większości dotyczy kobiet młodych w wieku produktywnymi i czasowo wyklucza je z życia zawodowego oraz społecznego powodując wysokie koszty pośrednie (5-50 razy wyższe) wynikające ze spadku motywacji, obniżonej efektywności i częstej absencji.
Choroba jest nieuleczalna, ale jej przebieg można łagodzić farmakologią oraz zabiegami operacyjnymi.
W zależności od stopnia zaawansowania endometriozy zaleca się laparoskopię, czyli małoinwazyjną operację, podczas której usuwa się zmiany endometrialne. Bardziej zaawansowana endometrioza, w której zmiany są duże lub dotyczą wielu narządów – może wymagać zabiegu operacyjnego.
– Bardzo indywidualny przebieg endometriozy oraz zróżnicowane potrzeby pacjentek wymagają kompleksowej, interdyscyplinarnej diagnostyki i opieki medycznej. Zgadzam się również z poglądem, że endometriozę należy postrzegać jako chorobę przewlekłą, która wymaga długoterminowego planu leczenia, nowoczesnych metod terapeutycznych i bieżącej, ścisłej kontroli – komentuje prof. dr. hab. n. med. Violetta Skrzypulec-Plinta – kierownik Katedry Zdrowia Kobiety Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, ginekolożka, endokrynolożka, seksuolożka.
Pacjentki z endometriozą potrzebują specjalistycznej diagnostyki, stałego monitorowania stanu swojego zdrowia i zażywanych leków oraz opieki specjalistów z różnych dziedzin. Uznanym sposobem na zapewnienie takiego wsparcia jest stworzenie sieci referencyjnych ośrodków skoncentrowanych na tej chorobie.
Endometrioza wiąże się z większą intensywnością korzystania z opieki zdrowotnej, zażywania leków przeciwbólowych i przeciwdepresyjnych oraz 1,75-krotnie wyższymi bezpośrednimi kosztami leczenia. Chorobę charakteryzuje złożony zespół objawów, dlatego też jej diagnostyka i leczenie nie zamyka się tylko w gabinecie ginekologicznym.
PRZEJDŹ DO: NOWOTWORY KOBIECE
Kompleksowa opieka nad pacjentką z endometriozą
W kwietniu 2025 roku do konsultacji publicznych trafił projekt Ministerstwa Zdrowia dotyczący kompleksowej opieki specjalistycznej nad pacjentką z endometriozą w Polsce. Zmiany mają przyczynić się do poprawy nadzoru procesu diagnostyczno-leczniczego i do zapewnienia możliwości szczegółowego określenia struktury populacji uwzględniającej stopnie zaawansowania choroby. Nowe rozwiązania mają wejść w życie 1 lipca 2025 roku.
W ocenie skutków regulacji (OSR) projektu zwrócono uwagę, że w aktualnej praktyce klinicznej leczenia endometriozy stosuje się metody farmakologiczne, chirurgiczne i skojarzone (obie metody).
Według autorów projektu metody terapeutyczne oferowane pacjentkom w każdej sytuacji powinny być dostosowane do indywidualnej oceny stanu zdrowia pacjentki, natężenia objawów, codziennego funkcjonowania, preferencji pacjentki, a także powinny uwzględniać plany zajścia w ciążę.
W OSR napisano, że podstawową metodą leczenia endometriozy jest terapia hormonalna. Ponadto – jak czytamy – wskazaniem do leczenia chirurgicznego endometriozy są dolegliwości bólowe w miednicy mniejszej niereagujące na empiryczne leczenie hormonalne, zła tolerancja takiego leczenia przez pacjentkę.
Leczenie operacyjne przeprowadza się na drodze laparoskopii, z wyjątkiem rzadkich sytuacji wymagających wykonania laparotomii, do których można zaliczyć przebycie licznych zabiegów chirurgicznych oraz obecność wieloogniskowej i zaawansowanej głębokiej endometriozy. Leczenie chirurgiczne endometriozy u kobiet planujących ciążę najczęściej ma formę zachowawczą i polega na radykalnym wycięciu ognisk endometriozy z pozostawieniem macicy i jajników – podkreślono w OSR.
Obecnie diagnostyka i leczenie endometriozy jest finansowane na poziomie ambulatoryjnej opieki specjalistycznej i leczenia szpitalnego. Autorzy projektu zaznaczyli jednak, że w obecnych uwarunkowaniach prawnych ma ono charakter rozproszony, co może wpływać na wydłużenie okresu do postawienia właściwej diagnozy.
Według projektu nowe rozwiązania będą sfinansowane w ramach środków zabezpieczonych w planie finansowym Narodowego Funduszu Zdrowia na 2025 rok.
Miesiąc Świadomości Endometriozy 2025
Dopiero po ok. 100 latach, odkąd po raz pierwszy endometrioza została formalnie zidentyfikowana i nazwana w 1921 roku, temat tej dolegliwości stopniowo staje się bardziej rozpoznawalny. Dzieje się tak dzięki większej świadomości zdrowotnej kobiet oraz pogłębianiu się wiedzy o leczeniu niepłodności.
Przyczynia się do tego także ustanowiony w 1993 roku Miesiąc Świadomości Endometriozy.
– W chorobie kluczowa jest wczesna diagnoza dająca szansę na przedoperacyjne leczenie, ale niska świadomość społeczna i znajomość zagadnienia w środowisku lekarskim udaremnia jej wykrycie w odpowiednim czasie. Pomimo znacznego postępu w poziomie wiedzy i badań nad endometriozą, opóźnienie diagnostyczne stale wynosi 5-10 lat, nawet w krajach Europy i Ameryki Północnej – podsumowuje prof. dr. hab. n. med. Violetta Skrzypulec-Plinta.
źródła: materiały prasowe / opracowanie własne / PAP
PRZEJDŹ DO: GINEKOLOGIA
Mam to paskudztwo…stwierdzone dopiero w wieku 46 lat.jak to powiedziano:gdyby mężczyźni chorowali na endometriozę,już dawno by wynaleziono na nią lekarstwo…
Endometrioza to nie jest endometrium które rozrasta się poza macicą ale bliznowata tkanka podobna do niej to. Chociaż endometrioza nie została sklasyfikowana jako choroba autoimmunologiczna, jej stan zapalny prawdopodobnie przyczynia się do zaburzeń równowagi układu odpornościowego i wiąże się ze zwiększonym ryzykiem chorób autoimmunologicznych.