Rozwój choroby nowotworowej oraz skutki uboczne leczenia onkologicznego wpływają na pracę wielu narządów w organizmie oraz mogą prowadzić do upośledzenia ich funkcji. Znajduje to często odbicie w wynikach badań laboratoryjnych. Diagnostyka laboratoryjna chorób nowotworowych opiera się głównie na badaniach hematologicznych, analizie markerów nowotworowych, testach komórkowych, badaniu szpiku, enzymów oraz proteinogramie.
Poniżej prezentujemy najważniejsze badania realizowane w ramach diagnostyki laboratoryjnej chorób nowotworowych.
Diagnostyka laboratoryjna chorób nowotworowych
Podstawową zasadą stosowaną w onkologii jest uzyskanie pełnego rozpoznania przed podjęciem decyzji o leczeniu. Pełne rozpoznanie powinno określać typ nowotworu, umiejscowienie, zasięg zmian, stan ogólny organizmu chorego oraz poziom najważniejszych parametrów diagnostycznych.
Badania laboratoryjne znajdują zastosowanie na wszystkich etapach choroby nowotworowej. Trudno wyobrazić sobie współczesną onkologię bez dostępu do diagnostyki laboratoryjnej oraz testów diagnostycznych.
Do najczęstszych badań wykorzystywanych w ramach diagnostyki laboratoryjnej chorób nowotworowych zaliczamy: badania hematologiczne, analizę markerów nowotworowych, badanie szpiku, enzymów, proteinogram oraz testy komórkowe.
Badania hematologiczne w diagnostyce onkologicznej
Badania hematologiczne mogą stanowić ważną wskazówkę diagnostyczną, znajdują też zastosowanie w doborze i monitorowaniu leczenia onkologicznego. Najczęściej wykonuje się je w przypadku nowotworów układu krwiotwórczego (białaczka) oraz chłoniaków. Badania hematologiczne pozwalają na kontrolę parametrów krwi w trakcie terapii cytostatykami.
- Leukopenia – jako efekt leczenia cytostatykami lub radioterapią. Za leukopenię zagrażającą życiu uznaje się liczbę leukocytów < 500 μl.
- Leukocytoza – występuje w przebiegu rozrostów nowotworowych układu krwiotwórczego i zakażeń.
- Trombocytopenia (małopłytkowość) – u pacjentów onkologicznych jako efekt leczenia chemioterapią, radioterapią. Liczba płytek krwi <20 000/μl uznawana jest za wskaźnik zagrażający życiu pacjenta.
- Niedokrwistość niedobarwliwa – występuje w wyniku długotrwałej utraty krwi lub w terminalnym etapie choroby.
- Niedokrwistość normacytarna – powstaje jako efekt uszkodzenia po radioterapii lub długotrwałej chemii.
- Erytrocytoza – paranowotworowa w raku wątroby i raku nerki.
- OB – odczyn Biernackiego – znaczenie prognostyczne w nowotworach układu chłonnego, badanie mało specyficzne.
ZOBACZ POLECANE: NAJCZĘSTSZE OBJAWY RAKA
Markery nowotworowe
Markery nowotworowe to substancje biologiczne, makrocząsteczki wytwarzane przez niektóre nowotwory. Markery nowotworowe oznacza się ilościowo w surowicy krwi lub guzie nowotworowym, ich stężenie zależy od masy nowotworu.
Oznaczanie markerów nie ma zastosowania w skriningu (badaniach przesiewowych) nawet u tzw. grup podwyższonego ryzyka zachorowania na raka. Badania wykonuje się przede wszystkim we wstępnej diagnostyce (znaczenie prognostyczne), monitorowaniu efektu terapii (CA 125 – rak jajnika, BHCH i AFP – rak jądra, PSA – rak prostaty, CEA – rak jelita grubego) oraz w obserwacji po zakończonym leczeniu onkologicznym.
Badanie szpiku – diagnostyka laboratoryjna nowotworów układu krwiotwórczego
Badanie szpiku (aspirat z mostka) znajduje zastosowanie w diagnostyce laboratoryjnej i monitorowaniu nowotworów układu krwiotwórczego oraz niektórych chłoniaków.
Warto wspomnień tu o badaniu jakim jest biopsja szpiku igłą Jamshidi z talerza biodrowego, która umożłiwia pozyskanie materiału tkankowego do oceny histologicznej. Badanie szpiku znajduje zastosowanie w przebiegu niektórych guzów litych (zajęcie szpiku) oraz w ziarnicy złośliwej.
Testy komórkowe
Jeśli chodzi o tzw. testy komórkowe w diagnostyce laboratoryjnej nowotworów to warto wspomnieć o dwóch badaniach: cytofotometrii przepływowej oraz onkobiogramach.
- Cytofotometria przepływowa – odgrywa ważną rolą w diagnostyce i monitorowaniu leczenia nowotworów układu krwiotwórczego i chłonnego. Cytometria przepływowa pozwala określić fenotyp komórek nowotoworowych i ekspresję poszczególnych białek.
- Onkobiogramy – stosowana najcześciej w badaniach nad lekami, rzadziej w praktyce klinicznej. Polega na oznaczaniu w hodowli wrażliwości komórek nowotworowych na poszczególne cytostatyki.
Analiza enzymów
- Fosfataza kwaśna – jej poziom odzwierciedla zaawansowanie raka prostaty
- Fosfataza alkaliczna – odzwierciedla zajęcie układu kostnego, wątroby przez nowotwór lub przerzuty.
- Dehydrogeneza mleczanowa (LDH) – zwiększone stężenie obserwowane jest w przebiegu wielu chorób nowotworowych np. ziarnicy złośliwej czy raku jądra. Może stanowić czynnik prognostyczny.
Proteinogram
Proteinogram to badanie polegające na elektroforetycznym rozdziale białek krwi. W niektórych nowotworach niektóre frakcje białek ulegają zwiększeniu. Proteinogram ma znaczenie i funkcję pomocniczą w połączeniu z innymi badaniami laboratoryjnymi.
Badanie wykonywane najczęściej w przebiegu szpiczaka i niektórych chłoniaków. W zaawansowanej chorobie nowotworowej obserwowane jest często małe stężenie albumin i niedobiałczenie.
ZOBACZ WIĘCEJ: DIAGNOSTYKA ONKOLOGICZNA
