Onkoserwis – publikujemy najnowsze doniesienia i przełomowe newsy ze świata onkologii zebrane przez ekspertów Polskiej Ligii Walki z Rakiem. Przegląd aktualności onkologicznych opublikowanych na łamach prestiżowych portali branżowych i czasopism medycznych – lipiec 2025.
Co nowego w onkologii? Zapraszamy do lektury!
Onkoserwis – lipiec 2025
Ćwiczenia fizyczne zmniejszają ryzyko nawrotu nowotworu jelita grubego
Od dawna podkreśla się, że aktywność fizyczna wywiera wszechstronnie pozytywny wpływ na stan zdrowia osób w trakcie i po leczeniu onkologicznym. Dotychczasowe dane opierały się jednak głównie na analizach retrospektywnych i obserwacyjnych. Wyniki najnowszego badania zaprezentowanego podczas czerwcowego kongresu Amerykańskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej (ASCO) bezpośrednio potwierdzają, że ruch to nie tylko sposób na poprawę samopoczucia, lecz także istotny element leczenia onkologicznego.
W trwającym 15 lat badaniu klinicznym III fazy, przeprowadzonym w 55 ośrodkach onkologicznych w USA i Kanadzie udział wzięło 889 osób po operacyjnym leczeniu raka jelita grubego oraz zakończonej chemioterapii pooperacyjnej. Uczestników losowo przydzielono do jednej z dwóch grup: pierwsza realizowała trzyletni, ustrukturyzowany program ćwiczeń fizycznych, druga – kontrolna – otrzymała jedynie materiały edukacyjne dotyczące zdrowego stylu życia.
Po medianie obserwacji wynoszącej 7,9 lat okazało się, że osoby uczestniczące w programie ćwiczeń miały istotnie wyższe szanse na przeżycie wolne od nawrotu choroby – po pięciu latach wynosiły one 80,3% w porównaniu do 73,9% w grupie kontrolnej, co przekładało się na zmniejszenie względnego ryzyka nawrotu nowotworu o 28%. Co więcej, całkowite przeżycie po ośmiu latach było również wyższe w grupie ćwiczącej (90,3% vs. 83,2%).
To jedno z pierwszych tak silnych i dobrze udokumentowanych dowodów na to, że systematyczny wysiłek fizyczny może realnie poprawiać rokowanie u chorych na nowotwory.
Źródło: www.nejm.org
Styl życia a ryzyko kolejnych nowotworów u osób, które przeżyły raka w dzieciństwie
Rosnąca liczba osób, które przeszły skuteczne leczenie nowotworu w dzieciństwie, skłania do intensywnych badań nad długoterminowymi skutkami choroby i terapii. Jednym z najważniejszych wyzwań jest ocena ryzyka wystąpienia tzw. wtórnych nowotworów – niezależnych zmian nowotworowych rozwijających się wiele lat po zakończeniu pierwotnego leczenia.
Najnowsze dane z obszernej analizy retrospektywnej Childhood Cancer Survivor Study (CCSS), obejmującej ponad 22 000 osób, które przebyły leczenie onkologiczne w dzieciństwie, wskazują na istotny wpływ stylu życia, aktywności fizycznej i masy ciała na ryzyko rozwoju kolejnych nowotworów.
W analizowanej grupie wtórny nowotwór rozwinął się u 9% osób, przy średnim wieku zachorowania wynoszącym 37 lat. Wyniki badania wykazały, że otyłość wiązała się z wyższym ryzykiem wystąpienia nowotworów litych (o 22%), nowotworów ośrodkowego układu nerwowego (o 47%) oraz nowotworów skóry (o 30%). Z kolei osoby podejmujące regularną aktywność fizyczną miały znacząco niższe ryzyko zachorowania – redukcja ryzyka sięgała 50% w przypadku guzów mózgu oraz zmian skórnych. Wysoki poziom aktywności fizycznej był również powiązany z niższym ogólnym ryzykiem zachorowania na jakikolwiek wtórny nowotwór (o 39%), jak również niższym ryzykiem rozwoju różnego typu nowotworów litych (o 35%). Wnioski z analizy wyraźnie podkreślają znaczenie działań prewencyjnych w grupie pacjentów, którzy uznawani są za wyleczonych z nowotworu.
Promowanie zdrowego stylu życia, obejmującego zarówno utrzymanie właściwej masy ciała, jak i regularną aktywność fizyczną, powinno stanowić istotny element długoterminowej opieki nad osobami, które przebyły leczenie onkologiczne w dzieciństwie.
Źródło: jamanetwork.com
Immunoterapia może wyeliminować potrzebę operacji w nowotworach wykazujących określony typ mutacji
Nowoczesna medycyna coraz śmielej wykorzystuje immunoterapię, metodę leczenia, która zamiast bezpośrednio niszczyć komórki rakowe, pobudza układ odpornościowy do walki z nowotworem.
W czerwcu br. zaprezentowano wyniki przełomowego badania klinicznego, które objęło 117 pacjentów z wczesnymi postaciami różnych nowotworów – takich jak rak jelita grubego, żołądka czy układu moczowego – poddanych immunoterapii. Wszystkie nowotwory miały jedną wspólną cechę: obecność mutacji w genach MMR (mismatch repair), odpowiedzialnych za naprawę uszkodzonego DNA. Mutacje te są stosunkowo rzadkie – w przypadku wczesnego raka jelita grubego występują u najwyższej 15% chorych, operacyjnego raka żołądka u około 10%, a raka pęcherza moczowego u 2% chorych. Nowotwory wykazujące ten defekt genetyczny (tzw. dMMR) charakteryzują się jednak szczególnie dużą wrażliwością na immunoterapię. W przedstawionym badaniu zastosowano dostarlimab – lek pobudzający układ odpornościowy do zwalczania komórek nowotworowych. Po sześciu miesiącach terapii dostarlimabem całkowitą odpowiedź kliniczną (brak wykrywalnych zmian nowotworowych w badaniach obrazowych i endoskopowych) uzyskało aż 84 pacjentów z wczesnymi nowotworami dMMR (72% wszystkich uczestników). W rezultacie 82 osoby uniknęły planowanej wcześniej operacji. Co istotne, po dwóch latach od zakończenia terapii aż u 92% pacjentów nie doszło do nawrotu choroby. Leczenie było dobrze tolerowane – 95% uczestników doświadczyło jedynie łagodnych lub umiarkowanych działań niepożądanych.
Wyniki te wskazują, że w starannie wyselekcjonowanej grupie pacjentów z nowotworami wykazującymi dMMR immunoterapia może nie tylko skutecznie zastąpić tradycyjne leczenie chirurgiczne, ale także umożliwić zachowanie narządów i poprawę jakości życia.
Źródło: www.nejm.org
Czy rutynowe badania kontrolne po zakończonym leczeniu onkologicznym naprawdę ratują życie?
U pacjentów, którzy zakończyli leczenie onkologiczne, powszechną praktyką jest regularne monitorowanie za pomocą badań obrazowych (np. tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego) oraz laboratoryjnych, w celu wykrycia ewentualnych nawrotów choroby nowotworowej. W wielu nowotworach zaleca się wykonywanie takich badań nawet co 6 miesięcy przez 5 lat. Teoretycznie wczesne wykrycie nawrotu powinno umożliwiać skuteczniejsze leczenie, jednak rzeczywiste korzyści wynikające z intensywnego nadzoru po leczeniu są coraz częściej kwestionowane, a naukowe podstawy prowadzenia nadzoru okazują się słabe.
Analiza 12 badań klinicznych z randomizacją (dotyczących m.in. raka jelita grubego, piersi, płuca i mięsaków) nie wykazała istotnego zmniejszenia umieralności w wyniku rutynowej kontroli obrazowej i badań laboratoryjnych. Co więcej, obserwowane niekiedy dłuższe przeżycie w grupach, w których nawrót choroby wykryto wcześniej, może wynikać z tzw. lead-time bias – statystycznego złudzenia, w którym wcześniejsze rozpoznanie jedynie wydłuża czas „życia z wykrytą chorobą”, nie zmieniając rzeczywistego czasu do zgonu.
Regularne testy niosą również ze sobą znaczne koszty, nie tylko finansowe (często obciążające samych pacjentów), ale też logistyczne, czasowe i psychiczne. Wielu chorych doświadcza silnego stresu związanego z oczekiwaniem na wyniki, a niejednoznaczne lub przypadkowe znaleziska mogą prowadzić do zbędnych inwazyjnych procedur. Zdarza się również, że pacjenci są poddawani toksycznemu leczeniu wcześniej niż jest to rzeczywiście potrzebne, co – biorąc pod uwagę, że większość nawrotów choroby nie daje już szans na całkowite wyleczenie – skutkuje wydłużeniem czasu życia spędzanego w stanie obciążonym działaniami niepożądanymi terapii. Choć niektórzy lekarze wskazują na uspokajający efekt prawidłowych wyników badań, nie ma dowodów, że przekłada się to na poprawę jakości życia. Tymczasem skutki uboczne tych badań – zarówno psychiczne, jak i fizyczne – są dobrze udokumentowane. W praktyce najczęstszym efektem rutynowej kontroli jest… wcześniejsze przekazanie złych wiadomości.
W świetle aktualnych danych, mniej może znaczyć więcej – ograniczenie nieuzasadnionego nadzoru może przynieść pacjentom więcej korzyści niż szkód.
Źródło: www.nejm.org
Rano znaczy lepiej? Czas podania immunoterapii w raka płucu ma znaczenie
Czy pora dnia, o której pacjent otrzymuje leczenie przeciwnowotworowe, może wpływać na jego skuteczność? Najnowsze badania zaprezentowane podczas dorocznego zjazdu Amerykańskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej (ASCO) w czerwcu 2025 roku sugerują, że u chorych na raka płuca otrzymujących immunoterapię istnieje taka zależność.
W badaniu klinicznym przeprowadzonym we Francji i Chinach, z udziałem 210 chorych na zaawansowanego raka płuca wykazano wyraźną zależność między godziną podania immunoterapii a skutecznością leczenia. Pacjenci, którzy otrzymywali immunoterapię w połączeniu z chemioterapią przed godziną 15:00, żyli średnio 11,3 miesiąca bez postępu choroby nowotworowej, a leczeni po godzinie 15:00 jedynie 5,7 miesiąca. U osób leczonych we wcześniejszych godzinach częściej uzyskiwano remisję nowotworu, a ryzyko zgonu w trakcie trwania badania było u nich aż o 55% niższe niż u pacjentów otrzymujących leczenie po południu.
Naukowcy sugerują, że kluczowa może być pora podania pierwszych cykli immunoterapii. Układ odpornościowy – fundament działania terapii immunologicznej – działa zgodnie z rytmem dobowym, osiągając szczyt aktywności w godzinach porannych. To właśnie wtedy organizm może być najlepiej przygotowany do skutecznej walki z nowotworem.
Choć mechanizmy biologiczne wciąż są badane, odpowiednie zaplanowanie godziny leczenia może być prostym i niedrogim sposobem na poprawę jego skuteczności. Jeśli te wyniki potwierdzą się w innych typach nowotworów, może to zmienić codzienną praktykę onkologiczną na całym świecie.
Źródło: ascopubs.org
Znaczny wzrost masy ciała u chorych na raka piersi zwiększa ryzyko zgonu
Podczas tegorocznego spotkania European Society for Medical Oncology Breast Cancer przedstawiono wyniki badania oceniającego wpływ zmiany masy ciała na rokowanie chorych na raka piersi.
Analizowano dane ponad 6,8 tys. kobiet. Różnicę masy ciała sprzed i po rozpoznaniu mniejszą niż 2% uznano za stabilizację, pomiędzy 2% i 5% za umiarkowany wzrost/schudnięcie, a powyżej 5% za znaczne schudnięcie/przytycie. W trakcie badania zmarło 1179 kobiet. W porównaniu z chorymi, których masa ciała po rozpoznaniu choroby była stabilna, kobiety, które znacznie przybrały na wadze miały zwiększone ryzyko zgonu z powodu raka piersi (skorygowany współczynnik ryzyka [aHR] 1,26). Dotyczyło to chorych, które wyjściowo miały prawidłową masę ciała lub nadwagę (aHR odpowiednio 1,32 i 1,37), ale nie otyłość (aHR 1,01).
Zaobserwowano również tendencję do wzrostu umieralności z powodu raka piersi wśród kobiet, które znacznie schudły, chociaż nie było to statystycznie istotne (aHR, 1,14). Umiarkowany przyrost lub ubytek masy ciała nie były związane ze zwiększonym ryzykiem zgonu. Osoby z wyjściową nadwagą lub prawidłową masą ciała wydają się być najbardziej narażone na jej przyrost po rozpoznaniu nowotworu.
Źródło: www.medscape.com, www.esmoopen.com
Zbliża się koniec ery talku
Amerykańska Agencja Żywności i Leków FDA (Food and Drug Administration) przygotowuje się do wprowadzenia zakazu stosowania talku jako składnika produktów, które podlegają jej regulacjom, w tym żywności, leków i kosmetyków. Dotychczas w badaniach klinicznych udowodniono zwiększone ryzyko zachorowania na raka jajnika wśród osób, u których w dzieciństwie stosowano talk w okolicy narządów płciowych.
Od 2024 roku znajduje się on na liście WHO substancji prawdopodobnie kancerogennych. W przemyśle spożywczym talk stosuje się powszechnie m.in. w gumach do żucia, cukierkach, suplementach diety, lekach, do powlekania serów oraz jako substancję antyzbrylającą do mąki i ryżu. W przemyśle kosmetycznym wykorzystywany jest jako pochłaniacz wilgoci albo składnik produktów do makijażu. Ze względu na częste współwystępowanie w kopalniach talku i azbestu FDA zaapelowało do producentów, aby badali swoje produkty pod kątem tego zanieczyszczenia.
Podczas zwołanego przez FDA pod koniec maja panelu ekspertów dotyczącego talku większość uczestników postulowała wycofanie go z produktów podlegających nadzorowi. Jako bezpieczniejszą alternatywę wskazano stearynian magnezu, który charakteryzuje się mniejszym ryzykiem inhalacji, korzystniejszym profilem eliminacji oraz brakiem udowodnionego ryzyka kancerogenezy.
Źródło: www.medscape.com
Oliwa z oliwek zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersi
W prospektywnym badaniu klinicznym stwierdzono, że zwiększone spożycie oliwy z oliwek zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersi, szczególnie podtypu z ujemnymi receptorami estrogenowymi. Do badania włączono blisko 11,5 tys. kobiet bez rozpoznania nowotworu. Zebrano od nich informacje o ilości spożywanej dziennie oliwy z oliwek.
Autorzy badania przeprowadzili również przegląd systematyczny 13 badań obserwacyjnych oraz jednego z randomizacją. Podczas 13-letniej obserwacji u 295 kobiet rozpoznano raka piersi. Spożywanie co najmniej trzech w porównaniu do dwóch łyżek oliwy związane było z mniejszym ryzykiem zachorowania na raka piersi, raka piersi przed menopauzą oraz raka piersi po menopauzie. Każda dodatkowa łyżka oliwy z oliwek zmniejszała również ryzyko zachorowania na nowotwory z ujemnymi receptorami zarówno steroidowymi, jak i HER2.
Według systematycznego przeglądu oliwa z oliwek zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersi. Zależności tej nie odnotowano tylko w dwóch badaniach prospektywnych.
Źródło: www.ejcancer.com
W jakim wieku należy rozpocząć badania przesiewowe w kierunku raka jelita grubego?
Wzrost zachorowalności wśród młodych dorosłych na nowotwory jelita grubego otworzył dyskusję dotyczącą obniżenia wieku rozpoczęcia badań przesiewowych z 50. do 45. roku życia.
W JAMA opublikowano wyniki badania potwierdzającego słuszność tej zmiany. Analizie poddano dane 4380 chorych w wieku 45-49 lat oraz 7651 chorych w wieku 50-54, którzy wykonali pierwszą kolonoskopię w latach 2021-2024. Co najmniej jednego gruczolaka rozpoznano u 35% młodych chorych i 40% osób w starszej grupie. Nowotwór inwazyjny wystąpił u 0,1% chorych w obu badanych grupach.
Według autorów badania stwierdzenie podobnej liczby zmian przednowotworowych oraz nowotworów inwazyjnych w grupie chorych 45-49 i 50-54 upoważnia do zmiany rekomendacji i rozpoczynania badań przesiewowych pięć lat wcześniej niż dotychczas.
Źródło: jamanetwork.com, www.medscape.com
opracowanie: Onkoserwis – serwis onkologiczny dla dziennikarzy – Polska Liga Walki z Rakiem
PRZEJDŹ DO: ONKOSERWIS – CZERWIEC 2025
PRZESKOCZ DO: STRONA GŁÓWNA
