Wirus brodawczaka ludzkiego HPV – profilaktyka i badania

Wokół wirusa HPV narosło wiele mitów – występuje u osób rozwiązłych seksualnie, jest równoznaczny z zachorowaniem na raka szyjki macicy. A jakie są fakty? Można mieć jednego partnera seksualnego i być nosicielem wirusa, w większości przypadków jest on zwalczany przez układ odpornościowy i znika z organizmu. Wiedza, czy jesteśmy nosicielem wirusa HPV to przede wszystkim szansa na wdrożenie właściwej profilaktyki lub leczenia oraz wzmożonej ostrożności, aby nie przekazać wirusa innej osobie.

Badania profilaktyczne w połączeniu ze szczepieniami ochronnymi przeciwko HPV stanowią najlepszą możliwą ochronę przed ryzykiem wystąpienia raka szyjki macicy.

1 czerwca 2023 roku w Polsce wystartował program powszechnych i darmowych szczepień przeciwko wirusowi HPV dzieci w wieku 12 i 13 lat.

Czym jest wirus HPV

HPV to wirus brodawczaka ludzkiego (ang. human papillomavirus), który występuje powszechnie i może być przenoszony poprzez kontakty seksualne lub kontakt skórny. Szacuje się, że ponad 80% populacji przechodzi w swoim życiu zakażenie wirusem HPV.

Jeśli wyobrazimy sobie spotkanie 10 przyjaciółek – 8 z nich będzie zakażonych wirusem HPV przed ukończeniem 50 roku życia.

Wirus HPV jest przenoszony głównie w trakcie stosunków płciowych lub przez bezpośredni kontakt ze skórą osoby zakażonej. Do tej pory zidentyfikowano ponad 100 typów wirusa brodawczaka ludzkiego.

ZAJRZYJ: 5 FAKTÓW O WIRUSIE HPV

Wirus HPV – jak można się nim zarazić?

Mimo to, wirus HPV wciąż pozostaje tematem tabu. Pokutuje mit dotyczący tego, że na raka szyjki macicy chorują tylko kobiety posiadające wielu partnerów seksualnych. Tymczasem wszystkie osoby aktywne seksualnie mogą zarazić się wirusem HPV, nawet jeśli uprawiają seks tylko z jedną osobą.

Główną drogą zakażenia wirusem HPV jest kontakt z zainfekowaną tkanką, do zakażenia może dojść również poprzez dotykanie zakażonych miejsc na skórze lub przez kontakty płciowe. Wirus może być także przekazany dziecku podczas porodu, dlatego tak ważne jest jego wczesne wykrycie u ciężarnej i właściwe pokierowanie przez lekarza.

Co więcej, wirus brodawczaka ludzkiego przenosi się również poprzez bezpośredni kontakt ze śliną lub krwią osoby zakażonej. Należy pamiętać, że do zakażenia może dojść podczas wizyty u fryzjera, kosmetyczki, na basenie, w studiu tatuażu czy saunie. Ważne jest zatem, aby wykryć potencjalną obecność wirusa HPV jak najszybciej i wdrożyć środki ostrożności, aby nie rozprzestrzeniać go na kolejne osoby.

PRZECZYTAJ: DODATNI WYNIK TESTU HPV

Wirusa HPV – badania i diagnostyka

Wiedza nt. obecności wirusa HPV pozwala określić ryzyko zachorowania lub stwierdzić, czy mamy do czynienia ze zmianami nowotworowymi i ustalić dalsze postępowanie. Dlatego ważne jest, aby poddawać się regularnym badaniom przesiewowym w kierunku obecności wirusa HPV i raka szyjki macicy.

Możliwość wczesnej i dokładnej oceny ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy dają testy HPV-DNA, dlatego warto poprosić o jego przeprowadzenie podczas wizyty u lekarza. Powinnyśmy go wykonać raz na pięć lat. Wynik badania określa 14 typów wirusa wysokiego ryzyka, które mogą skutkować rozwojem raka szyjki macicy. Spośród nich najgroźniejszy jest typ 16 i 18.

Materiał do wykonania testu na obecność materiału genetycznego wirusa HPV pobierany jest dokładnie tak, jak do badania cytologicznego, czyli w gabinecie ginekologicznym przez lekarza lub pielęgniarkę. Za pomocą szczoteczki cytologicznej zbiera się komórki, które złuszczają się z szyjki macicy i ocenia w nich obecność DNA wirusa HPV. W rzeczywistości ta sama próbka po wykonaniu testu HPV-DNA może być użyta do badania cytologicznego dzięki czemu kobieta nie musi przychodzić po raz drugi do gabinetu ginekologicznego. Pobrany materiał jest przesłany do laboratorium, w którym zostaje przebadany.

Wirus brodawczaka ludzkiego a rak szyjki macicy

Polska ma nadal zbyt wysokie na tle Europy wskaźniki zachorowalności i umieralności z powodu RSM. Każdego dnia 6 do 10 Polek słyszy diagnozę – rak szyjki macicy. Za rozwój tego nowotworu w ponad 90% przypadków odpowiadają wysokoonkogenne typy HPV.

Na szczęście, w większości wypadków organizm sam jest w stanie wyeliminować wirusa po zakażeniu i nie dochodzi do tzw. zakażenia przewlekłego. Często nawet nie wiemy o tym, że jesteśmy zakażeni, bo nie odczuwamy żadnych objawów. Do tej pory zidentyfikowano ponad 100 typów wirusa HPV. Nie wszystkie typy powodują poważne problemy zdrowotne.

– Wykrycie wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV) nie jest równoznaczne z tym, że kobieta ma raka szyjki macicy (RSM). To jedynie informacja, że jest w grupie podwyższonego ryzyka, u której może rozwinąć się nowotwór. Nie każda osoba zakażona HPV zachoruje więc na raka. Jednak w niektórych przypadkach, jeśli infekcja utrzymuje się i pozostaje niewykryta, może doprowadzić do rozwoju stanów przedrakowych, a w konsekwencji raka szyjki macicy – wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Robert Jach, prezes Polskiego Towarzystwa Kolposkopii i Patofizjologii Szyjki Macicy.

I dodaje:

– Wiemy, że w większości przypadków raka macicy płaskonabłonkowego, gruczołowego i gruczołowo-płaskonabłonkowego obecny jest materiał genetyczny wirusa HPV, który stanowi czynnik niezbędny do ich rozwoju. Mamy jednak narzędzia, by zapobiegać wzrostowi, a wręcz istotnie zmniejszyć liczbę zachorowań, w znaczącym populacyjnie odsetku eliminując ich główną przyczynę – infekcję wirusem HPV. Możemy to osiągnąć dzięki skutecznej profilaktyce pierwotnej – szczepionkom przeciwko HPV oraz profilaktyce wtórnej – przede wszystkim testom skriningowym o wysokiej czułości. To właśnie test wykrywający DNA 14 wysokoonkogennych typów HPV istotnie poprawia szansę na postawienie wczesnej diagnozy. Skrining HPV-zależny w porównaniu z cytologią zwiększa o 60-70% ochronę przed rakiem szyjki macicy.

DOŁĄCZ DO NAS: NEWSLETTER ONKOLOGICZNY

Wirus HPV a nowotwory regionu głowy i szyi

Nowotwory głowy i szyi to bardzo szeroka grupa raków o zróżnicowanej lokalizacji pierwotnej w obrębie jamy ustnej, gardła i krtani. Ich etiologia jest wieloczynnikowa, natomiast najczęściej łączymy je z paleniem papierosów, spożywaniem alkoholu czy nieodpowiednią dietę̨.

Gdy w roku 2013 znany amerykański aktor Michael Douglas ogłosił publicznie, że zachorował na nowotwór gardła wywołany przez wirusa, którym zaraził się uprawiając seks oralny, świat zwrócił uwagę na inny czynnik rozwoju raka – wirusa brodawczaka ludzkiego HPV.

Seks oralny i wirus HPV

Przyczyną wzrostu odsetka raków HPV-zależnych w stosunku do reszty nowotworów głowy i szyi wydaje się być zmiana zachowań seksualnych, co jest szczególnie widoczne wśród pacjentów z młodszych grup wiekowych. Naukowcy coraz częściej odkrywają związek między zakażeniem narządów płciowych, a obecnością wirusa brodawczaka ludzkiego HPV w obrębie jamy ustnej, co wiążą z seksem oralnym, dużą liczbą partnerów, a także wcześniejszą inicjacją seksualną.

Z przeprowadzonych badań wynika, że ryzyko wystąpienia raka płaskonabłonkowego ustnej części gardła rośnie dwukrotnie, gdy pacjent praktykował seks oralny z 1 do 5 partnerów, natomiast aż pięciokrotnie przy liczbie partnerów większej niż 6.

Czy zarażeniu HPV można zapobiec?

Szczepienie przeciw HPV zapobiega zakażeniu się wirusem, a w dalszej perspektywie chroni przed wystąpieniem niektórych chorób nowotworowych oraz brodawek narządów płciowych. Skuteczność szczepień jest bardzo wysoka. Po 10 latach programów szczepień przeciw HPV, kraje prowadzące szczepienia odnotowały 90% redukcję infekcji wirusem HPV typu 6, 11, 16 i 18 oraz 90% zmniejszenie zachorowalności na brodawki narządów płciowych. Ponadto aż o 85% zmniejszyła się liczba patologii wysokiego stopnia szyjki macicy.

W Polsce powszechne, dobrowolne i darmowe szczepienia przeciw wirusowi HPV dzieci w wieku 12 i 13 lat są realizowane od 1 czerwca 2023 roku.

PRZEJDŹ DO: JAK ZABEZPIECZYĆ SIĘ PRZED WIRUSEM HPV?