Onkoserwis – przedstawiamy kolejne nowe doniesienia i interesujące newsy ze świata onkologii zebrane przez ekspertów Polskiej Ligii Walki z Rakiem. Przegląd aktualności onkologicznych opublikowanych na łamach prestiżowych czasopism i serwisów medycznych – sierpień 2025.
Co nowego w onkologii? Zapraszamy do lektury!
Onkoserwis – sierpień 2025
Sztuczna inteligencja pomaga rozpoznać raka gruczołu krokowego
Sztuczna inteligencja (artificial intelligence, AI) jest coraz powszechniej stosowana w medycynie, szczególnie w radiologii. W JAMA Network Open opublikowano wyniki badania oceniającego jej skuteczność w rozpoznawaniu raka gruczołu krokowego. 360 badań rezonansem magnetycznym zawierające 122 przypadki raka gruczołu krokowego oceniło samodzielnie lub z asystą AI 61 lekarzy (w tym 34 specjalistów diagnostyki urologicznej) z 17 krajów. Czułość i swoistość rozpoznawania raka gruczołu krokowego wyniosły odpowiednio 97% i 50% w ocenie z AI oraz 94% i 47% bez jej zastosowania. Dodatkowa wartość AI była wyższa w przypadku mniej doświadczonych lekarzy. .
źródło: jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen
Trening siłowy zmniejsza obrzęk limfatyczny u chorych na raka piersi
Obrzęk limfatyczny kończyny górnej jest jednym z najczęstszych powikłań leczenia raka piersi. W JAMA Network Open opublikowano wyniki badania oceniającego wpływ ćwiczeń siłowych na jego nasilenie. Do badania włączono 115 kobiet. U 83% wykonano biopsję węzłów wartowniczych (SLNB), a u pozostałych limfadenektomię pachową (ALND). Wyjściowo obrzęk limfatyczny miało 13% chorych (37% po ALND i 8% po SLNB).
Przez trzy miesiące po zabiegu chore trenowały trzy razy w tygodniu, zwiększając stopniowo intensywność treningów. Do ćwiczeń wykorzystywano sztangi, taśmy oporowe i własną masę ciała. Za pomocą bioimpedancji mierzono zawartość wody wewnątrzkomórkowej, pozakomórkowej oraz całkowitej przed i po wysiłku fizycznym. Obrzęk limfatyczny zdefiniowano jako wzrost różnicy obwodu ramienia o ponad 3% w stosunku do pomiarów przedoperacyjnych, wraz z podwyższonym wskaźnikiem obrzęku (stosunek wody pozakomórkowej do całkowitej wody w organizmie).
Okazało się, że u żadnej chorej nie doszło do subiektywnego ani klinicznego nasilenia obrzęku. Trening siłowy zwiększył masę mięśniową zarówno w ramieniu po stronie operowanej, jak i w przeciwnym. Miał on również korzystny wpływ na gospodarkę wodną, niezależnie od rodzaju przebytego zabiegu operacyjnego.
źródło: jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen
Odpowiednie techniki mogą zmniejszać poziom stresu u chorych na nowotwory
Dotychczas udowodniono, że zarówno program Mindfulness-Based Cancer Recovery (MBCR), jak i ćwiczenia Tai Chi/Qigong (TCQ) mogą obniżać poziom stresu u chorych na nowotwory. W Journal of Clinical Oncology opublikowano wyniki badania z randomizacją obejmującego blisko 600 chorych, którzy zakończyli leczenie onkologiczne, porównującego obie te metody.
W zależności od preferencji, chorych przydzielano do MBCT/TCQ lub robiono to losowo. Następnie dzielono ich na grupy rozpoczynające program natychmiast lub z opóźnieniem. Chorzy z grupy MBCR odbywali cotygodniowe spotkania oraz odbywali jedne 6-godzinne warsztaty weekendowe. TCQ było 11-tygodniowym programem ćwiczeniowym z cotygodniowymi zajęciami grupowymi oraz jednokrotnymi 4-godzinnymi zajęciami weekendowymi. Stopień zaburzeń nastoju chorych, którzy rozpoczęli natychmiastowo interwencję, był istotnie niższy niż uczestników w ramionach z opóźnioną interwencją. MBCR było skuteczne w zmniejszaniu napięcia, złości oraz poprawie żywotności. Natomiast TCQ oddziaływało korzystnie na depresję, złość i żywotność.
źródło: ascopubs.org
Joga po leczeniu raka to więcej niż relaks
Coraz więcej badań potwierdza, że ruch i techniki relaksacyjne mogą wspierać zdrowie po leczeniu nowotworów. W niedawnym badaniu naukowcy oceniali wpływ 16-tygodniowego programu terapeutycznej jogi u kobiet po leczeniu z powodu raka piersi. U uczestniczek badania stwierdzono wzrost stężenia we krwi korzystnych cząsteczek, takich jak BDNF (wspierający pracę mózgu) oraz grelina (wspomagająca metabolizm). Zwiększyły się też stężenia cząsteczek VEGF-A i MCP-1, które odgrywają rolę w regeneracji i odporności. Wyniki te sugerują, że joga może pełnić nie tylko rolę relaksacyjną, lecz także realnie wspierać biologiczne mechanizmy regeneracji oraz poprawę ogólnego dobrostanu organizmu.
źródło: aacrjournals.org/clincancerres
Kurkuma, cynamon, imbir – uwaga na suplementy dla chorych na nowotwory
Niektóre z dzisiejszych kuchennych przypraw były stosowane w chińskiej medycynie jako leki. Mało kto wie, że mogą one wchodzić w interakcje z konwencjonalnymi lekarstwami. Zawarte w cynamonie i olejku cynamonowym składniki aktywne obejmują aldehyd cynamonowy, eugenol i kumarynę. Cynamon ma właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwnowotworowe, obniża ciśnienie tętnicze, reguluje stężenie glukozy we krwi, zmniejsza ryzyko chorób serca i poprawia funkcjonowanie mózgu. Tradycyjnie używany był jako lek poprawiający trawienie. Olejki eteryczne z Cinnamomum verum i goździków (Syzygium aromaticum) zwiększają skuteczność niektórych antybiotyków wobec wielolekoopornych szczepów Pseudomonas aeruginosa i Klebsiella pneumoniae.
W badaniach in vitro wykazano, że aldehyd cynamonowy może zwiększać wydalanie niektórych leków, zmniejszając ich skuteczność. Tańsza odmiana cynamonu cassia, w stosunku do droższej odmiany cejlońskiej, zawiera więcej kumaryny, która w wysokich dawkach może uszkadzać wątrobę oraz zwiększać ryzyko krwawień u osób otrzymujących leki przeciwkrzepliwe. Cynamon może wchodzić w reakcje z lekami przeciwbólowymi, przeciwdepresyjnymi, przeciwnowotworowymi i przeciwcukrzycowymi. Działania niepożądane cynamonu obejmują zaburzenia żołądkowo-jelitowe, bóle głowy i reakcje skórne, takie jak zapalenie skóry lub nasilenie trądziku różowatego.
Kurkuma zawiera kurkuminę, żółty składnik proszku curry, masali i złotego mleka, ceniony za swoje właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające, a w dawkach terapeutycznych również za działanie przeciwnowotworowe i przeciwbólowe. Kurkumina oddziałuje na enzymy wątrobowe i może wpływać na działanie leków przeciwdepresyjnych, przeciwnadciśnieniowych, cytotoksycznych oraz niektórych antybiotyków. Jej właściwości rozrzedzające krew, obniżające stężenie glukozy we krwi i ciśnienie krwi mogą nasilać działanie insuliny, leków przeciwzakrzepowych, przeciwcukrzycowychi i przeciwnadciśnieniowych. Jednoczesne spożywanie pokarmów bogatych w żelazo może zmniejszać biodostępność kurkuminy. Aby zapewnić odpowiednie wchłanianie, kurkuminę należy spożywać wraz z tłuszczami i czarnym pieprzem bogatym w piperynę, a także z chili, cytryną, imbirem, miodem, a nawet cynamonem i gałką muszkatołową. W stężeniach terapeutycznych kurkumina jest przeciwwskazana u chorych z kamicą żółciową, cholestazą, zaburzeniami krzepnięcia krwi, przyjmujących leki przeciwkrzepliwe, a także w okresie ciąży i karmienia piersią.
Imbir znany jest ze swoich właściwości przeciwwymiotnych, przeciwzapalnych oraz wzmacniających odporność. Według niektórych badań ma on właściwości obniżające stężenie glukozy i lipidów we krwi, ale zakres interakcji z lekami przeciwcukrzycowymi i możliwe skutki uboczne — podobne do tych występujących w przypadku pochodnych sulfonylomocznika — wymagają dalszych badań. Imbir jest składnikiem produktów złożonych stosowanych w leczeniu cukrzycy. Gingerol, składnik aktywny imbiru, spożywany regularnie lub w postaci skoncentrowanej, wykazuje działanie przeciwzakrzepowe i może zwiększać ryzyko krwawienia, u chorych otrzymujących leki przeciwzakrzepowe. Wyższe dawki imbiru mogą powodować działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego, takie jak podrażnienie błony śluzowej, wzdęcia i zgaga.
Obserwowane interakcje nie dotyczą stężeń stosowanych do sporządzania posiłków, tylko suplementów, dlatego ich stosowanie podczas leczenia onkologicznego należy zawsze omówić z prowadzącym onkologiem.
źródło: www.medscape.com
Codzienne przygotowywanie smażonych posiłków zwiększa ryzyko zachorowania na raka płuca
Brytyjscy badacze udowodnili, że zwiększone narażenie na opary oleju spożywczego u niepalących kobiet z krajów wysokorozwiniętych, zwiększa ryzyko zachorowania na raka płuca. Analizie poddano trzy badania, do których włączono ponad 3700 Chinek. Większa liczba lat przygotowywania smażonych posiłków wiązała się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka płuca (iloraz ryzyka [OR] 3,17). Najwyższe ryzyko towarzyszyło smażeniu w głębokim tłuszczu (OR 2,56), następnie smażeniu na patelni (OR 1,47) oraz smażeniu z mieszaniem (OR 1,12). Przygotowanie trzech posiłków dziennie wiązało się z trzykrotnie wyższym ryzykiem zachorowania na raka płuca niż jednego posiłku (OR 3,1). U osób nigdy niepalących okapy kuchenne zmniejszały ryzyko raka płuca (skorygowany OR, 0,49).
źródło: bmjopen.bmj.com
Leczenie raka płuca coraz skuteczniejsze także poza ośrodkami akademickimi.
Rak płuca pozostaje najczęstszą przyczyną zgonów z powodu nowotworów na świecie. Badanie KBP-2020 analizowało, jak zmieniało się przeżycie chorych na gruczolakoraka płuca (najczęstszy podtyp raka płuca), którzy zaczęli leczenie w latach 2000, 2010 i 2020 w nieakademickich szpitalach publicznych we Francji.
Analiza wykazała, że średni czas przeżycia wzrósł z 8,5 miesiąca w 2000 roku do 20,7 miesiąca w 2020 roku. Trzyletnie przeżycie ogółem wyniosło 39%, ale było silnie związane ze stopniem zaawansowania nowotworu: przy rozpoznaniu w stadium rozsiewu wynosiło 21%, a w stadium I aż 84%. Zastosowanie nowoczesnych form leczenia miało także istotny wpływ na wyniki. Wśród chorych z przerzutami, u których wykryto mutacje w wybranych genach (EGFR, ALK lub ROS1) i otrzymali leczenie celowane, 3-letnie przeżycie wyniosło 36%, podczas gdy u chorych bez takich mutacji otrzymujących inne formy leczenia – jedynie 19%.
Z kolei wśród pacjentów bez wspomnianych mutacji trzyletnie przeżycie wynosiło 36% u osób otrzymujących immunoterapię, w porównaniu do 14% u chorych, którzy jej nie otrzymali. Wyniki analizy pokazują, że także poza ośrodkami akademickimi postęp w diagnostyce i leczeniu raka płuca przełożył się na wyraźnie dłuższe przeżycie chorych.
źródło: evidence.nejm.org
Bakterie oporne na antybiotyki często występują u chorych na nowotwory leczonych ambulatoryjnie
Infekcje to druga najczęstsza przyczyna zgonów u chorych na nowotwory, a coraz częściej ich źródłem są bakterie oporne na antybiotyki. Choć antybiotykooporność jest typowa dla patogenów szpitalnych, niewiele wiadomo o skali problemu u chorych na nowotwory leczonych ambulatoryjnie (czyli poza szpitalem).
W badaniu z USA, obejmującym ponad 1,6 miliona próbek bakteryjnych zebranych w 198 placówkach medycznych, porównano częstość występowania antybiotykooporności u chorych na nowotwory oraz inne schorzenia. Wyniki są niepokojące: u chorych na nowotwory oporność na kluczowe antybiotyki była znacznie częstsza. Na przykład pałeczkę ropy błękitnej oporną na karbapenemy stwierdzono u 14% chorych na nowotwory, w porównaniu z 11% u chorych bez nowotworu. W przypadku bakterii z grupy Enterobacterales, aż 28% szczepów u chorych na nowotwory nie reagowało na fluorochinolony, a 9% było wielolekoopornych – dwukrotnie częściej niż u chorych bez nowotworu.
Podobnie niepokojące wyniki dotyczyły gronkowca złocistego opornego na metycylinę i enterokoków opornych na wankomycynę. Podsumowując, chorzy na nowotwory mają znacznie większe ryzyko kontaktu z groźnymi, trudnymi do leczenia bakteriami. Konieczny jest lepszy nadzór epidemiologiczny, profilaktyka zakażeń, szybsza diagnostyka oraz ostrożniejsze i bardziej świadome zlecanie antybiotyków.
źródło: www.thelancet.com/journals/lanonc
Zanieczyszczenie powietrza uszkadza DNA komórek w podobny sposób jak dym tytoniowy
Rak płuca kojarzy się przede wszystkim z paleniem papierosów, lecz blisko 25% wszystkich raków płuca dotyczy osób nigdy niepalących tytoniu. Naukowcy zbadali guzy płuca pochodzące od 871 nigdy niepalących chorych z różnych części świata. U chorych pochodzących z krajów o wysokim zanieczyszczeniu powietrza często wykrywano szereg mutacji DNA charakterystycznych dla uszkodzeń wywołanych paleniem tytoniu. W dodatku u wielu chorych zauważono skrócenie telomerów, czyli ochronnych elementów DNA, które skracają się przy starzeniu komórek. Wskazuje to, że smog i pyły zawieszone mogą działać podobnie do palenia papierosów, przyspieszając uszkodzenia komórek i zwiększając ryzyko nowotworu.
źródło: www.nature.com
Można zapobiec milionom przypadków raka żołądka
Aż 76% przypadków raka żołądka związanych jest z zakażeniem bakterią Helicobacter pylori. Do infekcji często dochodzi już w dzieciństwie, a bakteria przez lata pozostając w organizmie prowadzi do przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka, choroby wrzodowej, a czasem również raka żołądka.
Zespół naukowców, na podstawie danych z 185 krajów oszacował, że w skali globalnej spośród osób urodzonych w latach 2008–2017 aż 15,6 miliona zachoruje na raka żołądka. Około dwie trzecie rozpoznań ma dotyczyć mieszkańców Azji, gdzie zakażenie H. pylori jest szczególnie częste. Z kolei w Afryce przewiduje się aż 6-krotny wzrost liczby zachorowań. Eksperci apelują do instytucji zdrowia publicznego o wdrożenie programów badań przesiewowych i leczenia zakażenia H. pylori, szczególnie u osób młodych. Taka profilaktyka byłaby nie tylko skuteczna, ale również znacznie tańsza niż leczenie nowotworów żołądka w dorosłym życiu.
źródło: www.nature.com
Palenie w ciąży zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwór jądra u syna
Duńskie badanie obejmujące ponad 1,3 miliona par matka–syn wskazuje, że palenie papierosów przez matkę może zwiększać ryzyko nowotworu jądra u jej dziecka. Naukowcy przyjęli zachorowanie na raka płuca przez matkę jako pośredni wskaźnik długoletniego nałogu.
Analiza wykazała, że synowie kobiet, które w późniejszych latach zachorowały na raka płuca, mieli o 28% większe ryzyko zachorowania na nowotwór jądra (w przypadku jednego z podtypów, nasieniaka aż o 52%). Wyniki sugerują, że ekspozycja na dym tytoniowy w okresie prenatalnym może znacząco zwiększać ryzyko nowotworu jądra w dorosłym wieku
źródło: www.nature.com
opracowanie: Onkoserwis – serwis onkologiczny dla dziennikarzy – Polska Liga Walki z Rakiem
PRZEJDŹ DO: ONKOSERWIS – LIPIEC 2025
PRZESKOCZ DO: STRONA GŁÓWNA
