Sytuacja pacjentów z nowotworami pokarmowymi w Polsce – raport

Jak wygląda aktualna sytuacja pacjentów z nowotworami układu pokarmowego w Polsce? Jak powinien wyglądać program badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego, aby skorzystało z niego jak najwięcej osób? Jakie wyzwania stoją obecnie przed Ministerstwem Zdrowia i Płatnikiem, by system ochrony zdrowia dostosować do międzynarodowych standardów opieki nad chorymi z rakiem jelita grubego, rakiem przełyku i rakiem żołądka?

Na pytania te odpowiada opublikowany z końcem marca 2023 roku raport Fundacji Onkologicznej Nadzieja oraz Fundacji EuropaColon Polska.

Nowotwory układu pokarmowego w Polsce

Rak żołądka, rak przełyku i rak jelita grubego stanowią około 15% wszystkich zachorowań na nowotwory w Polsce. Zgodnie z danymi z raportu Aktualna sytuacja pacjentów z nowotworami pokarmowymi w Polsce wskazane schorzenia odpowiadają za około 20% zgonów z przyczyn onkologicznych i stanowią rosnący problem społeczny w Polsce.

W 2019 roku przyczyniły się łącznie do utraty ponad 547 tys. lat życia skorygowanych niesprawnością w populacji polskiej. W 2021 roku rak jelita grubego był – zaraz po raku piersi – najczęstszym nowotworem złośliwym z największą liczbą wystawionych zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy i dni absencji chorobowej.

– Biorąc pod uwagę częstość diagnozowania nowotworów złośliwych przewodu pokarmowego i związane z tym duże potrzeby zdrowotne w tej grupie chorych uznaliśmy, że czas podjąć temat mniej medialnych schorzeń – raka jelita grubego, raka żołądka i raka przełyku. Nowotwory te często diagnozowane są w późnym stadium zaawansowania, gdy choroba dała już przerzuty. Na tym etapie możliwości terapeutyczne są niestety bardzo ograniczone, a rokowania pacjenta niekorzystne – komentuje decyzję o podjęciu prac nad raportem Joanna Konarzewska-Król, Dyrektor Fundacji Onkologicznej Nadzieja.

Wyzwania w zakresie działań profilaktycznych

Powodzenie leczenia onkologicznego w przypadku nowotworów układu pokarmowego w bardzo dużym stopniu uzależnione jest od stopnia zaawansowania choroby. Wczesne wykrycie nowotworu znacznie zwiększa szansę na wyleczenie pacjenta, stąd też ogromne znaczenie mają badania przesiewowe. Te dostępne w Polsce dotyczą wyłącznie prewencji raka jelita grubego i nie cieszą się dużą popularnością.

– W Polsce od lat borykamy się z problemem niskiego odsetka osób zgłaszających się na kolonoskopię w Programie Badań Przesiewowych Raka Jelita Grubego. Kolonoskopia to jedyne badanie, podczas którego jednocześnie wykrywamy polipy i można je usunąć. Po badaniu histopatologicznym wiemy czy są to zmiany nowotworowe, które wykrywamy w co najmniej 25% kolonoskopii. Jednak ze względu na obawę przed bólem i dyskomfortem związanym z przeprowadzeniem badania niewiele osób decydowało się na nie – wskazuje prof. dr hab. n. med. Jarosław Reguła, Konsultant krajowy w dziedzinie gastroenterologii.

Rozwiązaniem problemu niskiej zgłaszalności na badanie przesiewowe mogłoby być wprowadzenie jako pierwszego etapu programu przesiewowego testu immunochemicznego na krew utajoną w stolcu (testu FIT), co sugerują zarówno doświadczenia z innych krajów Unii Europejskiej jak i badanie PICCOLINO przeprowadzone na grupie 12 000 osób z polskiej populacji.

– Miejmy nadzieję, że program z prawdziwego zdarzenia, z użyciem ilościowego testu FIT wraz monitorowaniem wyników oraz z finansowaniem i nadzorowaniem jakości kolonoskopii wykonywanej u osób z dodatnim wynikiem stanie się rzeczywistością w najbliższych miesiącach – podsumowuje prof. Reguła.

POCZYTAJ WIĘCEJ: KOLONOSKOPIA

Nowoczesna diagnostyka i leczenie kluczem do poprawy rokowań

Jedną z ważniejszych zmian, jakie w ostatnich latach dokonały się w obszarze opieki onkologicznej było wprowadzenie Centrów Kompetencji dedykowanych konkretnemu nowotworowi. Model kompleksowej opieki onkologicznej nad pacjentem z nowotworem jelita grubego wszedł w życie w 2021 roku i w tym momencie funkcjonuje w 36 ośrodkach w Polsce, przyczyniając się do poprawy dostępności i skuteczności leczenia, a także komfortu pacjenta.

Eksperci są zgodni co do faktu, że obecnie jednym z największych wyzwań, jakie stoją przed ośrodkami zajmującymi się leczeniem nowotworów przewodu pokarmowego jest zapewnienie dostępu do szybkiej i kompleksowej diagnostyki genetycznej.

– W dobie medycyny spersonalizowanej wiemy, że nie ma dobrego leczenia bez kompleksowej diagnostyki, w tym molekularnej. Niesłychanie ważną kwestią jest usprawnienie procesu diagnostycznego poprzez zwiększenie dostępu do badań molekularnych przeprowadzanych przez certyfikowane laboratoria diagnostyczne – komentuje dr n. med. Paweł Potocki, onkolog kliniczny, Katedra i Klinika Onkologii UJ CM.

Kluczową rolę w procesie leczenia pacjenta z rakiem jelita grubego, raka przełyku i raka żołądka odgrywa leczenie chirurgiczne – przeprowadzona w odpowiednim stopniu zaawansowania i zakresie operacja zwiększa szansę na dłuższe przeżycie pacjenta. Poprawienie ewentualnych niedociągnięć popełnionych podczas pierwszego zabiegu w trakcie drugiej operacji nie gwarantuje podobnej skuteczności do prawidłowo przeprowadzonego zabiegu w jednym etapie.

Niestety, nie każdy chory kwalifikuje się do operacji, a refundowane obecnie w Polsce opcje terapeutyczne nie zaspokajają potrzeb wszystkich pacjentów. Zebrane w raporcie informacje pokazują, że w przypadku nowotworów złośliwych rokowanie zależne jest w dużej mierze od dostępności skutecznego leczenia farmakologicznego i jest lepsze u chorych z rakiem jelita grubego, gdzie w porównaniu z rakiem przełyku i żołądka liczba nowoczesnych terapii jest znacznie większa.

– Ostatnie decyzje Ministerstwa Zdrowia, dotyczące m.in. refundacji immunoterapii i podwójnej immunoterapii w leczeniu chorych z rakiem jelita grubego poprawiają dostęp do nowoczesnego leczenia w pewnych grupach chorych, ale mamy nadzieję, że to tylko początek dobrych zmian – komentuje dr hab. n. med. Barbara Radecka, onkolog kliniczny z Opolskiego Centrum Onkologii w Opolu i Uniwersytetu Opolskiego.

I dodaje:

– Wyniki badań klinicznych wskazują, że stosowanie nowoczesnych terapii pozwala na wydłużenie życia chorych na raka jelita grubego, ale także raka przełyku, żołądka i połączenia przełykowo-żołądkowego w porównaniu do dostępnego obecnie w Polsce leczenia.

Zgodnie z wypowiedziami ekspertów podczas konferencji oraz rekomendacjami zmian systemowych zawartymi w opracowaniu, w terapii nowotworów przewodu pokarmowego coraz większą rolę odgrywa leczenie adjuwantowe, czyli terapia stosowana po leczeniu chirurgicznym. Przykładem może być zastosowanie niwolumabu w leczeniu uzupełniającym raka przełyku czy połączenia przełykowo-żołądkowego, które zgodnie z wynikami badań pozwala na zmniejszenie ryzyka nawrotu choroby o 33%.

Czekamy na poszerzenie wachlarza dostępnych w ramach refundacji terapii o rekomendowane przez wytyczne kliniczne terapii celowanych, ale też immunoterapii – w leczeniu pierwszej linii płaskonabłonkowego raka przełyku oraz gruczolakoraka żołądka, połączenia żołądkowo-przełykowego lub przełyku – skomentował dr Potocki.

– Mamy nadzieję, że raport będzie przyczynkiem do podjęcia dyskusji na temat sytuacji pacjentów z rakiem jelita grubego, przełyku i żołądka, które zaowocują szybkimi zmianami w opiece nad naszymi podopiecznymi – podsumowuje Iga Rawicka, Prezes Fundacji EuropaColon Polska.

PRZEJDŹ DO: NOWOTWORY UKŁADU POKARMOWEGO