Podejrzenie raka jelita grubego. Co dalej?

Pacjenci, u których istnieje podejrzenie choroby nowotworowej, mają szczególne uprawnienia w dostępie do szybkiej diagnostyki i leczenia.

W przypadku diagnozy raka jelita grubego ważną rolę odgrywa wybór odpowiedniego ośrodka i szybkie rozpoczęcie optymalnej terapii.

Ścieżkę pacjenta onkologicznego z rakiem jelita grubego omawia lek. Antoni Szymczak, specjalista chirurgii ogólnej i onkologicznej, Oddział Chirurgii Onkologicznej, Europejskie Centrum Zdrowia Otwock.

Objawy alarmowe raka jelita grubego

Zacznijmy od tego, u kogo podejrzewa się raka jelita grubego i jakie objawy daje nowotwór jelita grubego. Klasyczne objawy raka jelita grubego to:

• utajone krwawienie z jelita (niedokrwistość w przypadkowym badaniu morfologii, dodatni test przesiewowy na krew utajoną w stolcu),
• jawne krwawienie z jelita (czarny „smolisty” stolec lub świeża krew w stolcu albo na papierze toaletowym),
• ból brzucha,
• zmiana rytmu wypróżnień (biegunka z dużą ilością śluzu lub zaparcia, czasami naprzemiennie).

Rzadziej i zazwyczaj w bardziej zaawansowanych przypadkach takimi objawami bywają: guz wyczuwalny podczas dotykania brzucha lub badania palcem per rectum, nagłe uczucie parcia na stolec, ból okolicy odbytu, stolce „ołówkowate” (o nietypowym, wąskim i wydłużonym kształcie), biegunka lub niedrożność (ból brzucha, zatrzymanie stolca, nudności lub wymioty).

Objawy różnią się w zależności od stadium choroby, typu nowotworu oraz jego umiejscowienia w jelicie. Rak prawej połowy okrężnicy (tj. rak kątnicy, rak wstępnicy, rak zagięcia wątrobowego, rak poprzecznicy) zazwyczaj wiąże się z utajonym krwawieniem lub smolistym stolcem, dyskomfortem lub bólem po prawej stronie brzucha lub wreszcie wyczuwalnym przez skórę guzem tej okolicy.

Rak lewej połowy okrężnicy (tj. rak zagięcia śledzionowego, rak zstępnicy, rak esicy, rak zagięcia esiczo-odbytniczego) częściej powoduje pojawienie się krwi w stolcu, zaburzenia rytmu wypróżnień albo objawy niedrożności jelita, bóle po lewej stronie brzucha.

Z kolei rak umiejscowiony w odbytnicy najczęściej wiąże się ze świeżą krwią na stolcu lub na papierze toaletowym, bólami w miednicy lub okolicy odbytu, uczuciem parcia na stolec lub „niepełnego wypróżnienia” czy wreszcie pojawieniem się wąskich „ołówkowatych” stolców.

ZOBACZ WIĘCEJ: RAK JELITA GRUBEGO – OBJAWY

Mam podejrzenie raka jelita grubego. Co dalej?

Jeśli dostrzegamy u siebie lub u kogoś z bliskich niepokojące objawy sugerujące nowotwór jelita, to należy zgłosić się do lekarza rodzinnego, który skieruje na podstawowe badania. Można udać się również do onkologa, do którego nie potrzeba skierowania, ale terminy zazwyczaj będą dłuższe niż w przychodni POZ. Czas odgrywa istotą rolę, dlatego nie warto zwlekać!

Przy podejrzeniu nowotworu jelita grubego zostanie założona karta DiLO (Diagnostyki i Leczenia Onkologicznego), która ma na celu przyspieszenie ścieżki diagnostycznej i leczniczej.

U pacjentów z przypuszczeniem raka jelita grubego obowiązkowym i najważniejszym badaniem jest kolonoskopia. Podczas tego badania nie tylko możemy obejrzeć podejrzanego guza w jelicie, ale też pobrać jego fragment, żeby postawić rozpoznanie pod mikroskopem i dzięki temu wdrożyć odpowiednie leczenie.

Na tym etapie najczęściej trafiamy do chirurgia-onkologa, który przedstawi nam jakie są opcje leczenia operacyjnego, a w porozumieniu z innymi specjalistami (onkologiem, radioterapeutą) na specjalnym konsylium ustali indywidualny plan leczenia onkologicznego.

Pogłębiona diagnostyka onkologiczna

Przed rozpoczęciem leczenia, oprócz kolonoskopii, czeka nas szereg badań dodatkowych – tak zwana „diagnostyka pogłębiona”. Jej celem jest stwierdzenie, jaki jest stopień zaawansowania choroby nowotworowej, czy występują przerzuty i jakie będzie najlepsze dla danego pacjenta leczenie.

Do tych badań zaliczają się najczęściej: podstawowe badania krwi, w tym oznaczenie markera CEA (posłuży później do monitorowania potencjalnych nawrotów choroby), prześwietlenie klatki piersiowej i USG jamy brzusznej lub tomografia komputerowa klatki piersiowej i jamy brzusznej (często poszerzona o miednicę).

W nowotworach odbytnicy i odbytu zalecane jest także wykonanie rezonansu magnetycznego miednicy mniejszej. Czasami taką diagnostykę poszerza się o kolejne badania, jeśli pojawiły się jakieś wątpliwości we wcześniejszych wynikach.

Kiedy już przejdziemy operację chirurgiczną, pobrany w trakcie zabiegu preparat trafi do patologa, który pod mikroskopem stwierdzi jakiego stopnia zaawansowania jest guz, czy zajęte są węzły chłonne w okolicy jelita, czy nowotwór został usunięty w całości.

W przypadku, kiedy choroba jest zaawansowana, należy zbadać istniejące mutacje genetyczne, które zadecydują o rodzaju zastosowanej chemioterapii (niektóre mutacje powodują, że pewne leki nie zadziałają na dany nowotwór) – są to tak zwane „badania genetyczne nowotworu”. Oznaczamy rutynowo mutacje w genach BRAF, KRAS, NRAS oraz niestabilność mikrosatelitarną (MSI). W zależności od tych wyników wdrażamy tzw. „leczenie celowane” – czyli uderzające konkretnie w dany podtyp genetyczny nowotworu. To prawdziwy przełom ostatnich lat w leczeniu osób z przerzutami raka jelita grubego.

POLECAMY: DIAGNOZA RAK – CO DALEJ?

Metody leczenia raka jelita grubego

Podstawowym leczeniem raka jelita grubego jest chirurgia. Tylko doszczętne usunięcie operacyjne nowotworu daje szansę na pełne wyleczenie.

W zależności od tego, gdzie jest umiejscowiony guz w jelicie, szczegółowy zakres operacji zaproponuje nam chirurg-onkolog. Obecnie często możliwe jest wykonanie operacji laparoskopowej (za pomocą kamery i specjalnych narzędzi wprowadzanych przez maleńkie nacięcia skóry), co pozwala na szybszy powrót do sprawności, mniejszy ból pooperacyjny oraz lepszy efekt kosmetyczny operacji. Najczęściej udaje się wykonać zespolenie, czyli ponowne połączenie jelit po usunięciu guza, co zapewnia normalne funkcjonowanie jelit po operacji – pacjent załatwia się po operacji tak, jak przed zabiegiem – na toalecie.

Czasami jednak nie jest to możliwe i wtedy chirurg wyłania stomię – wtedy stolec zamiast do toalety odchodzi do specjalnego worka. Stomia może mieć charakter tymczasowy (zazwyczaj kilka miesięcy) lub stały. Najważniejszym zadaniem dla chirurga jest usunąć nowotwór w całości, z odpowiednimi marginesami oraz z odpowiednim zakresem węzłów chłonnych. Tylko taka operacja pozwala w pełni wyzdrowieć.

W nowotworach odbytnicy czasami przed leczeniem operacyjnym wskazane jest wykonanie radioterapii lub połączenia radio- i chemioterapii. Pozwala to uzyskać lepsze wyniki onkologiczne. W nowotworach z przerzutami często leczenie rozpoczynamy od chemioterapii, czasami nawet rezygnując zupełnie z operacji. Jednak u większości chorych na raka jelita grubego, leczenie rozpoczynamy od zabiegu chirurgicznego usunięcia nowotworu.

Wybór odpowiedniego ośrodka

Ponieważ chirurgia jest podstawową metodą leczenia raka jelita grubego i jako jedyna daje nadzieję na pełne wyleczenie, stąd najważniejszą sprawą jest wybranie dobrego ośrodka na operację. Taka idea przyświecała powstaniu tzw. „high-volume center” lub „colorectal unit” – gdzie operuje się dużo przypadków raka jelita grubego i dostępne jest kompleksowe leczenie (zarówno chirurgia, jak i chemioterapia w jednym ośrodku, umowa z ośrodkiem radioterapii lub pracownia radioterapii na miejscu).

W szpitalach oferujących kompleksową opiekę nad pacjentem z nowotworem jelita, możemy być pewni, że zostaniemy prawidłowo zdiagnozowani, zoperowani, a specjaliści zaoferują nam najnowsze schematy leczenia chemicznego, celowanego i radioterapię. W tego typu ośrodkach pacjent otrzyma także wsparcie fizjoterapeuty oraz psychologa w procesie leczenia.

PRZEJDŹ DO: RAK JELITA GRUBEGO – BAZA WIEDZY