Zbliża się 4 lutego – World Cancer Day. Razem z Fundacją Rak’n’Roll zachęcamy do uważności i starannego dobierania określeń, którymi opisujemy nowotwór i osoby chore onkologicznie. W przestrzeni publicznej, wspólnej dla wszystkich, zrezygnujmy z metafor wojennych.

Zacznijmy od popularyzowania neutralnej emocjonalnie nazwy tego dnia: World Cancer Day to Światowy Dzień Raka (nie: Światowy Dzień Walki z Rakiem). Dlaczego?

  1. W opisywaniu chorowania na raka i leczenia nowotworów odwołujemy się często do terminologii wojskowej: „iść na wojnę”, „wygrać”, „przegrać”, „pokonać”, „bitwa”.

Skoro choroba jest etapem w życiu, a coraz więcej osób wraca do zdrowia, powinien się zmienić również sposób mówienia o chorobach, w tym o raku, który ciągle przedstawiany jest jako „najstraszniejszy z możliwych scenariuszy”.

  1. Rak ma w powszechnej świadomości specjalne, złowrogie znaczenie. Nie mówi się, że ktoś przegrał z grypą, zapaleniem płuc, zawałem czy udarem. Nowotwór zyskał oddzielny status, został niemal spersonifikowany, jawi się jako podstępny, zły, nieubłagany wróg, który „pokonuje” człowieka.

Choroba nowotworowa to nie gra, w której się wygrywa lub przegrywa. To etap życia, który się pojawia i który mija. Określenie, że ktoś „przegrał” ma w sobie coś bezlitosnego i okrutnego: grał, starał się, walczył, wierzył, miał nadzieję, ale jednak przegrał – znaczy umarł, jest przegrany.

  1. Wojenna narracja wymusza konieczność bohaterskiej mobilizacji, manifestu mocy i rozpoczęcia „walki” z chorobą, na którą pacjenci często nie mają siły.

Porównanie choroby nowotworowej do pola bitwy czy wojny, na której są zwycięzcy czy przegrani, ma się nijak do medycznego spojrzenia (raka się leczy!). Nakłanianie do walki może wpędzać pacjentów, którzy nie traktują chorowania w tych kategoriach, w poczucie winy, pogłębiać depresję. Kiedy choroba postępuje, a leczenie nie przynosi oczekiwanych efektów, chorzy czują się źle. Sądzą, że zawiedli swoich bliskich i lekarza, że nie „walczyli” wystarczająco.

Już w we wtorek (4.02.2025) w mediach społecznościowych portalu Zwrotnik Raka oraz Fundacji Rak’n’Roll Wygraj Życie pojawią się treści, którymi zachęcimy do zmiany sposobu mówienia o raku. Śmiało – udostępnij je, zabierz głos i stań się częścią zmiany, której wszyscy (i chorzy, i zdrowi) bardzo potrzebujemy.

Światowy Dzień Raka 2025 

Światowy Dzień Walki z Rakiem Raka

Żeby oswajać chorobę onkologiczną i nie budować wokół niej dodatkowego napięcia, powinniśmy mówić o niej neutralnie: „chorować na raka”, „przechodzić przez raka”, „mieć nowotwór”, zamiast: „walczyć z rakiem” „toczyć bitwę z chorobą” „pokonywać dziadostwo”.

Gdy mówimy, że ktoś „walczy z rakiem”, zakładamy, że to, co dzieje się w chorobie, jej przebieg, zależy od pacjenta, że ma na niego wpływ – bo przecież „walczy” (sic!).

Na to, jak postrzegamy świat, wpływa język, jakim został nam opisany (najpierw przez naszych bliskich, a później – na podstawie tych schematów – nam przez nas samych).

Od pacjenta zależy wyłącznie to, czy będzie się leczył, czy nie będzie. Chory nie ma wpływu na to, czy wystąpią przerzuty czy dojdzie do remisji (tu uwaga: remisja to nie re-emisja, remisja to stan, w którym choroba nie daje objawów, jest wyciszona). Obiektywnie patrząc, chory ani nie wygra, ani nie przegra – bo nie było żadnej walki. Było leczenie.

To, w jaki sposób mówimy o Światowym Dniu Walki z Rakiem, rzutuje na to, jak będziemy patrzeć na przechodzenie przez chorobę. Czy straszenie nowotworem ułatwi zachęcanie do wykonywania badań profilaktycznych? Badacze języka i komunikolodzy mówią: nie!

Znamy historie pacjentów, którzy byli psychicznie wyczerpani „walką”, którą wymuszała na nich rodzina. Wiedzieli, że niewiele od nich zależy, ale czuli presję, by zadowolić bliskich – mieć lepsze wyniki „pokonać dziada”. Żyli w ciągłej „gotowości”, nie dawali sobie prawa do słabości. Przeżywanie lęku, rozczarowania, frustracji, ale także radości – wszystkich emocji, które mogą pojawiać się w chorobie, jest niezwykle ważne. Świadome ich doświadczenie pomaga w zachowaniu zdrowia psychicznego w trakcie leczenia i komfortu życia potem.

Każdy chory ma prawo do wyboru swojej opowieści o raku. Jeśli chce mówić, że „walczy” – ma do tego prawo, powinniśmy to uszanować. Wybór opowieści należy jednak do osoby opowiadającej – chorej. Obserwatorzy powinni pozostać neutralni.

W narracji, którą posługujemy się w Rak’n’Rollu i Zwrotniku Raka, mówimy o raku neutralnie – używamy określeń „chorowanie” lub „przechodzenie przez chorobę, przez raka” (rak – jak każda choroba – jest przecież etapem życia, jego częścią).

Narzucanie pacjentom i chorym wojennej metaforyki – która występuje choćby w nazwie Światowy Dzień WALKI z Rakiem – to odbieranie im prawa do przyjęcia wszystkich emocji związanych z chorobą, opowiedzenia i przeżycia jej po swojemu.

World Cancer Day 2025 – podcast

Często o kimś, kto zachorował na raka, mówimy, że poszedł na wojnę, że ktoś „toczy nierówną walkę z chorobą”, „wygrał”, lub „przegrał”. Czy słusznie?

Chorowanie na raka jest trudne. Mówienie o nim też. Rak’n’Talk to podcast, który pomaga przechodzić przez raka. Zachęcamy do wysłuchania nagrania.

Nowotwory w Polsce

Według najnowszych danych – w 2022 roku do Krajowego Rejestru Nowotworów wpłynęły informacje o niemal 181,3 tys. nowych zachorowań na nowotwory w Polsce.

Nowotwory złośliwe stanowiły drugą przyczynę zgonów w Polsce powodując w 2022 roku 23% zgonów mężczyzn i 20% zgonów kobiet.

Najczęstszym nowotworem mężczyzn jest nowotwór gruczołu krokowego z udziałem 23,3%, charakteryzujący się największą dynamiką wzrostu zachorowalności. Nowotwory złośliwe płuca są drugim nowotworem u mężczyzn (13,7%), a na trzecim miejscu (11,7% zachorowań) znajduje się rak jelita grubego (okrężnica i odbytnica).

W populacji kobiet wiodącymi umiejscowieniami nowotworów nadal pozostają: pierś, jelito grube (okrężnica i odbytnica), płuco i trzon macicy.

ZOBACZ WIĘCEJ: NOWOTWORY ZŁOŚLIWE W POLSCE

Światowy Dzień Raka – zasady profilaktyki

Światowy Dzień Raka to dobra okazja, aby wyrazić swoją solidarność z Pacjentami onkologicznymi, ale również edukować i promować profilaktykę przeciwnowotworową.

Jak obniżyć ryzyko zachorowania na nowotwór złośliwy? Warto uwzględnić dwanaście wskazówek zawartych w Europejskim Kodeksie Walki z Rakiem:

  • Nie pal. Nie używaj tytoniu w żadnej postaci. Stwórz w domu/pracy środowisko wolne od dymu tytoniowego.
  • Utrzymuj prawidłową masę ciała.
  • Bądź aktywny fizycznie w codziennym życiu. Wiele badań potwierdziło zależność między aktywnością fizyczną a zdrowiem i ograniczeniem ryzyka zachorowania na wiele typów nowotworów. Regularne ćwiczenia zmniejszają ryzyko zachorowania na raka okrężnicy, raka piersi, raka trzonu macicy i raka prostaty. Zmniejszenie ryzyka wystąpienie nowotworów jest wprost proporcjonalne do stopnia aktywności fizycznej. Nadwaga sprzyja wystąpieniu nowotworów, ponieważ przyczynia się do nieprawidłowych zmian wielu parametrów biochemicznych, bezpośrednio wpływających na metabolizm komórek nowotworowych. Otyłość – zwłaszcza brzuszna – powoduje odbiegające od normalnych wartości stężenie hormonów i czynników wzrostu, które mogą sprzyjać rozwojowi komórek nowotworowych.
  • Przestrzegaj zaleceń prawidłowego sposobu żywienia: jedz dużo produktów pełnoziarnistych, roślin strączkowych, warzyw i owoców; ogranicz spożycie wysokokalorycznych produktów spożywczych (o wysokiej zawartości cukru lub tłuszczu) i unikaj napojów słodzonych; unikaj przetworzonego mięsa; ogranicz spożycie mięsa czerwonego i żywności z dużą ilością soli.
  • Jeśli pijesz alkohol dowolnego rodzaju, ogranicz jego spożycie. Abstynencja pomaga zapobiegać nowotworom.
  • Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne (dotyczy to szczególnie dzieci). Chroń się przed słońcem, używaj produktów przeznaczonych do ochrony przeciwsłonecznej. Nie korzystaj z solarium.
  • Chroń się przed działaniem czynników i substancji rakotwórczych w miejscu pracy. Postępuj zgodnie z zaleceniami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy.
  • Kobiety powinny pamiętać o tym, że: karmienie piersią zmniejsza u matki ryzyko zachorowania na nowotwory. Jeśli możesz, karm swoje dziecko piersią; hormonalna terapia zastępcza zwiększa ryzyko rozwoju niektórych nowotworów. Ogranicz jej stosowanie.
  • Zadbaj o to, aby twoje dzieci poddano szczepieniom ochronnym przeciwko: wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (dotyczy noworodków); wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV).
  • Bierz udział w zorganizowanych programach badań przesiewowych (skrining onkologiczny) w celu wczesnego wykrywania: raka jelita grubego (zalecenie dotyczy zarówno mężczyzn, jak i kobiet); raka piersi (u kobiet); raka szyjki macicy (u kobiet).

PRZEJDŹ DO: NAJNOWSZE INFORMACJE

ZOBACZ: JAK WSPIERAĆ BLISKICH, KTÓRZY CHORUJĄ NA RAKA