Odleżyny i owrzodzenia nowotworowe stanowią istotny problem w opiece onkologicznej – szczególnie w przypadku chorych na raka w zaawansowanym stadium choroby. Odleżyna to uszkodzenie tkanek powstające w wyniku zaburzenia ukrwienia wynikającego z długotrwałego uścisku na skórę i tkankę podskórną. W efekcie dochodzi zwolnienia metabolizmu komórkowego, niedotlenienia i niedożywienia komórek, a w dalszej konsekwencji – powstania miejscowej martwicy.

Prezentujemy poradnik dotyczący odleżyn u pacjentów onkologicznych (profilaktyka i leczenie).

Co to są odleżyny

Odleżyny u Pacjentów onkologicznych tworzą się najczęściej tam, gdzie odległość pomiędzy skórą, a układem kostnym jest mała – okolice kości krzyżowej, pięty, kręgosłup, kość udowa boczna, żebra, ucho, łokieć, palce stopy, mostek.

Odleżyny powstają nad wyniosłościami kotnymi i miejscami podporu, gdy chory znajduje się w sprzyjającej temu pozycji: na plecach, na boku lub w pozycji siedzącej.

Profilaktyka odleżyn u pacjenta leżącego

Jak podkreślają eksperci specjalizujący się w opiece paliatywnej oraz nad pacjentem leżącym – aby zminimalizować ryzyko powstania odleżyn należy przestrzegać kilku kluczowych zaleceń. Przede wszystkim należy wdrożyć czynności profilaktyczne, których celem jest redukcja ciśnienia działającego na tkanki.

Przydatne jest zastosowanie materacy przeciwodleżynowych, które niwelują ciśnienie śródtkankowe.

Na rynku dostępnych jest kilka rodzajów materacy przeciwodleżynowych. Najbardziej popularne i praktyczne są materace piankowe, wodne oraz dynamiczne, które wypełniają się powietrzem o regulowanej skali ucisku. Bardzo ważna jest regularna zmiana pozycji osoby leżącej, która powinna odbywać się co 2 godziny w ciągu dnia oraz co 3 godziny w nocy.

  • Należy zwrócić uwagę na właściwą pielęgnację ciała oraz higienę skóry – natłuszczanie, dokładne osuszanie, unikanie drażniących mydeł i talków;
  • Zaleca się stosowanie u chorego bielizny z naturalnych materiałów (bawełna);
  • Pomocne w profilaktyce odleżyn są materace przeciwodleżynowe – szczególnie zmiennociśnieniowe;
  • Warto stosować opatrunki ze srebrem, które wykazują szerokie spektrum aktywności antybakteryjnej;
  • Istotne jest, aby zwrócić uwagę na właściwe nawodnienie i odżywianie – żywność powinna być bogata w białko, witaminę C i A oraz cynk;
  • Należy wdrożyć – w miarę możliwości – rehabilitację ruchową oraz próby uruchamiania Pacjenta;
  • Kontrola i leczenie chorób współistniejących – odpowiedni poziom glikemii w cukrzycy;
  • Ważna w zapobieganiu powstawania odleżyn odgrywa odpowiednia edukacja i świadomość zarówno Pacjenta, jak i jego opiekunów.

ZAJRZYJ: REHABILITACJA ONKOLOGICZNA

Rodzaje i skala odleżyn – stopnie zaawansowania

  • STOPIEŃ 0 – brak odleżyn
  • STOPIEŃ I – blednące zaczerwienienie o charakterze odwracalnym, mikrokrążenie nie jest uszkodzone
  • STOPIEŃ II – zaczerwienienie na skórze nieblednące pod wpływem ucisku palcem – świadczy o uszkodzeniu mikrokrążenia. Możliwy obrzęk i stan zapalny tkanek
  • STOPIEŃ III – odleżyny o charakterze uszkodzenia skóry do granicy z tkanką podskórną. W dnie rany mogą występować żółte masy uszkodzonych tkanek
  • STOPIEŃ IV – w przypadku najcięższych odleżyn mamy do czynienia z uszkodzeniem tkanki tłuszczowej i podskórnej.

odleżyny

Jak leczyć odleżyny na skórze – pielęgnacja

Przystępując do leczenia odleżyn na skórze zaleca się wdrożyć plan postępowania skonsultowany z ekspertem np. pielęgniarką, rehabilitantem czy lekarzem.

Kluczową kwestią w leczeniu odleżyn jest redukcja ciśnienia na uszkodzone tkanki, co zapobiegnie dalszemu rozwojowi ran. Następnie można przystąpić do oczyszczania czyli usunięcia martwych tkanek z rany. Przyspiesza to formowanie nowych tkanek i gojenie, zmniejsza skażenie i usuwa pożywkę dla bakterii. W przypadku odleżyn na skórze stosuje się metody oczyszczania chirurgicznego, biologicznego raz enzymatyczne.

Istotnym elementem postępowania w przypadku ciężkich odleżyn u pacjentów onkologicznych jest płukanie, które przeprowadza się w celu usunięcia ruchomych ciał obcych, fragmentów tkanek, opatrunków i baterii opóźniających gojenie ran. Zaleca się stosowanie niecytotoksycznych roztworów soli fizjologicznej, antyseptyków i lawaseptyków.

Bolesne rany i owrzodzenia

Nie wolno zapominać o kontroli i przeciwdziałaniu bólowi w przypadku bolesnej rany. W przypadku odleżyn obowiązuje zasada trójstopniowej drabiny analgetycznej opracowanej przez WHO w leczeniu bólu nowotworowego.

Każda odleżyna jest skolonizowana przez florę bakteryjną, dlatego oczyszczanie i płukanie rany zmniejsza ryzyko infekcji.

Niebezpieczna dla zdrowia pacjenta może być infekcja odleżyny. Możemy ją podejrzewać przypadku silnego bólu miejscowego, zwiększonego ucieplenia, obrzęku i wysięku ropnego z rany. W przypadku podejrzenia infekcji odleżyny zaleca się pobrać wymaz do oceny bakteriologicznej i ewentualnie zastosować antybiotyk.

PRZEJDŹ DO: POSTĘPOWANIE WSPOMAGAJĄCE