Wzrasta liczba osób cierpiących na choroby nowotworowe. Według szacunków, nieodpowiednia dieta, złe nawyki żywieniowe oraz nadmierna konsumpcja alkoholu odpowiadają za ok. 40% nowotworów. Jak podaje World Cancer Research Fund (WCRF) wprowadzenie w diecie korzystnych zmian dotyczących nawyków żywieniowych mogłoby zapobiec ryzyku zachorowania na 75% przypadków raka okrężnicy, 75% przypadków raka żołądka oraz około 50% przypadków raka piersi. Znanych jest coraz więcej konkretnych żywieniowych czynników zwiększających ryzyko zachorowania na raka oraz mających pozytywny wpływ na prewencję i redukcję niebezpieczeństwa rozwoju choroby. [1] Żywieniowe czynniki wpływające na ryzyko zachorowania na nowotwór przedstawia dietetyk – mgr Karolina Kulik-Kupka.

żywnieniowe czynniki ryzyka raka

ŻYWIENIOWE CZYNNIKI ZWIĘKSZAJĄCE RYZYKO ZACHOROWANIA NA NOWOTWÓR

Aflatoksyny

Aflatoksyny to mykotoksyny zwiększające ryzyko zachorowania na nowotwory wątroby. Najczęściej rozwijają się one na orzechach, ziarnach zbóż, nasionach roślin strączkowych, które przechowywane są w ciepłych, wilgotnych warunkach [1].

Heterocykliczne aminy aromatyczne (HCA) i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA)

Związki te mogą powstawać podczas przedłużonego grillowania, smażenia w wysokich temperaturach, wędzenia produktów takich jak np. mięso wołowe, wieprzowe, ryby. Dlatego podczas przygotowywania posiłków powinniśmy wybierać odpowiednie techniki kulinarne np. gotowanie. Obecność HCA stwierdzona została także w dymie tytoniowym oraz spalinach samochodów [1-2].

Alkohol

W badaniach wykazano związek pomiędzy spożyciem alkoholu a zachorowalnością na nowotwory takie jak np. jamy ustnej, krtani, gardła, przełyku piersi, jelita oraz wątroby. Mechanizm wpływu alkoholu na choroby nowotworowe nie jest do końca dobrze poznany. Jednym z udokumentowanych mechanizmów jest wpływ aldehydu octowego będącego metabolitem etanolu na proces nowotworzenia. Przewlekłe spożywanie napojów alkoholowych wpływa na zmniejszenie spożycia oraz wchłaniania składników odżywczych, może doprowadzić do marskości wątroby, zaburzać równowagę hormonalną ustroju doprowadzając do rozwoju nowotworów hormonozależnych. Badania dowodzą także, iż spożywanie alkoholu przez matki w ciąży może przyczyniać się do zwiększenia ryzyka zachorowania na nowotwory u dzieci [3,4].
żywnieniowe czynniki ryzyka raka

Nadmiar soli w diecie

Nadmiar sodu w diecie doprowadza do uszkodzenia śluzówki żołądka oraz rozwoju zanikowego zapalenia żołądka [1].

Dieta bogatotłuszczowa.

W diecie bogato tłuszczowej dochodzi do wzrostu rozpuszczalności oraz pochłaniania litofilnych substancji rakotwórczych [5].

Cholesterol

Wzrost ryzyka  zachorowania na raka jelita grubego u osób, których dieta cechuje się dużą zawartością cholesterolu związany jest prawdopodobnie z kancerogennym działaniem metabolitów cholesterolu (koprostanol i cholestanon) [1].

żywnieniowe czynniki ryzyka raka

CZYNNIKI OBNIŻAJĄCE RYZYKO ZACHOROWANIA NA RAKA

Wapń

Wpływ wapnia na ryzyko zachorowania na nowotwory jelita grubego dotyczy możliwości zapobiegania kancerogennemu działaniu wtórnych kwasów żółciowych (tworzenie z nimi nierozpuszczalnych soli wapnia) oraz hamującego wpływu na proliferację komórek [1].

Witaminy

Wpływ witamin na ryzyko powstawania chorób nowotworowych jest bardzo szerokim tematem. Podkreślenia wymaga fakt, iż odpowiednią ilość witamin powinniśmy dostarczać
z dietą gdyż wyniki badań wskazują, że stosowanie suplementacji witaminami u niektórych osób może przynieść niekorzystne skutki np. suplementacja β-karotenu u palaczy może doprowadzić do wzrostu zachorowalności na nowotwory oraz do zwiększenia umieralności pacjentów [6]. Suplementacja powinna być stosowana jedynie w sytuacjach, w których istnieją wskazania do jej zastosowania np. udokumentowany niedobór.

Błonnik pokarmowy

Według Raportu wydanego przez Światową Fundację Badań nad Rakiem (World Cancer Research Fund – WCRF) oraz Amerykański Instytut Badań nad Rakiem (American Institute for Cancer Research – AICR) odpowiednia zawartość błonnika pokarmowego wykazuje działanie ochronne w odniesieniu do nowotworu jelita grubego, ograniczone dowody istnieją także w odniesieniu do nowotworu przełyku. Błonnik pokarmowy wpływa na zmniejszenie ryzyka zachorowania na choroby nowotworowe poprzez skrócenie czasu kontaktu kancerogenów z błoną śluzową jelita, zmniejszenie pH treści jelitowej, wiązanie potencjalnych kancerogenów oraz kwasów żółciowych, stymulujący wpływ na rozwój korzystnej mikroflory jelitowej, wpływ na procesy fermentacji  prowadzące do wytworzenia krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, które m.in. sprzyjają apoptozie oraz hamują proliferację [7].

Polifenole

Są to występujące w owocach, warzywach związki pełniące funkcję ochronną przed promieniowaniem oraz wolnymi rodnikami. Istnieje ok. 8000 różnych polifenoli roślinnych.  Przeciwnowotworowe właściwości tych związków związane są m. in. z neutralizacją wolnych rodników, wzmaganiem działania innych antyoksydantów, usuwaniem metali ciężkich, stymulacją apoptozy, hamowaniem etapu progresji nowotworowej [7].

Probiotyki, prebiotyki

Stosowanie antybiotyków, stres, złe nawyki żywieniowe wpływają na zaburzenie składu oraz funkcji mikroflory jelitowej. Dokładny mechanizm wpływu probiotyków oraz korzystnej mikroflory jelitowej na zmniejszenie ryzyka chorób nowotworowych nie jest do końca poznany.  Najprawdopodobniej wpływ probiotyków polega na ilościowym i jakościowym oddziaływaniu na mikroflorę jelitową, wiązaniu a także degradacji kancerogenów oraz skróceniu czasu kontaktu substancji szkodliwych z nabłonkiem jelitowym. Prebiotyki są natomiast niezbędne do działania probiotyków [8].

PODSUMOWANIE

Właściwy sposób żywienia oraz aktywność fizyczna są ważnymi elementami profilaktyki przeciwnowotworowej.  Poprawnie skomponowany jadłospis, dostosowany m.in. do wieku, płci, stanu zdrowia oraz odpowiedni dobór technik kulinarnych mogą wpływać na zmniejszenie ryzyka zachorowania na choroby nowotworowe.

Sprawdź: Suplementy na raka w onkologii

Owoce antyrakowe

Piśmiennictwo

  1. Jarosz M. (red): Praktyczny podręcznik dietetyki. Warszawa. IŻŻ. 2010.
  2. Majcherczyk J., Surówka K.: Heterocykliczne aminy aromatyczne jako zagrożenie chemiczne w produktach mięsnych poddawanych obróbce termicznej. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość. 2015; 1(98): 16-34
  3. Wojtukiewicz M.Z., Sierko E.: Alkohol a nowotwory. Nowotwory. 2000; 1(50): 39-47.
  4. Latino-Martel P, Chan DS, Druesne-Pecollo N, et al.: Maternal alcohol consumption during pregnancy and risk of childhood leukemia: systematic review and meta-analysis. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2010;19(5):1238-60.
  5. Fiedurek J: Rola żywności i żywienia w profilaktyce i terapii chorób człowieka. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej. Lublin 2007.
  6. Zabłocka K, Biernat J.: Wpływ wybranych składników pożywienia na ryzyko rozwoju raka płuca- witaminy i prowitaminy. Bromatol Chem Toksykol 2010; 63(2): 145-151.
  7. Zalega J., Szostak-Węgierek D: Żywienie w profilaktyce nowotworów. Część I. Polifenole roślinne, karotenoidy, błonnik pokarmowy. Problemy Higieny i Epidemiologii. 2013; 94(1): 41-49.
  8. Wasilewska E., Złotkowska D., Pijagin M.E:  Rola mikroflory jelitowej i bakterii probiotycznych w profilaktyce i rozwoju raka jelita grubego. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej. 2013; 67: 837-847.

 

ZOBACZ:  DIETA W CHOROBIE NOWOTWOROWEJ